در چند سال اخیر و با شدت یافتن تحریم های یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران با هدف متوقف کردن برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران، واژه ی جدید «اقتصاد مقاومتی» به ادبیات اقتصادی کشور اضافه و به فراخور حال و روز اقتصاد کشورمان مورد بحث قرار گرفته است.
این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در شهریور سال 1389 مطرح گردید. در همین دیدار، رهبر معظم انقلاب «اقتصاد مقاومتی» را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل «فشار اقتصادی دشمنان» و «آمادگی کشور برایی جهش» را معرفی نمودند.[1]
برای مفهوم اقتصاد مقاومتی در همین مدت زمان کم، تعاریف متفاوتی ارائه شده که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده اند. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند:
«اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد.»[2]
این مقاله که مشتمل بر بیانات حکیمانه مقام معظم رهبری درباره اقتصاد مقاومتی است به خوانندگان عزیز تقدیم می گردد.
ارکان اقتصاد مقاومتی
الف: مقاوم بودن اقتصاد
وظیفه ی همه ی ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیر قابل نفوذ، غیر قابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این یکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه ی دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.[3]
ب: استفاده از همه ی ظرفیت های دولتی و مردمی
بخش خصوصی را باید کمک کرد. اینکه ما «اقتصاد مقاومتی» را مطرح کردیم، خب، خود اقتصاد مقاومتی شرائطی دارد، ارکانی دارد؛ یکی از بخش هایش همین تکیه ی به مردم است؛ همین سیاست های اصل 44 با تأکید و اهتمام و دقت و وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود؛ این جزو کارهای اساسی شماست. در بعضی از موارد، من از خود مسئولین کشور می شنوم که بخش خصوصی به خاطر کم توانی اش جلو نمی آید. خب، باید فکری بکنید برای اینکه به بخش خصوصی توانبخشی بشود؛ حالا از طریق بانک هاست، از طریق قوانین لازم و مقرراتِ لازم است؛ از هر طریقی که لازم است، کاری کنید که بخش خصوصی، بخش مردمی، فعال شود. بالاخره اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند، هم آسیب پذیری اش کاهش پیدا کند. یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکل های مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند. یکی از شرائطش، استفاده از همه ی ظرفیت های دولتی و مردمی است؛ هم از فکرها و اندیشه ها و راه کارهائی که صاحبنظران می دهند، استفاده کنید، هم از سرمایه ها استفاده شود.
به مردم هم باید واقعاً میدان داده شود. البته در بیانات دوستان به برخی از این حوادثی که ناشی از پیگیری مفسدین اقتصادی و مفاسد اقتصادی است، اشاره شد. واقعاً نمی شود ما کار اقتصادی درست و قوی بکنیم، اما با مفاسد اقتصادی مبارزه نکنیم؛ این واقعاً نشدنی است. همان چند سال پیش هم که من راجع به این قضیه بحث کردم و مطالبی را به مسئولین کشور گفتم، به همین نکته توجه داشتم، که تصور نشود ما می توانیم سرمایه گذاری مردمی و کار سالم مردمی داشته باشیم، بدون مبارزه ی با مفاسد اقتصادی؛ و تصور نشود که مبارزه ی با مفاسد اقتصادی موجب می شود که ما مشارکت مردم و سرمایه گذاری مردم را کم داشته باشیم؛ نه، چون اکثر کسانی که می خواهند وارد میدان اقتصادی بشوند، اهل کار سالمند، مردمان سالمی هستند؛ حالا یکی دو نفر هم آدم های ناسالم پیدا می شوند. باید با چشم های تیزبین، ریزبین و دوربین مراقبت کنید که کسانی نیایند به عنوان ایجاد اشتغال و ایجاد کار و کارآفرینی تسهیلات بانکی بگیرند، اما کارآفرینی واقعی انجام نگیرد. این را باید مراقبت کنید؛ هم شما مراقبت کنید، هم قوه ی قضائیه مراقبت کند. به نظر من همکاری قوه ی مجریه و قوه ی قضائیه در اینجا یک کار بسیار لازمی است.[4]
ج: حمایت از تولید ملی
یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولید ملی است؛ صنعت و کشاورزی. خب، آمارهائی که آقایان می دهند، آمارهای خوبی است؛ لیکن از آن طرف هم از داخل دولت، خود مسئولین به ما می گویند که بعضی کارخانه ها دچار مشکلند، اختلال دارند، در بعضی جاها تعطیلی صنایع وجود دارد – گزارش های گوناگونی به ما می رسد، خود شما هم گزارش می دهید؛ یعنی من گزارش های دیگر هم دارم، اما اتکاء من به گزارش های دیگران نیست؛ گزارش های خود شما هم هست که به دست ما می رسد - خب، باید این را علاج کرد. اینها طبعاً ایجاد اشکال میکند. اگر چنانچه همین بخش دوم قضیه - یعنی آن نیمه ی خالی لیوان – نمی بود، شما امروز از لحاظ رونق اقتصادی، وضع بهتری را در کشور ارائه میکردید و کمک های بیشتری به مردم می شد. بالاخره حمایت از تولید ملی، آن بخشِ درونزای اقتصاد ماست و به این بایستی تکیه کرد.
واحدهای کوچک و متوسط را فعال کنید. البته خوشبختانه واحدهای بزرگ ما فعالند، خوبند و سوددهی شان هم خوب است، کارشان هم خوب است، اشتغالشان هم خوب است؛ عمده ی واحدهای بزرگ ما وضعشان این جور است - لذا همان طور که گفتید، محصول سیمانمان، محصول فولادمان، محصولات عمده ی اینجوری مان خوب است - لیکن باید به فکر واحدهای متوسط و کوچک باشید؛ اینها خیلی مهم است، اینها در زندگی مردم تأثیرات مستقیم دارد.[5]
د: مدیریت منابع ارزی
مسئله ی منابع ارزی هم مسئله ی مهمی است؛ که خب، حالا آقایان توجه دارید. روی این مسئله دقت کنید، خیلی باید کار کنید. واقعاً باید منابع ارزی را درست مدیریت کرد. حالا اشاره شد به ارز پایه؛ در این زمینه هم حرف های گوناگونی از دولت صادر شد. یعنی در روزنامه ها از قول یک مسئول، یک جور گفته شد؛ فردا یا دو روز بعد، یک جور دیگر گفته شد. نگذارید این اتفاق بیفتد. واقعاً یک تصمیم قاطع گرفته شود، روی آن تصمیم پافشاری شود و مسئله را دنبال کنید. به هر حال منابع ارزی باید مدیریت دقیق بشود.[6]
ه: مدیریت مصرف
یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتی، مدیریت مصرف است. مصرف هم باید مدیریت شود. این قضیه ی اسراف و زیاده روی، قضیه ی مهمی در کشور است. خب، حالا چگونه باید جلوی اسراف را گرفت؟ فرهنگ سازی هم لازم است، اقدام عملی هم لازم است. فرهنگ سازی اش بیشتر به عهده ی رسانه هاست. واقعاً در این زمینه، هم صدا و سیما در درجه ی اول و بیش از همه مسئولیت دارد، هم دستگاه های دیگر مسئولیت دارند. باید فرهنگ سازی کنید. ما یک ملت مسلمانِ علاقه مند به مفاهیم اسلامی هستیم، اینقدر در اسلام اسراف منع شده، و ما متأسفانه در زندگی مان اهل اسرافیم! بخش عملیاتی اش هم به نظر من از خود دولت باید آغاز شود. در گزارش های شماها من خواندم، حالا هم بعضی از دوستان اظهار کردند که دولت درصدد صرفه جوئی است و میخواهد صرفه جوئی کند؛ بسیار خوب، این لازم است؛ این را جدی بگیرید. دولت خودش یک مصرف کننده ی بسیار بزرگی است. شما از بنزین بگیرید تا وسائل گوناگون، یک مصرف کننده ی بزرگ، دولت است. حقیقتاً در کار مصرف، صرفه جوئی کنید. صرفه جوئی، چیز بسیار لازم و مهمی است.
به مصرف تولیدات داخلی هم اهمیت بدهید. در دستگاه شما، در وزارتخانه ی شما، اگر کار جدیدی انجام میگیرد، اگر چیز جدیدی خریده میشود، اگر همین اقلام روزمره ای که مورد نیاز وزارتخانه است، تهیه می شود، سعی کنید همه اش از داخل باشد؛ اصرار بر این داشته باشید؛ خود این، یک قلم خیلی بزرگی میشود. اصلاً ممنوع کنید و بگوئید هیچ کس حق ندارد در این وزارتخانه جنس خارجی مصرف کند. به نظر من اینها می تواند کمک کند.[7]
تبیین اقتصاد مقاومتی
در زمینه ی مسائل اقتصادی، «اقتصاد تهاجمی» را مطرح کردند؛ عیبی ندارد. بنده فکر اقتصاد تهاجمی را نکردم. اگر واقعاً یک تبیین دانشگاهی و آکادمیک نسبت به اقتصاد تهاجمی - به قول ایشان، مکمل اقتصاد مقاومتی - وجود دارد، چه اشکالی دارد؟ آن را هم مطرح کنیم. آنچه که به نظر ما رسیده، اقتصاد مقاومتی بوده. البته اقتصاد مقاومتی فقط جنبه ی نفی نیست؛ این جور نیست که اقتصاد مقاومتی معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهای تدافعی باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان می دهد و اجازه میدهد که حتّی در شرائط فشار هم رشد و شکوفائی خودشان را داشته باشند. این یک فکر است، یک مطالبه ی عمومی است. شما دانشجو هستید، استاد هستید، اقتصاددان هستید؛ بسیار خوب، با زبان دانشگاهی، همین ایده ی اقتصاد مقاومتی را تبیین کنید؛ حدودش را مشخص کنید؛ یعنی آن اقتصادی که در شرائط فشار، در شرائط تحریم، در شرائط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تضمین کننده ی رشد و شکوفائی یک کشور باشد.[8]
اقتصاد مقاومتی شعار نیست
هم دانشگاه ها، هم دستگاه های دولتی، هم آحاد مردمی که خوشبختانه توانائی و استعداد این کار را دارند، چه از لحاظ علمی، چه از لحاظ توانائی های مالی، باید تلاش کنند مسئولیت زمان خود و مقطع تاریخی حساس خود را بشناسند و به آن عمل کنند. این که ما عرض کردیم «اقتصاد مقاومتی»، این یک شعار نیست؛ این یک واقعیت است. کشور دارد پیشرفت میکند. ما افق های بسیار بلند و نویدبخشی را در مقابل خودمان مشاهده می کنیم. خب، بدیهی است که حرکت به سمت این افق ها، معارض ها و معارضه هائی هم دارد. بعضی از این معارضه ها انگیزه های اقتصادی دارد، بعضی انگیزه های سیاسی دارد؛ بعضی منطقه ای است، بعضی بین المللی است. این معارضه ها در مواردی هم منتهی می شود به همین فشارهای گوناگونی که مشاهده می کنید؛ فشارهای سیاسی، تحریم، غیر تحریم، فشارهای تبلیغاتی - اینها هست - لیکن در لابه لای این مشکلات، در وسط این خارها، گام های استوار و همت ها و تصمیم هائی هم وجود دارد که بناست از وسط این خارها عبور کند و خودش را به آن نقطه ی مورد نظر برساند؛ وضع کشور الان اینجوری است.[9]
نقش شرکت های دانش بنیان در اقتصاد مقاومتی
یک مسئله ی دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان است... این بخش شرکت های دانش بنیان و فعالیت های اقتصادی دانش بنیان خیلی جاده ی باز و امیدبخشی است. ما استعدادهای برجسته ای داریم که می توانند در این مورد کمک کنند.[10]
ما باید هر کدام نقش خودمان را بشناسیم و آن را ایفاء کنیم. یکی از بخش های ما، اقتصاد است و خاصیت اقتصاد در یک چنین شرائطی، اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی اقتصادی که همراه باشد با مقاومت در مقابل کارشکنی دشمن، خباثت دشمن؛ دشمنانی که ما داریم. به نظر من یکی از بخش های مهمی که می تواند این اقتصاد مقاومتی را پایدار کند، همین کار شماست؛ همین شرکت های دانش بنیان است؛ این یکی از بهترین مظاهر و یکی از مؤثرترین مؤلفه های اقتصاد مقاومتی است؛ این را باید دنبال کرد.[11]
هدف دشمن از فشارهای اقتصادی
یک واقعیت دیگر هم این است که اگر کشور در مقابل فشارهای دشمن - از جمله در مقابل همین تحریم ها و از این چیزها - مقاومت مدبرانه بکند، نه فقط این حربه کند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهائی دیگر وجود نخواهد داشت؛ چون این یک گذرگاه است، این یک برهه است؛ کشور از این برهه عبور خواهد کرد. این چیزهائی که الان آنها تهدید می کنند، تحریم می کنند، جز آمریکا و جز رژیم صهیونیستی، هیچ کس ذی نفع از این تحریم ها نیست. دیگران را با زور و با فشار و با رودربایستی و با این چیزها وارد میدان کردند. خب، پیداست که زور و فشار و رودربایستی نمی تواند خیلی ادامه پیدا کند - یک مدتی است - شاهدش هم این است که مجبور شدند بیست تا کشور را از همین تحریم های نفتی و امثال اینها استثناء کنند! دیگرانی هم که استثناء نشدند، خودشان مایل نیستند، و بیش از آنچه که ما بخواهیم یا همان اندازه که ما می خواهیم، آنها دنبال راه حل می گردند. بنابراین بایستی مقاومت کرد.
ما باید مسائل کشور را با این دید نگاه کنیم؛ آرمان ها جلوی چشم ما باشد؛ واقعیت های تشویق کننده جلوی چشم ما باشد. در مورد واقعیت های منفی - که در واقع در بعضی موارد واقعیت سازی است، واقعیت نمائی است - دچار اشتباه نشویم. البته توان دشمن را دست کم نگیریم، سهل انگاری و ساده انگاری نکنیم. مسئله، مسئله ی اساسی و مهمی است. شما مثل یک ریاضیدانی که می خواهد یک مسئله ی مهم ریاضی را حل کند، بر سر این مسئله تلاشتان را به کار ببرید و مسئله را حل کنید. شما ریاضیدان بااستعدادی هستید؛ این هم یک مسئله ی ریاضی است. اینجوری باید با مسائل گوناگون برخورد کنید. خوشبختانه انسان مشاهده میکند که همین روحیه هم در دستگاه های گوناگون وجود دارد. به مسئله ی اقتصاد باید با این دید نگاه کرد.
ما چند سال پیش «اقتصاد مقاومتی» را مطرح کردیم. همه ی کسانی که ناظر مسائل گوناگون بودند، می توانستند حدس بزنند که هدف دشمن، فشار اقتصادی بر کشور است. معلوم بود و طراحی ها نشان می داد که اینها می خواهند بر روی اقتصاد کشور متمرکز شوند. اقتصاد کشور ما برای آنها نقطه ی مهمی است. هدف دشمن این بود که بر روی اقتصاد متمرکز شود، به رشد ملی لطمه بزند، به اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملی دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشکل شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامی جدا شوند؛ هدف فشار اقتصادی دشمن این است، و این محسوس بود؛ این را انسان می توانست مشاهده کند.[12]
منظومه ی کامل اقتصادی
من سال ۸۶ در صحن مطهر علی بن موسی الرضا علیه الصّلاة و السّلام در سخنرانی اول سال گفتم که اینها دارند مسئله ی اقتصاد را پیگیری میکنند؛ بعد هم آدم می تواند فرض کند که این شعارهای سال حلقه هائی بود برای ایجاد یک منظومه ی کامل در زمینه ی مسائل اقتصاد؛ یعنی اصلاح الگوی مصرف، مسئله ی جلوگیری از اسراف، مسئله ی همت مضاعف و کار مضاعف، مسئله ی جهاد اقتصادی، و تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ی ایرانی. ما اینها را به عنوان شعارهای زودگذر مطرح نکردیم؛ اینها چیزهائی است که می تواند حرکت عمومی کشور را در زمینه ی اقتصاد ساماندهی کند؛ می تواند ما را پیش ببرد. ما باید دنبال این راه باشیم.[13]
الزامات اقتصاد مقاومتی
مسئله ی اقتصاد مهم است؛ اقتصاد مقاومتی مهم است. البته اقتصاد مقاومتی الزاماتی دارد. مردمی کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتی است. این سیاست های اصل ۴۴ که اعلام شد، می تواند یک تحول به وجود بیاورد؛ و این کار باید انجام بگیرد. البته کارهائی انجام گرفته و تلاشهای بیشتری باید بشود. بخش خصوصی را باید توانمند کرد؛ هم به فعالیت اقتصادی تشویق بشوند، هم سیستم بانکی کشور، دستگاه های دولتی کشور و دستگاه هائی که می توانند کمک کنند - مثل قوه ی مقننه و قوه ی قضائیه - کمک کنند که مردم وارد میدان اقتصاد شوند.
کاهش وابستگی به نفت یکی دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتی است. این وابستگی، میراث شوم صد ساله ی ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیت های اقتصادی درآمدزای دیگری جایگزین کنیم، بزرگ ترین حرکت مهم را در زمینه ی اقتصاد انجام داده ایم. امروز صنایع دانش بنیان از جمله ی کارهائی است که می تواند این خلأ را تا میزان زیادی پر کند. ظرفیت های گوناگونی در کشور وجود دارد که می تواند این خلأ را پر کند. همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که هرچه ممکن است، وابستگی خودمان را کم کنیم.[14]
اقتصاد مقاومتی و مدیریت مصرف
مسئله ی مدیریت مصرف، یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاه های دولتی، هم دستگاه های غیر دولتی، هم آحاد مردم و خانواده ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعاً جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه ی تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادی است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فی سبیل اللّه را دارد.
یک بُعد دیگرِ این مسئله ی تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلی استفاده کنیم؛ این را همه ی دستگاه های دولتی توجه داشته باشند - دستگاه های حاکمیتی، مربوط به قوای سه گانه - سعی کنند هیچ تولید غیر ایرانی را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلی را بر مصرف کالاهائی با مارک های معروف خارجی - که بعضی فقط برای نام و نشان، برای پز دادن، برای خودنمائی کردن، در زمینه های مختلف دنبال مارک های خارجی میروند - ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهای خارجی را ببندند.
به نظر ما طرح های «اقتصاد مقاومتی» جواب میدهد. همین مسئله ی سهمیه بندی بنزین که اشاره کردند، جواب داد. اگر چنانچه بنزین سهمیه بندی نمی شد، امروز مصرف بنزین ما از صد میلیون لیتر در روز بالاتر می رفت. توانستند این را کنترل کنند؛ که خب، امروز در یک حد خیلی خوبی هست. حتّی باید جوری باشد که هیچ به بیرون نیازی نباشد، که الحمدللّه نیست. تحریم بنزین را در برنامه داشتند؛ اقتصاد مقاومتی تحریم بنزین را خنثی کرد. و بقیه ی چیزهائی که مورد نیاز کشور است.
هدفمند کردن یارانه ها هم در جهت شکل دادن به اقتصاد ملی است؛ که اینها می تواند هم رونق ایجاد کند - در تولید، در اشتغال - و هم موجب رفاه شود؛ اینها مایه ی رشد تولید کشور، رشد اقتصادی کشور، مایه ی اقتدار یک کشور است. با رشد تولید، یک کشور در دنیا اقتدار حقیقی و آبروی بین المللی پیدا می کند. این کار بایستی به انجام برسد.[15]
استفاده ی حداکثری از زمان، منابع و امکانات
از زمان باید حداکثر استفاده بشود. طرح هائی که سالهای متمادی طول می کشید، امروز خوشبختانه با فاصله ی کمتری انسان می بیند که فلان کارخانه در ظرف دو سال، در ظرف هجده ماه به بهره برداری رسید. باید این را در کشور تقویت کرد.
حرکت بر اساس برنامه، یکی از کارهای اساسی است. تصمیم های خلق الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه هائی است که به «اقتصاد مقاومتی» وارد می شود و به مقاومت ملت ضربه می زند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه داشته باشند؛ نگذارند سیاست های اقتصادی کشور در هر زمانی دچار تذبذب و تغییرهای بی مورد شود.[16]
اهمیت تحقیق در زمینه اقتصاد مقاومتی
یکی از دوستان اطلاع دادند که یک ستاد دانشجوئی برای تحقیق در اقتصاد مقاومتی تشکیل شده. کار بسیار جالبی است. اینجور کارهای عمیق، همان چیزی است که کشور به آن احتیاج دارد. شما باید فکر کنید، مطالعه کنید، تحقیق کنید. این تحقیقها اگر به درد آن دستگاه مسئول هم نخورد یا به کار او نیاید یا نپسندد، قطعاً به کار شما می آید و به درد شما می خورد. این، کار بسیار جالبی است.
همچنین یکی دیگر از دوستان اطلاع دادند که در دانشگاه شریف مرکز مطالعاتی ای تشکیل شده و در این زمینه ها کار میکنند. اینها بسیار کارهای مهمی است. این انگیزه ی جوان دانشجو و فکور، خیلی برای آینده ی کشور مهم است.
البته راه حل هائی که گفته شد، بعضی از آنها کاملاً درست است. این را هم من به شما عرض بکنم؛ در همین زمینه ی مسائل اقتصادی، پاره ای از آنچه که پیشنهاد و مطرح شد، ما اطلاع داریم که مد نظر مسئولین هست؛ درباره اش کار می کنند، تصمیم گیری می کنند، اقدام می کنند؛ منتها همه ی اقدام ها یا به اطلاع نمی رسد، یا گفتنی نیست. به هر حال اینجور نیست که مسائل اقتصادی در مد نظر آن مسئولین نباشد.[17]
اقتصاد مقاومتی، معنا و مفهومی از کارآفرینی
دلیل دومِ ما که امروز کار برامان مهم است، کارآفرینی مهم است، این است که ما امروز در مقابل یک فشار جهانی قرار داریم. دشمنی وجود دارد در دنیا که می خواهد با فشار اقتصادی و با تحریم و با این کارهائی که شماها می دانید، سلطه ی اهریمنی خودش را برگرداند به این کشور. هدف این است. یک کشور به این خوبی، با این همه منابع، منابع طبیعی، با این موقعیت سوق الجیشی، با همه ی امکانات، زیر نگین یک قدرتی در دنیا بوده؛ یک روز انگلیس ها بودند، یک روز آمریکائی ها بودند - در واقع نظام سلطه، دستگاه سلطه، امپراتوری سلطه. حالا آمریکا یک گوشه ای از این امپراتوری است - اینها مسلط بودند بر این کشور؛ انقلاب دست اینها را کوتاه کرده. سلطه می خواهد برگردد به این کشور. همه ی این تلاش ها برای این است. مسئله ی انرژی هسته ای بهانه است. آن کسانی که خیال می کنند اگر ما مسئله ی انرژی هسته ای را حل کردیم، مشکلات حل خواهد شد، خطا می کنند. مسئله ی انرژی هسته ای را مطرح می کنند، مسئله ی حقوق بشر را مطرح می کنند، مسائل گوناگون را مطرح می کنند، که اینها بهانه است. مسئله، مسئله ی فشار است، می خواهند یک ملت را به زانو در بیاورند؛ می خواهند انقلاب را زمین بزنند. یکی از کارهای مهم همین تحریم اقتصادی است. می گویند ما طرفمان ملت ایران نیست! دروغ می گویند؛ اصلاً طرف، ملت ایران است. تحریم برای این است که ملت ایران به ستوه بیاید، بگوید آقا ما به خاطر دولت جمهوری اسلامی داریم زیر فشار تحریم قرار می گیریم؛ رابطه ی ملت با نظام جمهوری اسلامی قطع بشود. هدف اصلاً این است. البته ملت ما را نمی شناسند؛ مثل همه ی موارد دیگر محاسباتشان غلط اندر غلط است. از نظر نظام سلطه، گناه بزرگ ملت ایران این است که خودش را از زیر بار سلطه آزاد کرده. می خواهند مجازات کنند به خاطر این گناه، که چرا خودت را از زیر بار سلطه، ای ملت! آزاد کرده ای. این ملت راه را پیدا کرده. اصلاً محاسباتشان اشتباه است؛ نمی فهمند چه کار باید بکنند و چه کار دارند می کنند. خب، اما فشار می آورند؛ فشار اقتصادی از راه تحریم ها.
ما باید یک اقتصاد مقاومتی واقعی در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینی معناش این است. دوستان درست گفتند که ما تحریم ها را دور می زنیم؛ بنده هم یقین دارم. ملت ایران و مسئولین کشور تحریم ها را دور میزنند، تحریم کنندگان را ناکام می کنند؛ مثل موارد دیگری که در سال های گذشته در زمینه های سیاسی بود که یک اشتباهی کردند، یک حرکتی انجام دادند، بعد خودشان مجبور شدند برگردند، یکی یکی عذرخواهی کنند. چند مورد یادتان هست لابد دیگر. حالا جوان ها نمی دانند. در این ده بیست سال اخیر، از این کارها چند بار انجام دادند. این دفعه هم همین جور است. البته تحریم برای ما جدید نیست، ما سی سال است تو تحریمیم. همه ی این کارهائی که شده است، همه ی این حرکت عظیم ملت ایران، در فضای تحریم انجام گرفته؛ بنابراین کاری نمی توانند بکنند. خب، ولی این دلیلی است برای همه ی مسئولان و دلسوزان کشور که خود را موظف بدانند، مکلف بدانند به ایجاد کار، به تولید، به کارآفرینی، به پر رونق کردن روزافزون این کارگاه عظیم؛ که کشور ایران حقیقتاً امروز یک کارگاه عظیمی است. همه خودشان را باید موظف بدانند.[18]
پی نوشت ها:
[1] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، 16 / 6 / 89.
[2] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، 16 / 5 / 91.
[3] بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام،1 / 1 / 92.
[4] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس جمهوری و اعضای هیئت دولت، 2 / 6 / 91.
[5] همان.
[6] همان.
[7] همان.
[8] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، 16 / 5 / 91.
[9] همان.
[10] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس جمهوری و اعضای هیئت دولت، 2 / 6 / 91.
[11] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت های دانش بنیان، 8 / 5 / 91.
[12] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام، 3 / 5 / 91.
[13] همان.
[14] همان.
[15] همان.
[16] همان.
[17] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از دانشجویان، 19 / 5 / 90.
[18] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، 16 / 6 / 89.
راهبرد اقتصاد مقاومتی در مناقشه هسته ای - دوشنبه سی ام اردیبهشت ۱۳۹۲
اقتصاد مقاومتی راهکار بی‌اثر کردن تحریمها - جمعه سی ام فروردین ۱۳۹۲
از اقتصاد مقاومتی تا اقتصاد حماسی - شنبه بیست و چهارم فروردین ۱۳۹۲
زمینه‌های توسعه اقتصاد مقاومتی در راهبرد اقتصاد دانشبنیان - یکشنبه بیست و نهم بهمن ۱۳۹۱
تبیین نقش و جایگاه شرکت‌های دانشبنیان در توسعه اقتصاد مقاومتی - چهارشنبه بیست و پنجم بهمن ۱۳۹۱
تصویب سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در مجمع تشخیص - شنبه بیست و یکم بهمن ۱۳۹۱
قحطی نظریه اقتصاد مقاومتی درجهان! - پنجشنبه بیست و هشتم دی ۱۳۹۱
مبانی اجرایی طرح مقاومت اقتصادی - جمعه بیست و دوم دی ۱۳۹۱
چیستی اقتصاد مقاومتی - جمعه پانزدهم دی ۱۳۹۱
مختصات اقتصاد مقاومتی - دوشنبه بیست و هفتم آذر ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی در مقابل دلالی می‌ایستد - یکشنبه بیست و ششم آذر ۱۳۹۱
نماد اقتصاد مقاومتی در تاریخ ایران - چهارشنبه بیست و دوم آذر ۱۳۹۱
نباید بگذاریم کشورمان به اقتصاد ریاضتی دچار شود - سه شنبه بیست و یکم آذر ۱۳۹۱
«کنترل واردات» یا واردات کنترلی - دوشنبه بیستم آذر ۱۳۹۱
اقتصاد فعلی ایران اقتصاد استراحتی است - یکشنبه نوزدهم آذر ۱۳۹۱
بهبود سبک زندگی لازمه توسعه اقتصادی - شنبه هجدهم آذر ۱۳۹۱
برندینگ شهری و تأثیر آن بر اقتصاد - سه شنبه هفتم آذر ۱۳۹۱
نگاهی تازه به شاخصه های اقتصاد مقاومتی؛ هدف غرب از مصرف گرایی چیست؟ - پنجشنبه دوم آذر ۱۳۹۱
زبان فارسی و تولید ملی - چهارشنبه یکم آذر ۱۳۹۱
۶ آسیب اقتصاد ما - دوشنبه بیست و نهم آبان ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی از مسیر «تدبیر» می‌گذرد - پنجشنبه هجدهم آبان ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی از کلام مقام معظم رهبری تا وزیر اقتصاد دوران جنگ - چهارشنبه دهم آبان ۱۳۹۱
راهبرد اقتصاد مقاومتی در سایه تحریم های استکباری - دوشنبه هشتم آبان ۱۳۹۱
ایران با راهکار «اقتصاد مقاومتی» به مقابله با تحریمها برخاسته است - یکشنبه هفتم آبان ۱۳۹۱
زیرساخت های عملیاتی سازی الگوی اقتصاد مقاومتی - جمعه پنجم آبان ۱۳۹۱
دو سطح یک اقتصاد مقاوم - پنجشنبه چهارم آبان ۱۳۹۱
«اقتصاد مقاومتی» با سه رویکرد: دانش، تلاش جهادگونه و مصرف هدفمند از تولید داخلی - پنجشنبه بیست و هفتم مهر ۱۳۹۱
راهکارهای کاربردی کردن اقتصاد مقاومتی کدامند؟ - پنجشنبه بیستم مهر ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی، تنها تبدیل کننده تهدید تحریم به فرصت - دوشنبه هفدهم مهر ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی مسابقه است یا مقاومت؟ - شنبه پانزدهم مهر ۱۳۹۱
طرح انتزاع در تقابل با اقتصاد مقاومتی - دوشنبه دهم مهر ۱۳۹۱
18 راهکار در اقتصاد مقاومتی - شنبه هشتم مهر ۱۳۹۱
چرا اقتصاد مقاومتی یک ضرورت است؟ - پنجشنبه ششم مهر ۱۳۹۱
دانشگاهها همگام با سایر بخش‌ها در جهت اقتصاد مقاومتی همت کنند - یکشنبه دوم مهر ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی را از کجا شروع کنیم؟ - چهارشنبه بیست و نهم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی بهترین راه مبارزه با تحریم است - پنجشنبه بیست و سوم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی، اقتصاد پیش روی جمهوری اسلامی ایران - چهارشنبه بیست و دوم شهریور ۱۳۹۱
تبیین ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی مهمترین رسالت علما و روحانیون است - چهارشنبه بیست و دوم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی؛ اقتصاد دفاعی یا ترمیمی؟ - شنبه هجدهم شهریور ۱۳۹۱
تبیینی آکادمیک از اقتصاد مقاومتی - شنبه هجدهم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی چیست و چه اقتضائاتی دارد؟ - چهارشنبه پانزدهم شهریور ۱۳۹۱
صنعت نفت و الگوی اقتصاد مقاومتی - دوشنبه سیزدهم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی از نگاه مقام معظم رهبری - دوشنبه سیزدهم شهریور ۱۳۹۱
نماینده مردم یزد: اقتصاد مقاومتی به معنای ریاضت نیست - دوشنبه سیزدهم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی یا ریاضت اقتصادی - دوشنبه سیزدهم شهریور ۱۳۹۱
مصرف گرایی بلای جان اقتصاد مقاومتی - سه شنبه هفتم شهریور ۱۳۹۱
اقتصاد مقاومتی؛ پدافند یا استراتژی برای پیشرفت - سه شنبه هفتم شهریور ۱۳۹۱
هدف از اقتصاد مقاومتی چیست؟ - سه شنبه هفتم شهریور ۱۳۹۱
«اقتصاد مقاومتی» راهی برای تحقق چشم‌انداز - سه شنبه هفتم شهریور ۱۳۹۱
- • سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل
- • ده راهکار برای اقدام و عمل در اقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی با مبنایی کاملا علمی
- • اقتصاد مقاومتی از بحث و جدل تا اقدام و عمل
- • اقتصاد مقاومتی؛ از باور تا اقدام
- • کشور نیازمند «انقلاب اقتصادی» است
- • سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی
- • چرایی تدوین و ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی
- • نقشه راه اقتصادمقاومتی
- • مختصات اقتصاد مقاومتی
- • ستون فقرات اقتصاد مقاومتی
- • فرهنگ اقتصاد مقاومتی
- • مبانی اجرایی طرح مقاومت اقتصادی
- • اقتصاد مقاومتی، ضرورت مقاومت اقتصادی
- • دو سطح یک اقتصاد مقاوم
- • ده نکته درباره تحقق اقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی؛ رنسانسی در اقتصاد ایران و جهان
- • موانع بنیادین تحقق اقتصاد مقاومتی
- • آیا اقتصاد مقاومتی همان اقتصاد تدافعی است؟
- • آیا خودکفایی همان اقتصاد مقاومتی است؟
- • جایگاه مردم در عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی
- • ورود به چرخه تجاری‌سازی علم
- • نقش شرکت‌های دانشبنیان در اقتصاد مقاومتی (2)
- • اقتصاد مقاومتی را از کجا شروع کنیم؟
- • اقتصاد مقاومتی چگونه در خدمت ...
- • اقتصاد مقاومتی مسابقه است یا مقاومت؟
- • بررسی راهبردهای مقاومتی در اقتصاد ایران
- • نقش خانواده در تجلی اقتصاد مقاومتی
- • نقش رسانه‌ها در گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی
- • مصادیق اقتصاد مقاومتی در حوزه‌ی کشاورزی
- • نقش شرکت‌های دانشبنیان دراقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی و وظیفه ما
- • شش ضرورت اجرای اقتصاد مقاومتی
- • ویژگی ها و فواید اقتصاد مقاومتی
- • نقش تجارت در اقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی در برابر تحریم اقتصادی
- • از مقاومت اقتصادی تا اقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی و چند نکته
- • اقتصاد مقاومتی مرصادی برای شیطان بزرگ
- • شاخصه‌ای در اقتصاد مقاومتی
- • پنج گام اساسی اقتصاد مقاومتی در کشاورزی
- • اقتدار اقتصادی در اقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی، اقتصاد ریاضتی نیست
- • مقاومت با طعم اقتصاد و اقتصاد با طعم مقاومت
- • رضایتمندی در اقتصاد مقاومتی
- • رهبری و راهبرد اقتصاد مقاومتی
- • اقتصاد مقاومتی درگرو تغییر سبک زندگی
- • دو سطح یک اقتصاد مقاوم
- • اقتصاد مقاومتی؛ راهبرد اساسی برای مبارزه با فقر و بیکاری
- • الزامات اقتصاد مقاومتی و ارتباط آن با الگوی سبک زندگی
اقتصاد مقاومتی از منظر مقام معظم رهبری
منبع اختصاصی: راسخون
برای مفهوم اقتصاد مقاومتی در همین مدت زمان کم، تعاریف متفاوتی ارائه شده که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده اند. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند:
« اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده ی رشد و شکوفایی کشور باشد. »2
این مقاله که مشتمل بر بیانات حکیمانه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) درباره اقتصاد مقاومتی است به خوانندگان عزیز تقدیم می گردد.
ارکان اقتصاد مقاومتی
الف: مقاوم بودن اقتصاد
وظیفه‌ی همه‌ی ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیر قابل نفوذ،
غیر قابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این یکی از اقتضائات
«اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و
مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در
مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه‌ی دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.3
ب: استفاده از همهى ظرفیتهاى دولتى و مردمى
بخش خصوصى را باید کمک کرد. اینکه ما «اقتصاد مقاومتى» را مطرح کردیم،
خب، خود اقتصاد مقاومتى شرائطى دارد، ارکانى دارد؛ یکى از بخشهایش همین
تکیه‌‌ى به مردم است؛ همین سیاستهاى اصل 44 با تأکید و اهتمام و دقت و
وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود؛ این جزو کارهاى اساسى شماست. در بعضى از
موارد، من از خود مسئولین کشور میشنوم که بخش خصوصى به خاطر کم‌‌توانى‌‌اش
جلو نمى‌‌آید. خب، باید فکرى بکنید براى اینکه به بخش خصوصى توانبخشى
بشود؛ حالا از طریق بانکهاست، از طریق قوانین لازم و مقرراتِ لازم است؛ از
هر طریقى که لازم است، کارى کنید که بخش خصوصى، بخش مردمى، فعال شود.
بالاخره اقتصاد مقاومتى معنایش این است که ما یک اقتصادى داشته باشیم که هم
روند رو به رشد اقتصادى در کشور محفوظ بماند، هم آسیب‌‌پذیرى‌‌اش کاهش
پیدا کند. یعنى وضع اقتصادى کشور و نظام اقتصادى جورى باشد که در مقابل
ترفندهاى دشمنان که همیشگى و به شکلهاى مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و
اختلال پیدا کند. یکى از شرائطش، استفاده از همهى ظرفیتهاى دولتى و
مردمى است؛ هم از فکرها و اندیشه‌‌ها و راهکارهائى که صاحبنظران میدهند،
استفاده کنید، هم از سرمایه‌‌ها استفاده شود.
به مردم هم باید واقعاً میدان داده شود. البته در بیانات دوستان به برخى
از این حوادثى که ناشى از پیگیرى مفسدین اقتصادى و مفاسد اقتصادى است،
اشاره شد. واقعاً نمیشود ما کار اقتصادىِ درست و قوى بکنیم، اما با مفاسد
اقتصادى مبارزه نکنیم؛ این واقعاً نشدنى است. همان چند سال پیش هم که من
راجع به این قضیه بحث کردم و مطالبى را به مسئولین کشور گفتم، به همین نکته
توجه داشتم، که تصور نشود ما میتوانیم سرمایه‌‌گذارى مردمى و کار سالم
مردمى داشته باشیم، بدون مبارزه‌‌ى با مفاسد اقتصادى؛ و تصور نشود که
مبارزه‌‌ى با مفاسد اقتصادى موجب میشود که ما مشارکت مردم و سرمایه‌‌گذارى
مردم را کم داشته باشیم؛ نه، چون اکثر کسانى که میخواهند وارد میدان
اقتصادى بشوند، اهل کار سالمند، مردمان سالمى هستند؛ حالا یکى دو نفر هم
آدمهاى ناسالم پیدا میشوند. باید با چشمهاى تیزبین، ریزبین و دوربین مراقبت
کنید که کسانى نیایند به عنوان ایجاد اشتغال و ایجاد کار و کارآفرینى
تسهیلات بانکى بگیرند، اما کارآفرینىِ واقعى انجام نگیرد. این را باید
مراقبت کنید؛ هم شما مراقبت کنید، هم قوهى قضائیه مراقبت کند. به نظر من
همکارى قوهى مجریه و قوهى قضائیه در اینجا یک کار بسیار لازمى است.4
ج: حمایت از تولید ملى
یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتى، حمایت از تولید ملى است؛ صنعت و کشاورزى.
خب، آمارهائى که آقایان میدهند، آمارهاى خوبى است؛ لیکن از آن طرف هم از
داخل دولت، خود مسئولین به ما میگویند که بعضى کارخانه‌‌ها دچار مشکلند،
اختلال دارند، در بعضى جاها تعطیلى صنایع وجود دارد - گزارشهاى گوناگونى به
ما میرسد، خود شما هم گزارش میدهید؛ یعنى من گزارشهاى دیگر هم دارم، اما
اتکاء من به گزارشهاى دیگران نیست؛ گزارشهاى خود شما هم هست که به دست ما
میرسد - خب، باید این را علاج کرد. اینها طبعاً ایجاد اشکال میکند. اگر
چنانچه همین بخش دوم قضیه - یعنى آن نیمه‌‌ى خالى لیوان - نمیبود، شما
امروز از لحاظ رونق اقتصادى، وضع بهترى را در کشور ارائه میکردید و کمکهاى
بیشترى به مردم میشد. بالاخره حمایت از تولید ملى، آن بخشِ درونزاى اقتصاد
ماست و به این بایستى تکیه کرد.
واحدهاى کوچک و متوسط را فعال کنید. البته خوشبختانه واحدهاى بزرگ ما
فعالند، خوبند و سوددهى‌‌شان هم خوب است، کارشان هم خوب است، اشتغالشان هم
خوب است؛ عمده‌‌ى واحدهاى بزرگ ما وضعشان اینجور است - لذا همان طور که
گفتید، محصول سیمانمان، محصول فولادمان، محصولات عمده‌‌ى اینجورى‌‌مان خوب
است - لیکن باید به فکر واحدهاى متوسط و کوچک باشید؛ اینها خیلى مهم است،
اینها در زندگى مردم تأثیرات مستقیم دارد.5
د: مدیریت منابع ارزى
مسئلهى منابع ارزى هم مسئلهى مهمى است؛ که خب، حالا آقایان توجه
دارید. روى این مسئله دقت کنید، خیلى باید کار کنید. واقعاً باید منابع
ارزى را درست مدیریت کرد. حالا اشاره شد به ارز پایه؛ در این زمینه هم
حرفهاى گوناگونى از دولت صادر شد. یعنى در روزنامهها از قول یک مسئول، یک
جور گفته شد؛ فردا یا دو روز بعد، یک جور دیگر گفته شد. نگذارید این اتفاق
بیفتد. واقعاً یک تصمیم قاطع گرفته شود، روى آن تصمیم پافشارى شود و مسئله
را دنبال کنید. به هر حال منابع ارزى باید مدیریت دقیق بشود.6
ه: مدیریت مصرف
یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مدیریت مصرف است. مصرف هم باید مدیریت
شود. این قضیه‌‌ى اسراف و زیاده‌‌روى، قضیه‌‌ى مهمى در کشور است. خب، حالا
چگونه باید جلوى اسراف را گرفت؟ فرهنگ‌‌سازى هم لازم است، اقدام عملى هم
لازم است. فرهنگ‌‌سازى‌‌اش بیشتر به عهده‌‌ى رسانه‌‌هاست. واقعاً در این
زمینه، هم صدا و سیما در درجه‌‌ى اول و بیش از همه مسئولیت دارد، هم
دستگاههاى دیگر مسئولیت دارند. باید فرهنگ‌‌سازى کنید. ما یک ملت مسلمانِ
علاقه‌‌مند به مفاهیم اسلامى هستیم، اینقدر در اسلام اسراف منع شده، و ما
متأسفانه در زندگى‌‌مان اهل اسرافیم! بخش عملیاتى‌‌اش هم به نظر من از خود
دولت باید آغاز شود. در گزارشهاى شماها من خواندم، حالا هم بعضى از دوستان
اظهار کردند که دولت درصدد صرفه‌‌جوئى است و میخواهد صرفه‌‌جوئى کند؛ بسیار
خوب، این لازم است؛ این را جدى بگیرید. دولت خودش یک مصرف‌‌کننده‌‌ى بسیار
بزرگى است. شما از بنزین بگیرید تا وسائل گوناگون، یک مصرف‌‌کننده‌‌ى
بزرگ، دولت است. حقیقتاً در کار مصرف، صرفه‌‌جوئى کنید. صرفه‌‌جوئى، چیز
بسیار لازم و مهمى است.
به مصرف تولیدات داخلى هم اهمیت بدهید. در دستگاه شما، در وزارتخانه‌‌ى
شما، اگر کار جدیدى انجام میگیرد، اگر چیز جدیدى خریده میشود، اگر همین
اقلام روزمره‌‌اى که مورد نیاز وزارتخانه است، تهیه میشود، سعى کنید
همه‌‌اش از داخل باشد؛ اصرار بر این داشته باشید؛ خود این، یک قلم خیلى
بزرگى میشود. اصلاً ممنوع کنید و بگوئید هیچ کس حق ندارد در این وزارتخانه
جنس خارجى مصرف کند. به نظر من اینها میتواند کمک کند. 7
تبیین اقتصاد مقاومتى
در زمینه‌ى مسائل اقتصادى، «اقتصاد تهاجمى» را مطرح کردند؛ عیبى ندارد.
بنده فکر اقتصاد تهاجمى را نکردم. اگر واقعاً یک تبیین دانشگاهى و آکادمیک
نسبت به اقتصاد تهاجمى - به قول ایشان، مکمل اقتصاد مقاومتى - وجود دارد،
چه اشکالى دارد؟ آن را هم مطرح کنیم. آنچه که به نظر ما رسیده، اقتصاد
مقاومتى بوده. البته اقتصاد مقاومتى فقط جنبه‌ى نفى نیست؛ اینجور نیست که
اقتصاد مقاومتى معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهاى تدافعى
باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتى یعنى آن اقتصادى که به یک ملت امکان میدهد و
اجازه میدهد که حتّى در شرائط فشار هم رشد و شکوفائى خودشان را داشته
باشند. این یک فکر است، یک مطالبه‌ى عمومى است. شما دانشجو هستید، استاد
هستید، اقتصاددان هستید؛ بسیار خوب، با زبان دانشگاهى، همین ایده‌ى اقتصاد
مقاومتى را تبیین کنید؛ حدودش را مشخص کنید؛ یعنى آن اقتصادى که در شرائط
فشار، در شرائط تحریم، در شرائط دشمنى‌ها و خصومتهاى شدید میتواند تضمین
کننده‌ى رشد و شکوفائى یک کشور باشد.8
اقتصاد مقاومتى شعار نیست
هم دانشگاهها، هم دستگاههاى دولتى، هم آحاد مردمى که خوشبختانه
توانائى و استعداد این کار را دارند، چه از لحاظ علمى، چه از لحاظ
توانائى‌‌‌هاى مالى، باید تلاش کنند مسئولیت زمان خود و مقطع تاریخى حساس
خود را بشناسند و به آن عمل کنند. این که ما عرض کردیم «اقتصاد مقاومتى»،
این یک شعار نیست؛ این یک واقعیت است. کشور دارد پیشرفت میکند. ما افقهاى
بسیار بلند و نویدبخشى را در مقابل خودمان مشاهده میکنیم. خب، بدیهى است که
حرکت به سمت این افقها، معارضها و معارضه‌‌‌هائى هم دارد. بعضى از این
معارضه‌‌‌ها انگیزه‌‌‌هاى اقتصادى دارد، بعضى انگیزه‌‌‌هاى سیاسى دارد؛
بعضى منطقه‌‌‌اى است، بعضى بینالمللى است. این معارضه‌‌‌ها در مواردى هم
منتهى میشود به همین فشارهاى گوناگونى که مشاهده میکنید؛ فشارهاى سیاسى،
تحریم، غیر تحریم، فشارهاى تبلیغاتى - اینها هست - لیکن در لابه‌‌‌لاى این
مشکلات، در وسط این خارها، گامهاى استوار و همتها و تصمیمهائى هم وجود دارد
که بناست از وسط این خارها عبور کند و خودش را به آن نقطهى مورد نظر
برساند؛ وضع کشور الان اینجورى است. 9
نقش شرکتهاى دانشبنیان در اقتصاد مقاومتی
یک مسئلهى دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتى، اقتصاد دانشبنیان است...
این بخش شرکتهاى دانشبنیان و فعالیتهاى اقتصادى دانشبنیان خیلى جاده‌‌ى
باز و امیدبخشى است. ما استعدادهاى برجسته‌‌اى داریم که میتوانند در این
مورد کمک کنند. 10
ما باید هر کدام نقش خودمان را بشناسیم و آن را ایفاء کنیم. یکى از
بخشهاى ما، اقتصاد است و خاصیت اقتصاد در یک چنین شرائطى، اقتصاد مقاومتى
است؛ یعنى اقتصادى که همراه باشد با مقاومت در مقابل کارشکنى دشمن، خباثت
دشمن؛ دشمنانى که ما داریم. به نظر من یکى از بخشهاى مهمى که میتواند این
اقتصاد مقاومتى را پایدار کند، همین کار شماست؛ همین شرکتهاى دانشبنیان
است؛ این یکى از بهترین مظاهر و یکى از مؤثرترین مؤلفه‌‌‌هاى اقتصاد
مقاومتى است؛ این را باید دنبال کرد.11
هدف دشمن از فشارهای اقتصادی
یک واقعیت دیگر هم این است که اگر کشور در مقابل فشارهاى دشمن - از جمله
در مقابل همین تحریمها و از این چیزها - مقاومت مدبرانه بکند، نه فقط این
حربه کُند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهائى دیگر وجود
نخواهد داشت؛ چون این یک گذرگاه است، این یک برهه است؛ کشور از این برهه
عبور خواهد کرد. این چیزهائى که الان آنها تهدید میکنند، تحریم میکنند، جز
آمریکا و جز رژیم صهیونیستى، هیچ کس ذى‌نفع از این تحریمها نیست. دیگران را
با زور و با فشار و با رودربایستى و با این چیزها وارد میدان کردند. خب،
پیداست که زور و فشار و رودربایستى نمیتواند خیلى ادامه پیدا کند - یک مدتى
است - شاهدش هم این است که مجبور شدند بیست تا کشور را از همین تحریمهاى
نفتى و امثال اینها استثناء کنند! دیگرانى هم که استثناء نشدند، خودشان
مایل نیستند، و بیش از آنچه که ما بخواهیم یا همان اندازه که ما میخواهیم،
آنها دنبال راه‌حل میگردند. بنابراین بایستى مقاومت کرد.
ما باید مسائل کشور را با این دید نگاه کنیم؛ آرمانها جلوى چشم ما باشد؛
واقعیتهاى تشویق‌کننده جلوى چشم ما باشد. در مورد واقعیتهاى منفى - که در
واقع در بعضى موارد واقعیت‌سازى است، واقعیت‌نمائى است - دچار اشتباه
نشویم. البته توان دشمن را دست‌کم نگیریم، سهل‌انگارى و ساده‌انگارى نکنیم.
مسئله، مسئلهى اساسى و مهمى است. شما مثل یک ریاضیدانى که میخواهد یک
مسئلهى مهم ریاضى را حل کند، بر سر این مسئله تلاشتان را به کار ببرید و
مسئله را حل کنید. شما ریاضیدان بااستعدادى هستید؛ این هم یک مسئلهى ریاضى
است. اینجورى باید با مسائل گوناگون برخورد کنید. خوشبختانه انسان مشاهده
میکند که همین روحیه هم در دستگاههاى گوناگون وجود دارد. به مسئلهى
اقتصاد باید با این دید نگاه کرد.
ما چند سال پیش «اقتصاد مقاومتى» را مطرح کردیم. همهى کسانى که ناظر
مسائل گوناگون بودند، میتوانستند حدس بزنند که هدف دشمن، فشار اقتصادى بر
کشور است. معلوم بود و طراحى‌ها نشان میداد که اینها میخواهند بر روى
اقتصاد کشور متمرکز شوند. اقتصاد کشور ما براى آنها نقطهى مهمى است. هدف
دشمن این بود که بر روى اقتصاد متمرکز شود، به رشد ملى لطمه بزند، به
اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملى دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشکل
شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامى جدا شوند؛ هدف فشار اقتصادى دشمن این
است، و این محسوس بود؛ این را انسان میتوانست مشاهده کند.12
منظومه‌ى کامل اقتصادی
من سال ۸۶ در صحن مطهر على‌بن‌موسى‌الرضا (علیه الصّلاة و السّلام) در
سخنرانىِ اول سال گفتم که اینها دارند مسئلهى اقتصاد را پیگیرى میکنند؛
بعد هم آدم میتواند فرض کند که این شعارهاى سال حلقه‌هائى بود براى ایجاد
یک منظومه‌ى کامل در زمینه‌ى مسائل اقتصاد؛ یعنى اصلاح الگوى مصرف، مسئلهى
جلوگیرى از اسراف، مسئلهى همت مضاعف و کار مضاعف، مسئلهى جهاد اقتصادى، و
تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ى ایرانى. ما اینها را به عنوان
شعارهاى زودگذر مطرح نکردیم؛ اینها چیزهائى است که میتواند حرکت عمومى کشور
را در زمینه‌ى اقتصاد ساماندهى کند؛ میتواند ما را پیش ببرد. ما باید
دنبال این راه باشیم.13
الزامات اقتصاد مقاومتى
مسئلهى اقتصاد مهم است؛ اقتصاد مقاومتى مهم است. البته اقتصاد مقاومتى
الزاماتى دارد. مردمى کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتى است. این
سیاستهاى اصل ۴۴ که اعلام شد، میتواند یک تحول به وجود بیاورد؛ و این کار
باید انجام بگیرد. البته کارهائى انجام گرفته و تلاشهاى بیشترى باید بشود.
بخش خصوصى را باید توانمند کرد؛ هم به فعالیت اقتصادى تشویق بشوند، هم
سیستم بانکى کشور، دستگاههاى دولتى کشور و دستگاه‌هائى که میتوانند کمک
کنند - مثل قوهى مقننه و قوهى قضائیه - کمک کنند که مردم وارد میدان
اقتصاد شوند.
کاهش وابستگى به نفت یکى دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. این
وابستگى، میراث شوم صد ساله‌ى ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز
وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیتهاى اقتصادىِ
درآمدزاى دیگرى جایگزین کنیم، بزرگترین حرکت مهم را در زمینه‌ى اقتصاد
انجام داده‌ایم. امروز صنایع دانشبنیان از جمله‌ى کارهائى است که میتواند
این خلأ را تا میزان زیادى پر کند. ظرفیتهاى گوناگونى در کشور وجود دارد که
میتواند این خلأ را پر کند. همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که
هرچه ممکن است، وابستگى خودمان را کم کنیم.14
اقتصاد مقاومتى و مدیریت مصرف
مسئلهى مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف
متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاههاى دولتى، هم دستگاههاى غیر
دولتى، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این
واقعاً جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشک در
مقابل دشمن یک حرکت جهادى است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد
فى‌سبیل‌اللّه را دارد.
یک بُعد دیگرِ این مسئلهى تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما
از تولید داخلى استفاده کنیم؛ این را همهى دستگاههاى دولتى توجه داشته
باشند - دستگاههاى حاکمیتى، مربوط به قواى سه‌گانه - سعى کنند هیچ تولید
غیر ایرانى را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید
داخلى را بر مصرف کالاهائى با مارکهاى معروف خارجى - که بعضى فقط براى نام
و نشان، براى پز دادن، براى خودنمائى کردن، در زمینه‌هاى مختلف دنبال
مارکهاى خارجى میروند - ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهاى خارجى را
ببندند.
به نظر ما طرحهاى «اقتصاد مقاومتى» جواب میدهد. همین مسئلهى سهمیه‌بندى
بنزین که اشاره کردند، جواب داد. اگر چنانچه بنزین سهمیه‌بندى نمیشد،
امروز مصرف بنزین ما از صد میلیون لیتر در روز بالاتر میرفت. توانستند این
را کنترل کنند؛ که خب، امروز در یک حد خیلى خوبى هست. حتّى باید جورى باشد
که هیچ به بیرون نیازى نباشد، که الحمدللّه نیست. تحریم بنزین را در
برنامه داشتند؛ اقتصاد مقاومتى تحریم بنزین را خنثى کرد. و بقیه‌ى چیزهائى
که مورد نیاز کشور است.
هدفمند کردن یارانه‌ها هم در جهت شکل دادن به اقتصاد ملى است؛ که اینها
میتواند هم رونق ایجاد کند - در تولید، در اشتغال - و هم موجب رفاه شود؛
اینها مایه‌ى رشد تولید کشور، رشد اقتصادى کشور، مایه‌ى اقتدار یک کشور
است. با رشد تولید، یک کشور در دنیا اقتدار حقیقى و آبروى بینالمللى پیدا
میکند. این کار بایستى به انجام برسد.15
استفاده‌ى حداکثرى از زمان، منابع و امکانات
از زمان باید حداکثر استفاده بشود. طرحهائى که سالهاى متمادى طول
میکشید، امروز خوشبختانه با فاصله‌ى کمترى انسان مى‌بیند که فلان کارخانه
در ظرف دو سال، در ظرف هجده ماه به بهره‌بردارى رسید. باید این را در کشور
تقویت کرد.
حرکت بر اساس برنامه، یکى از کارهاى اساسى است. تصمیمهاى خلق‌الساعه و
تغییر مقررات، جزو ضربه‌هائى است که به «اقتصاد مقاومتى» وارد میشود و به
مقاومت ملت ضربه میزند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه
داشته باشند؛ نگذارند سیاستهاى اقتصادى کشور در هر زمانى دچار تذبذب و
تغییرهاى بى‌مورد شود.16
اهمیت تحقیق در زمینه اقتصاد مقاومتى
یکى از دوستان اطلاع دادند که یک ستاد دانشجوئى براى تحقیق در اقتصاد
مقاومتى تشکیل شده. کار بسیار جالبى است. اینجور کارهاى عمیق، همان چیزى
است که کشور به آن احتیاج دارد. شما باید فکر کنید، مطالعه کنید، تحقیق
کنید. این تحقیقها اگر به درد آن دستگاه مسئول هم نخورد یا به کار او نیاید
یا نپسندد، قطعاً به کار شما مى‌آید و به درد شما میخورد. این، کار بسیار
جالبى است.
همچنین یکى دیگر از دوستان اطلاع دادند که در دانشگاه شریف مرکز
مطالعاتى‌اى تشکیل شده و در این زمینه‌ها کار میکنند. اینها بسیار کارهاى
مهمى است. این انگیزه‌ى جوان دانشجو و فکور، خیلى براى آینده‌ى کشور مهم
است.
البته راه‌حلهائى که گفته شد، بعضى از آنها کاملاً درست است. این را هم
من به شما عرض بکنم؛ در همین زمینه‌ى مسائل اقتصادى، پاره‌اى از آنچه که
پیشنهاد و مطرح شد، ما اطلاع داریم که مد نظر مسئولین هست؛ درباره‌اش کار
میکنند، تصمیم‌گیرى میکنند، اقدام میکنند؛ منتها همهى اقدامها یا به اطلاع
نمیرسد، یا گفتنى نیست. به هر حال اینجور نیست که مسائل اقتصادى در مد نظر
آن مسئولین نباشد.17
اقتصاد مقاومتی، معنا و مفهومی از کارآفرینی
دلیل دومِ ما که امروز کار برامان مهم است، کارآفرینى مهم است، این است
که ما امروز در مقابل یک فشار جهانى قرار داریم. دشمنى وجود دارد در دنیا
که میخواهد با فشار اقتصادى و با تحریم و با این کارهائى که شماها میدانید،
سلطه‌ى اهریمنى خودش را برگرداند به این کشور. هدف این است. یک کشور به
این خوبى، با این همه منابع، منابع طبیعى، با این موقعیت سوق‌الجیشى، با
همهى امکانات، زیر نگین یک قدرتى در دنیا بوده؛ یک روز انگلیسها بودند، یک
روز آمریکائى‌ها بودند - در واقع نظام سلطه، دستگاه سلطه، امپراتورى سلطه.
حالا آمریکا یک گوشه‌اى از این امپراتورى است - اینها مسلط بودند بر این
کشور؛ انقلاب دست اینها را کوتاه کرده. سلطه میخواهد برگردد به این کشور.
همهى این تلاشها براى این است. مسئلهى انرژى هسته‌اى بهانه است. آن کسانى
که خیال میکنند اگر ما مسئلهى انرژى هسته‌اى را حل کردیم، مشکلات حل
خواهد شد، خطا میکنند. مسئلهى انرژى هسته‌اى را مطرح میکنند، مسئلهى حقوق
بشر را مطرح میکنند، مسائل گوناگون را مطرح میکنند، که اینها بهانه است.
مسئله، مسئلهى فشار است، میخواهند یک ملت را به زانو در بیاورند؛ میخواهند
انقلاب را زمین بزنند. یکى از کارهاى مهم همین تحریم اقتصادى است. میگویند
ما طرفمان ملت ایران نیست! دروغ میگویند؛ اصلاً طرف، ملت ایران است. تحریم
براى این است که ملت ایران به ستوه بیاید، بگوید آقا ما به خاطر دولت
جمهورى اسلامى داریم زیر فشار تحریم قرار میگیریم؛ رابطه‌ى ملت با نظام
جمهورى اسلامى قطع بشود. هدف اصلاً این است. البته ملت ما را نمیشناسند؛
مثل همهى موارد دیگر محاسباتشان غلط اندر غلط است. از نظر نظام سلطه، گناه
بزرگ ملت ایران این است که خودش را از زیر بار سلطه آزاد کرده. میخواهند
مجازات کنند به خاطر این گناه، که چرا خودت را از زیر بار سلطه، اى ملت!
آزاد کرده‌اى. این ملت راه را پیدا کرده. اصلاً محاسباتشان اشتباه است؛
نمیفهمند چه کار باید بکنند و چه کار دارند میکنند. خب، اما فشار مى‌آورند؛
فشار اقتصادى از راه تحریمها.
ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم. امروز
کارآفرینى معناش این است. دوستان درست گفتند که ما تحریمها را دور میزنیم؛
بنده هم یقین دارم. ملت ایران و مسئولین کشور تحریمها را دور میزنند،
تحریم‌کنندگان را ناکام میکنند؛ مثل موارد دیگرى که در سالهاى گذشته در
زمینه‌هاى سیاسى بود که یک اشتباهى کردند، یک حرکتى انجام دادند، بعد
خودشان مجبور شدند برگردند، یکى یکى عذرخواهى کنند. چند مورد یادتان هست
لابد دیگر. حالا جوانها نمیدانند. در این ده بیست سال اخیر، از این کارها
چند بار انجام دادند. این دفعه هم همین جور است. البته تحریم براى ما جدید
نیست، ما سى سال است تو تحریمیم. همهى این کارهائى که شده است، همهى این
حرکت عظیم ملت ایران، در فضاى تحریم انجام گرفته؛ بنابراین کارى نمیتوانند
بکنند. خب، ولى این دلیلى است براى همهى مسئولان و دلسوزان کشور که خود را
موظف بدانند، مکلف بدانند به ایجاد کار، به تولید، به کارآفرینى، به پر
رونق کردن روزافزون این کارگاه عظیم؛ که کشور ایران حقیقتاً امروز یک
کارگاه عظیمى است. همه خودشان را باید موظف بدانند.18
پی‌نوشت‌ها:
1. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، 1389/6/16
2. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، 1391/5/16
3. بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی علیه السلام،1392/1/1
4 تا 7. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت، 1391/6/2
8 و 9. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، 1391/5/16
10. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت، 1391/6/2
11. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانشبنیان، 1391/5/8
12 تا 16. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام، 1391/5/3
17. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از دانشجویان، 1390/5/19
18. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، 1389/6/16
سرویس جهان مشرق - 
