اندکی صبرسحرنزدیک است

کتاب مقاله سخنرانی کتاب درسی نمونه سئوال

اندکی صبرسحرنزدیک است

کتاب مقاله سخنرانی کتاب درسی نمونه سئوال

40 گام در اشاعه برنامه ی آموزش قرآن دوره ابتدایی


حضرت امام خامنه ای(حفظ الله):برای اینکه بتوانیم رشد علمی کشور را تامین کنیم،از دبستان باید شروع کنیم

بسم الله الرحمن الرحمن الرحیم

چهل گام در اشاعه ی برنامه ی درسی قرآن دوره ی ابتدایی

اشاره

یکی از اتفاقات جالب و قابل توجه در دولت دهم و دوره ی وزارت آقای دکتر حاج بابایی در آموزش و پرورش, تشکیل معاونت مستقل آموزش ابتدایی در حوزه ی ستادی و ادارات کل استان ها بود و نکته ی جالب توجه تر این که علاوه بر معاون محترم ابتدایی وزیر, تمامی32 معاون ابتدایی استان ها, خانم هستند. ضمن آرزوی موفقیت برای همه ی این عزیزان, امید است آن چه به اختصار مطرح می شود مورد توجه ایشان قرار گیرد و هم چنین زمینه ساز ارتقاء آموزش قرآن دانش آموزان دوره ی ابتدایی سراسر کشور را فراهم آورد. انشاء الله

مقدمه

همان طور که می دانید مقام معظم رهبری در روز معلم سال 1385 در بیاناتی کاملاً صریح و شفاف درباره ی ضرورت توجه متولیان تعلیم و تربیت کشور به جایگاه قرآن کریم در وزارت آموزش و پرورش فرمودند :

 « ... مسئله‏ی دیگری که می‏خواهم به عنوان یک نکته عرض کنم، مسئله‏ی قرآن در آموزش و پرورش است. قرآن در آموزش و پرورش حقیقتاً مهجور واقع شده است... علت این است که در دورانی طولانی، قرآن در آموزش وپرورش ما، به‏ خصوص در آن سنین یادگیری مهجور بوده یا اصلاً وجود نداشته است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، توقع این بود که یک کارِ کارستانی انجام بگیرد, البته کارهایی هم شده است، لیکن جای حضور قرآن در دوره‏های گوناگون - چه دبستان، چه دبیرستان و چه راهنمایی - واقعاً خالی است. باید فکر بشود. نه به شکل تحمیلی، نه به شکل بیزارکننده و دورکننده؛ بلکه به شکل صحیح. امروز خوشبختانه حرکت قرآنی در کشور خیلی خوب است؛ لیکن در آموزش و پرورش باید نهادینه شود؛ ما در این زمینه, نیازمند تحول هستیم »

شایسته آن بود پس از فرمایش مقام معظم رهبری درباره ی مهجوریت قرآن در آموزش و پرورش, برنامه ریزی های کمی و کیفی مانند تشکیل معاونت قرآنی, فعال سازی شوراهای برنامه ریزی درحوزه های ستادی و کمیته های اجرایی استانی و منطقه ای و مدرسه ای انجام می شد و ضمن برگزاری همایش ها و سلسله نشست هایی به منظور شناسایی ابعاد مهجوریت قرآن در بخش های مختلف آموزش وپرورش, به تبیین کارشناسانه  و ارائه راه کارهای مناسب پرداخته می شد؛ با این وجود اگر امروز هم وضعیت فعلی جایگاه آموزش و فعالیت های قرآنی در بزرگ ترین نهاد وزارتی کشور مورد بررسی, نقد و اصلاح قرارگیرد؛ قطعاً می تواند منشاء خیرات و برکات فراوانی شود, البته به شرطی که علاوه بر بصیرت, با همت و کار مضاعف نیز همراه باشد.

در این مجال اندک و با توجه به تنوع موضوعات ارائه شده, تنها به ارائه ی اجمالی مسائل مهم و قابل پیگیری در دوره ی ابتدایی, آن هم در قالب 40 نکته و پیشنهاد بسنده می شود. امید است بیان این مطالب, قدمی هر چند کوچک اما مفید در ترسیم مسیر ارائه ی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در آموزش قرآن دوره ی ابتدایی محسوب شود.

انشاءالله

رضا نباتی - کارشناس ارشد تعلیم و تربیت اسلامی

و کارشناس قرآن دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی

1-     جهانی ببینیم, اسلامی بیاندیشیم و بومی عمل کنیم.

مقام معظم رهبری در نخستین نشست اندیشه های راهبردی به ارائه ی تعریف و تبیین « الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت » پرداختند و آن را در قالب چهار عرصه ی اساسی فکر, علم, زندگی و معنویت ترسیم کردند و از این ها به عنوان« درس قرآنی» یاد کردند و ابزار کا را هم ابتدا در آموزش و پرورش دانستند.

الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در آموزش وپرورش زمانی محقق می شود که متولیان, برنامه ریزان و مجریان آموزش وپرورش کشور, جهانی ببینند, اسلامی بیاندیشند و بومی عمل کنند. این امر باید از دوره ی ابتدایی و حتی قبل از آن شروع شود. وزیر محترم آموزش وپرورش دهه ی حاضر را دهه ی آموزش وپرورش ابتدایی نام گذاری کرده اند.

اطلاع مسئولان, مدیران و معلمان از اهداف کلی آموزش قرآن مصوب شورای عالی آموزش و پرورش و هم چنین  اهداف، رویکرد, اصول حاکم بر برنامه ی درسی, عناصر و اجزاء برنامه ی درسی قرآن دوره ی ابتدایی باعث می شود تا اولاً با صرف هزینه و وقت کم تر, بازدهی بیش تری به دست آید. و ثانیاً نوآوری های معلمان متناسب با چارچوب برنامه ی درسی و هم چنین شرایط بومی و فرهنگی ارائه شود.

 تجربه نشان می دهد اغلب مدیران و معلمان مبانی تغییر و برنامه ریزی درسی را نمی دانند و طبیعتاً در برابر تغییرات یا از خود مقاوت منفی نشان می دهند و یا نسبت به آن بی تفاوت هستند. و نیز مکرر دیده می شود دانش آموزان, دقیقاً از جایی دچار مشکل یادگیری قرآن هستند که معلم در فهم و درک مبانی نظری و یا روش آموزش آن با مشکل رو به رو است.

برای رسیدن به وضعیت مطلوب, کارهای زیادی لازم است که مهم ترین آن ها این است که ارتباط عمودی و رابطه ی افقی حوزه های مختلف ستادی و اجرایی باید از نوع تعامل چند سویه باشد تا بتوان با اتخاذ وحدت اندیشه و انسجام معارف کارآمدی آموزش وپرورش را در ارتقای آموزش و فعالیت های قرآنی بالا برد.

بنابراین مناسب است مدیران آموزش و پرورش, ارتقای صلاحیت های علمی و حرفه ای معلمان و مدیران مدارس را مهم ترین دغدغه ی خود و هم چنین بهترین راه تحول بنیادین و نیز نزدیک ترین مسیر برای ارائه وگسترش الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در وزارت آموزش وپرورش, بدانند.

 

2-      نقطه ی عزیمت کجاست ؟

در حکمت73 نهج البلاغه چنین آمده است :

" مَن نَصَبَ نَفسَهو لِلنّاسِ اِمامًا فَلیَبدَاُ بِتَعلیمِ نَفسِهی قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهی , وَ لیَکُن تَأدیبُهو بِسیرَتِهی قَبلَ تَأدیبِهی بِلِسانِهی ؛ وَ مُعَلِّمُ نَفسِهی وَ مُؤَّدِبُها اَحَقُّ بِالاِجلالِ مِن مُعَلِّمِ النّاسِ وَ مُؤَّدِبِهِم "

 کسی که خود را پیشوای مردم قرار داد, باید پیش از آن که به تعلیم دیگران پردازد, خود را تعلیم کند؛ و پیش از آن که به گفتار تربیت کند, با کردار تعلیم دهد, زیرا آن کس که خود را تعلیم دهد و ادب کند, سزاوارتر به تعظیم است از آن که دیگری را تعلیم دهد و ادب بیاموزد.

طرح در محضر قرآن کریم که در راستای ارتقای سواد قرآنی کلیه ی معلمان و مدیران محترم مدارس ابتدایی و انس دائمی ایشان با قرآن کریم اجرا می شود, بر انجام دو فعالیت تاکید دارد :

الف- خواندن روزانه ی حداقل یک صفحه از قرآن کریم

ب- درک معنای عبارات و آیات ساده ی هر صفحه

این دو فعالیت به ظاهر ساده می تواند چنان مؤثر باشد که به فرموده ی مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی با ایشان فرمودند : « اگر تحصیل کرده ها و فرهیختگان کشور روزی یک صفحه قرآن با توجه به معنا بخوانند و در آن تدبر کنند,  غوغایی در کشور برپا می شود؛ این کار به فرهنگ سازی و تدبیر نیاز دارد

بنابراین مناسب است نقطه ی شروع تحول بنیادین در رفع مهجوریت از قرآن را از خود و اطرافیان نزدیک خود قرار دهیم.

 

3-    مبنای گسرش آموزش و فعالیت های قرآنی را مصوبات شورای عالی قرار دهیم.

تجربه نشان می دهد به دلایل مختلف مدرسان قرآن در انتقال مبانی و چرایی تغییرات کلی یا جزئی کتاب های درسی موفق نیستند. زیرا با توجه به محدودیت های موجود در شرایط انتخاب مدرسان کشوری از یک سو و کمبود زمان برای ارائه ی همه ی مطالب در طول دوره از سوی دیگر نمی توان توقع بیش تری از ایشان داشت. بروز چنین مسأله ای باعث به وجود آمدن سؤال ها و ابهامات معلمان شود.

توجه دادن آموزگاران به بند هفتم اهداف اعتقادی وزارت آموزش وپرورش در دوره ی ابتدایی, در تحقق این هدف, مفید خواهد بود؛ در این بند آمده است :« انتظار می‌رود دانش‌آموزان در پایان دوره ی ابتدایی بتوانند قرآن کریم را بخوانند. لازمه ی دستیابی به این هدف آن است که دانش‌آموزان حداقل در پایان پایه ی سوم ابتدایی توانایی روخوانی قرآن کریم را به دست آورده باشند. منظور از روخوانی، خواندن شمرده و آرام قرآن کریم است. »

بنابراین مناسب است برای جلوگیری از سلیقه ای کار کردن در آموزش و فعالیت های قرآنی, ملاک و مبنای برنامه ریزی ها,  اهداف کلی و برنامه ی درسی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش باشد.

 

4-     برای خواندن قرآن هم طریقیت و هم موضوعیت قائل شویم.

آموزش و فعالیت های قرآنی به دلایل مختلف در کشور ما بیش تر طریقیت دارد تا آن که موضوعیت داشته باشد؛ به این معنی که اغلب چنین تصور می شود که هدف اصلی از آموزش های قرآنی یادگیری قواعد روخوانی و روان خوانی قرآن است و هنگامی که دانش آموزان, واجد چنین دانشی شوند کار تمام است و آموزش اتفاق افتاده است؛ در صورتی که طبق آیه ی 2 سوره ی جمعه و روایات فراوان هیچ کس حتی نبی مکرم اسلام صل الله علیه و آله و سلم و ائمه ی معصومین علیهم السلام نیز از انس و خواندن روزانه و دائمی با قرآن بی نیاز نیستند و آحاد مردم همواره باید خود را نیازمند و در محضر قرآن ببینند.

هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الاُمّیینَ رَسولًا مِنهُم یَتلوعَلَیهِِم آیاتِهِ وَ یُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَةَ وَ  اِن کانوا مِن قَبلُ لَـفی ضَلالٍ مُبینٍ کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان بر انگیخت که آیاتش را بر آنها می‏خواند و آنها را تزکیه می‏کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‏آموزد؛  هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!

همین مسأله باعث شده تا متولیان امر به جای فرهنگ سازی درباره ی انس مادام العمر افراد با قرآن, به تکرار آموزش های متداول بپردازند؛ در حالی که عموم مردم کمترین بهره ی معنوی را از قرآن کریم دارا می شوند.

بنابراین مناسب است موضوع ترویج فرهنگ انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم  و خواندن روزانه ی آن را اولویت برنامه های قرآنی خود قرار دهیم.

در بند 34 این نوشته به راه کارهای مناسب برای تحقق این هدف اشاره شده است.

 

5-     به ارتقای صلاحیت های عمومی در کنار ارتقای صلاحیت های حرفه ای توجه کنیم

دوره های آموزش ضمن خدمت همواره به ارتقای صلاحیت های حرفه ای معلمان تاکید دارند تا به ارتقای صلاحیت های عمومی و علمی ایشان در یک درس خاص؛ اما تجربه نشان می دهد هرچقدر هم که معلمان نسبت به روش های آموزش و تدریس تسلط داشته باشند, اگر خودشان با خواندن قرآن انس دائمی نداشته باشند و نسبت به صحیح خوانی آیات کتاب درسی, از مهارت لازم برخوردار نباشند, خواسته یا ناخواسته از آموزش مهارت روخوانی و روان خوانی قرآن شانه خالی می کنند و به موضوعات فرعی دیگر و حتی آموزش سایر دروس می پردازند.

بنابراین مناسب است به ارتقای صلاحیت های عمومی قرآن معلّمان درکنار ارتقای صلاحیت های حرفه ای آنان بیاندیشیم.

6-     معلمان و مدرسان قرآن را پایش کنیم.

پایش و درجه بندی میزان توانمندی قرآنی کلیه ی معلمان و حتی مدیران مدارس ابتدایی طبق ضوابط مشخص, ارتقای سواد قرآنی آنان و هم چنین سطح کیفی صلاحیت های علمی و حرفه ای آموزگاران, برگزاری دوره های آموزشی و جبرانی برای معلمان واجب التعلیم, قرار دادن فرصت برای ایشان جهت اصلاح و جبران ناتوانی ها و سپس گرفتن آزمون مجدد از ایشان, نظارت بر آموزش قرآن طبق ضوابط مصوب, بهسازی ساعات آموزش قرآن مدارس, پاسخ گویی به نیازها و انتظارات معلمان, دانش آموزان و اولیای آنان و.. اموری هستند که باید فرصت انجام آن ها را در کوتاه مدت فراهم آورد.

در این زمینه پیشنهاد می شود ابتدا ضمن ابلاغ ملاک های بررسی، فرصت مناسبی در اختیار جامعه ی آماری مورد پایش قرار دهید تا خود را با استانداردهای موجود منطبق کنند و سپس به اجرای طرح بپردازید.

بنابراین مناسب است ضمن اتخاذ تدابیر لازم و ایجاد هماهنگی با واحدهای ذی ربط, طی یک زمان از پیش تعیین شده به پایش نیروها بپردازیم.

 

7-      توسعه ی سواد قرآنی را مبنای فلسفه ی آموزش قرآن در آموزش وپرورش بدانیم.

« سوادقرآنی » همان دانش ومهارت پایه و اعتقاد وعلاقه به یادگیری قرآن.بـرای بهـره گیـری مسـتمر و مادام العـمر از قـرآن کـریم اسـت. سواد قرآنی دارای 4 ویژگی زیر است :

1-   سوادقرآنی یک نیاز همگانی است. همه ی افراد جامعه با هر وضع اقلیمی، شغلی، اقتصادی، اجتماعی و... برای آن که هویت انسانی- الهی خویش را بشناسند، و از آن مراقبت کنند و زمینه ی شکوفایی تدریجی آن را نیز فراهم آورند، به سواد قرآنی نیازمند هستند .

2-    سواد قرآنی از یک حد پایه برخوردار است. هرچند افراد با توجه به تفاوت هایی که درتحصیلات، سن، شرایط اقتصادی و اجتماعی دارند به سطوح مختلفی از سواد قرآنی نیازمند هستند، ولی بهره مندی عموم از یک حدّ پایه ضروری است .

3-    حد سواد قرآنی در طول زمان درحال تغییراست. لذا با توجه به شرایط و امکانات مختلف در هر جامعه و نیز تغییرات این شرایط در طول زمان، این حد، نیازمند شناسایی وتعریف خاص است .

4-       حداقل سواد قرآنی منجر به خواندن مستمر قرآن کریم، فهم تدریجی معنای عبارات و آیات آن شده و زمینه ساز بهره گیری مادام العمر از آموزه های الهی می شود. هدف آموزش عمومی قرآن، نمی تواند صرفاً دستیابی به دانش ومهارت خاصی در ارتباط با قرآن کریم باشد، بلکه باید توانایی و قابلیتی فراهم آورد که فرد بتواند ضمن انس و ارتباط دائمی با قرآن کریم، پیوسته خود را در معرض تزکیه و تعلیم الهی قرار دهد .

    مهم ترین هدف آموزش قرآن در پایان دوره ی آموزش و پرورش عمومی، دستیابی دانش آموزان به سواد،قرآنی است. با توجه به آن چه که درباره ی سواد قرآنی بیان شد، این سواد در آموزش وپرورش به طور ساده و روشن از چهار رکن اصلی تشکیل می شود که بدون هریک از آن ها، سواد قرآنی حاصل نمی شود. این چهار رکن عبارتند از :

1-      توانایی خواندن قرآن کریم                 

2-      توانایی درک معنای آیات و عبارات ساده و پرکاربرد قرآن

3-      توانایی تدبر در برخی از آیات قرآن     

4-       انس دائمی با قرآن کریم

      قابل ذکر است که انس با قرآن کریم و علاقه به یادگیری آن، هم یک رکن ازسواد قرآنی وهم ضامن بقاء و توسعه ی سه رکن دیگر است. اگر سواد قرآنی به دستیابی به این جزء منجر نشود، نه تنها ضمانتی برای دوام  دو رکن دیگر وجود ندارد، بلکه     ضرورت و فلسفه آموزش قرآن ناکام می ماند.

بنابراین مناسب است تحقق سواد قرآنی به عنوان مبنا و هدف برنامه ریزی در آموزش عمومی قرآن در آموزش و پرورش مد نظر قرار گیرد.

 

8-     خواندن قرآن را هدف اصلی دوره ی ابتدایی بدانیم.

اگر یک آموزگار در آموزش فارسی ( بخوانیم و بنویسیم ) به گونه ای درس دهد که اولاً بچه ها فقط بتوانند کتاب های بخوانیم و بنویسیم را بخوانند و در خواندن سایر کتاب ها مانند تاریخ, اجتماعی, دینی با مشکل رو به رو باشند؛ و ثانیاً به جای کسب توانایی خواندن, دانش آموزان را به حفظ قطعه شعری تشویق کند؛ به نظر شما آیا چنین معلمی به وظیفه ی خود به درستی عمل کرده و با اهمیت و جایگاه درس بخوانیم و بنویسیم آشناست ؟

مسلماً پاسخ شما این است که اگر معلم با اهمیت و جایگاه و روش های تدریس بخوانیم و بنویسیم آشنا باشد, باید بداند که اگر بچه ها در بخوانیم و بنویسیم مهارت داشته باشند, نه تنها قادر به خواندن همان شعر خواهند بود بلکه می توانند در کسب دانش همه ی علوم موفق شوند و همین مسأله نشان دهنده ی اهمیت والای سواد آموزی فارسی است.

در زمینه ی درک اهمیت و جایگاه آموزش قرآن به ویژه در دوره ی ابتدایی این دو اشکال در طرز تلقی معلمان به وضوح دیده می شود. معلمانی که به جای آموزش روخوانی به موضوعات دیگری هم چون حفظ سوره و پیام, قرائت آیات درسی خواص همراه با صوت و لحن و...

بنابراین مناسب است کسب مهارت خواندن قرآن کریم, به عنوان مهم ترین هدف آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی, مورد تاکید قرار گیرد.

9-    آموزش روخوانی به کدام شیوه صحیح تر است؛ روش دیداری یا روش شنیداری ؟!

تجربه نشان می دهد با همه ی تلاش هایی که برای باز آموزی معلمان به کار می رود, عده ای از ایشان به همان روشی تدریس می کنند که خودشان در کودکی با آن روش, قرآن آموخته اند. این افراد عموماً در برابر تغییرات مقاومت زیادی از خود نشان می دهند. البته نظر اکثر آنان که مدتی را به ناگزیر به آموزش قرآن با روش جدید پرداخته اند, تغییر کرده است.

اما مهم ترین چالش در دوره ی ابتدایی, ارائه ی روش مناسب آموزش روخوانی قرآن کریم است. شیوه های ی رایج کشور در آموزش روخوانی عمدتاً مبتنی بر روش شنیداری و روش قاعده آموزی است؛ در حالی که در برنامه ی درسی فعلی مدارس, از این دو روش پرهیز می شود و در عوض روش دیداری و مهارت آموزی را توصیه می نماید. مراقبت از این موضوع مخصوصا در پایه های دوم تا پنجم ضروری است.

 از مهم ترین آسیب های روخوانی در شیوه های شنیداری و قاعده آموزی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1- در این روش, مهارت درست دیدن جای خود را به روش شنیداری می دهد و در نتیجه فرد همواره در خواندن قرآن توسط چشم با مشکل اساسی روبه رو است.

2- آموزش یک سویه و معلم محور است و قرآن آموزان اغلب در این شرایط منفعل عمل می کنند.

3- بیش تر وقت کلاس به جای مهارت آموزی صرف قاعده آموزی می شود.

4- این روش فقط به یادگیری یک متن خاص, آن هم به صورت کلی خوانی منجر شده و در نتیجه به تعمیم در خواندن سایر سوره ها و آیات نمی انجامد.

5- تجربه نشان داده است که آموزش قواعد به این شیوه, به علت انتزاعی بودن مطالب, چندان تأثیر مثبتی در یادگیری ندارد و تنها به حفظ کردن تعاریف و قواعد منجر می شود؛ در نتیجه تنها مقدار کمی از قاعده آموخته می شود. در صورتی که فرایند به صورت عملی و در حین مهارت آموزی به فراگیر انتقال داده می شود.

در روش دیداری تأکید برمهارت « خوب دیدن » است یعنی عادت دادن چشم به تشخیص علائم, حرکات و نمادهای قرآنی به جای توجه به حروف و کلمات است. در این جا بیان سه نکته لازم است :

اول - اطمینان از استفاده ی معلم از لوحه های آموزش قرآن در پایه های اول تا سوم ضروری است؛

دوم - اطمینان از تسلط معلم به روش های اشاره های ثابت و متحرک ضروری است؛

سوم - در برنامه ی جدید ( ارتقای آموزش قرآن ) سوره و آیات موضوعیت ندارد, بلکه مهارت خواندن دانش آموزان, مد نظر است. از این رو نیاز نیست معلم در یک درس تا حصول مهارت کامل صبر کند؛ بلکه کسب توانایی روخوانی را در سوره ها و آیات مختلف محقق کند.

بنابراین مناسب است ضمن اطمینان از توانایی آموزگاران در تسلط به روش اشاره در تدریس روخوانی قرآن, آنان را به استفاده از لوحه ی آموزشی تشویق کنیم.

 

10- معلم ابتدایی, بهترین « آموزگار قرآن » در آموزش مهارت روخوانی قرآن است.

طبق رأی صادره در 677 جلسه ی شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 7/6/1381 و اصل 15 از اصول حاکم بر آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی « تدریس قرآن در دوره ی ابتدایی بر عهده ی آموزگار پایه است. » با این وجود گزارش ها و بازدیدها حاکی از آن است که در برخی از مدارس که عمدتاً مدارس غیر دولتی هستند آموزش قرآن توسط معلم غیر پایه تدریس می شود. همین مسأله باعث بروز مشکلات فراوانی شده است. از آن جمله اجرا نشدن مصوبه ی 33 روز پیاپی در پایه ی سوم ابتدایی است.

بنابراین مناسب است با عمل کردن به این مصوبه, از بروز آسیب هایی که به همین علت رخ می دهد جلوگیری کنیم.

 

11- برای ارتقای آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی « معیار » داشته باشیم.

قدیمی ها گفته اند یک کاره, همه کاره است و همه کاره, هیچ کاره؛ و نیز گقته اند یک ده آباد بهتر از صد شهر خراب است. نویسنده معتقد است ارتقای هم زمان همه ی دروس امکان پذیر نیست؛ اگر ما بتوانیم در هر استان و منطقه یکی از دروس را به طور کامل و تمام قد اجرا کنیم, این کار به خودی خود, باعث ارتقای تدریجی سایر دروس نیز می شود. به عبارت دیگر یکی از عمده ترین دلایل مهجوریت قرآن در آموزش و پرورش, افت تحصیلی حاکم بر همه ی دروس است؛ هم چنین دانش آموزی که معدل بالایی دارد, نمره و و ضعیت او در درس قرآن نیز به همان درجه بالاتر است.

کمیته ی هماهنگی فعالیت های قرآنی در معاونت ابتدایی وزارت آموزش وپرورش، به منظور شناسایی و الویت بندی عوامل و عناصر مهم یادگیری قرآن کریم در دوره ی تحصیلی ابتدایی و جهت اجرای کامل برنامه آموزش قرآن در مدارس ابتدایی، اقدام به برگزاری مرحله ی اول طرح معیار در هفت استان داوطلب کشور کرد.

 این مناطق، شرایط و لوازم ضروری اجرای کامل برنامه درسی قرآن را در پایه های اول ودوم دبستان، پیش بینی و فراهم کردند. این طرح به عنوان اولین گام, پس از بررسی و تصویب در 2010 کلاس درس به اجرا درآمد و نتایج موفقیت آمیزی را در پی داشت.

طرح معیار به هیچ وجه قصد افزودن فعالیت خاص و ویژه ای علاوه بر آنچه که در شرایط فعلی در کلاس های آموزش قرآن وجود دارد را بر مدارس مجری طرح ندارد، زیرا عقیده این است که برنامه درسی آموزش قرآن، این توان مندی را دارد که در صورت اجرای صحیح و کامل از سوی مدارس، به اهداف قصد شده نائل شود.

 از این رو طرح معیار، طرح جدیدی به شمار نمی رود بلکه این طرح،  ابزاری است جهت ایجاد انسجام و وحدت رویه و پشتیبانی از اجرای کامل و صحیح برنامه ی درسی آموزش قرآن و نظارت برحسن اجرای آن از سوی معلمان، والدین دانش آموزان، مدیران مدارس، کارشناسان و سرگروه های آموزشی دوره ی ابتدایی مناطق و سازمان ها.

در تعریف طرح معیار می توان چنین گفت : « طرح معیار، رویکردی نظام گرا به اجرای برنامه درسی قرآن می باشد که از طریق اجرای کامل برنامه, به شناسایی نقاط قوت و ضعف آن وشرایط مناسب تحقق اهداف پی برده و به اشاعه ی برنامه در سایر مناطق اقدام می نماید. »

 

از اهداف این طرح می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1- ایجاد زمینه ی کامل اجرای برنامه ی درسی قرآن در سطح استان، منطقه و مدرسه

2- توجه جدّی به نقش معلّم، مدیرآموزشگاه، کارشناسان و سرگروه های آموزشی مناطق و استان،

3- توجّه به نقش مؤثّر والدین دانش آموزان در پیشبرد برنامه ی درسی قرآن

4- بهبود سطح کیفی پشتیبانی از برنامه ی آموزش قرآن و نظارت برآن

5- شناسایی نقاط قوّت و ضعف عوامل مؤثّر در آموزش قرآن به منظور تقویت نقاط قوت و بر طرف نمودن نقاط ضعف

6- ارائه ی الگوی عملی و معیار برای آموزش بهینه قرآن در دوره ابتدایی

7- تعمیم الگوی یک درس در زمینه ی توجه به سایر دروس

بنابراین مناسب است طرح معیار را به عنوان یک الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در تمامی برنامه های درسی, آموزشی و پرورشی در نظر گرفت.

 

12- « جشن شکوفه های قرآن کلاس اولی ها» را با شکوه برگزار کنیم.

جشن آغاز آموزش قرآن هر ساله همزمان با روز جهانی کودک در 17 مهرماه به صورت سراسری در داخل مدارس برگزار می شود. از آن جا که دوران ابتدایی بهترین زمان برای انس دانش‌آموزان با قرآن کریم است, برگزاری هرچه باشکوه تر این مراسم, با حضور مدیر مدرسه, اولیای دانش آموزان و اهدای هدیه به سال اولی‌ها برای شروع آموزش قرآن و گرفتن عکس یادگاری و ... باعث ایجاد تصور شیرین و به‌یاد ماندنی برای دانش‌آموزان از قرآن کریم می شود.

هدف اصلی از برگزاری جشن شکوفه های قرآن در پایه ی اول ابتدایی, دو چیز است :

اول – ایجاد خاطره ی خوش و شیرین از اولین روز یادگیری قرآن کریم

دوم – ایجاد انگیزه ی لازم برای فراگیری قرآن در طول سال تحصیلی

بنابراین مناسب است با چاپ پوستر مناسب و ارسال دستور العمل برگزاری, اجرای جشن شکوفه های قرآن کلاس اول ها را مورد تأکید قرار داده و خود نیز در این مراسم شرکت کنیم. 

 

13-  نقش اولیای دانش آموزان در پیشبرد برنامه ی درسی قرآن را موثر ببینیم

حضرت علی علیه السلام : 

پدر باید برای فرزند خود،‌ نام خوب انتخاب کند، او را با ادب و نیکو تربیت کرده و به او قرآن بیاموزد.

                                                                 نهج‌البلاغه، فبض الاسلام، حکمت 391

نقش اولیای دانش آموزان در فرایند یاددهی- یادگیری درسی مانند قرآن, اگر بی بدیل نباشد, کم نظیر است. مهم ترین نقش ایشان, نقش الگویی است.

اساساً یکی از علل عدم انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم به این مسأله برمی گردد که اکثر والدین در این زمینه کوتاهی کرده اند و در نتیجه برای فرزندشان الگوی مناسبی نبوده اند. از این رو جا دارد حوزه های ستادی و اجرایی برای آموزش والدین دانش آموزان, بیش از این برنامه ریزی و چاره اندیشی بشود. و نیز مناسب است مدارس, در ابتدای سال تحصیلی به برگزاری جلسه ی آموزش خانواده با موضوع آموزش قرآن دانش آموزان اقدام نموده و موارد زیر را به ایشان یادآور شود :

1-         بهترین, موثر ترین و در عین حال راحت ترین راه تربیت قرآنی دانش آموزان این است که با خواندن روزانه ی قرآن عملاً برای فرزندتان الگو باشید.

2-         پیش‌گفتار کتاب درسی آموزش قرآن کودک خود را به صورت دقیق مطالعه کنید.

3-         فرزندان عزیزتان باید با تشویق‌ها و راهنمایی‌های لازم و به موقع، سادگی یادگیری قرآن را احساس کنند. از این رو تشویق به موقع و ایجاد احساس موفقیت در او، دو کلید طلایی در کسب موفقیت آنان است.

4-         مطمئن شوید که آموزگار مهربان فرزند شما در کلاس های ضمن خدمت آموزش قرآن آن پایه ی تحصیلی شرکت کرده است. در این زمینه از مدیر محترم مدرسه پرس وجو نمایید.

5-         مطمئن شوید که آموزگار فرزند شما در کلاس درس از لوحه ی آموزشی ( نگاره های قرآنی در کلاس اول تا سوم ابتدایی ) و نوار آموزشی استفاده می کند. با پرسش از کودک خود و یا مدیر مدرسه, از انجام این امر مطمئن شوید.

6-         شما می توانید با تهیه یک نوار یا سی دی درسی آموزش قرآن، به یادگیری کامل‌تر و زیباتر قرآن او کمک کنید تا آنچه را در مدرسه آموخته است، در خانه تمرین کند.

7-         حفظ سوره‌های کتاب الزامی نیست؛ ولی اگر فرزند شما به حفظ سوره‌های کتاب علاقه نشان می‌دهد، او را به انجام این کار تشویق کنید. این امر زمینه‌ی مشارکت او را در مسابقات قرآن مدرسه نیز فراهم می‌کند.

8-         در هر درس یکی از عبارات زیبا، کوتاه و حکمت آمیز قرآن آمده است. حفظ پیام‌های قرآنی و ترجمه‌ی آن‌ها الزامی نیست؛ ولی اگر فرزند شما به حفظ این پیام‌ ها علاقه‌مند است. او را به این کار تشویق کنید.

9-         اگر شما با روش‌های آموزش روخوانی قرآن آشنایی دارید، از کتاب درسی پیشی نگیرید و هیچ قاعده‌ای را علاوه بر آن‌چه در کتاب آمده است به او نیاموزید. به یاری خداوند، این آموزش در پایه‌های بعد با نظم خاصی پیشرفته و کامل خواهد شد.

10-     هیچ‌وقت بر کودک خود سخت نگیرید، بلکه موفقیت‌های او را ارج نهید و با ملاطفت، نرمی،‌ صبر و حوصله به او کمک کنید تا ضعف های خود را جبران کند.

11-     فیلم ادبستان قرآن (Vcd) را از مدرسه تهیه کرده و با وظایف خود درباره ی آموزش قرآن کودک دلبندتان آشنا شوید.

12-     به یاد داشته باشید نقش شما در پیگیری و نظارت شما بر حسن اجرای آموزش درس قرآن بسیار مؤثر است.

13-      با مراجعه به مدرسه, نرم افزار آموزش قرآن که برای هریک از پایه های اول تا پنجم تولید شده را تهیه و کودک خود را به استفاده از آن تشویق نمایید.

14-     به برنامه ی رادیویی « قرآن در مدرسه » که روزهای دوشنبه از ساعت 30/15 تا 30/16 به طور زنده  از رادیو قرآن پخش می شود گوش کنید.

15-     با مشارکت فعال در برگزاری مراسم های قرآنی مدرسه در تربیت دینی فرزندتان سهیم باشید. مانند :

-جشن شکوفه های قرآن کلاس اولی ها / 16 مهرماه همزمان با روز جهانی کودک

- مراسم شکرانه ی یادگیری روخوانی قرآن پایه ی سوم ابتدایی / هفته ی دوم آذرماه

-مراسم شکرانه ی یادگیری روان خوانی قرآن پایه ی پنجم ابتدایی / هفته ی دوم و سوم اردیبهشت ماه

-جشن نماز ( جشن تکلیف دختران پایه ی سوم ابتدایی )

16-     با معلم و مدیر مدرسه و حتی مؤلفین کتاب درسی قرآن که آماده‌ی هرگونه خدمت در زمینه های مشاوره و پاسخ گویی به سؤالات شما والدین عزیز هستند. ارتباط داشته باشید. برای ارتباط با برنامه ریزان آموزش قرآن درآموزش وپرورش می توانید با صندق پستی363/15855  که در کتاب درسی کودک شما آمده نیز مکاتبه کنید.

بنابراین مناسب است نقش خانواده در پیشبرد برنامه ی آموزش قرآن را پر رنگ تر ببینیم و در این زمینه برنامه داشته باشیم.

 

14- طرح 33 روز آموزش روخوانی قرآن در پایه ی سوم ابتدایی را کامل اجرا کنیم.

‹‹ به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش وپرورش، براساس ماده واحده ی دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش مقرر شد برنامه ی آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی, موضوع مصوّبه جلسه 771 شورای عالی مورخ 1/5/1387 از سال تحصیلی 90/1389 به صورت قطعی در پایه سوم تمام مدارس ابتدایی اجرا شود. گفتنی است این ماده واحده در هشتصد و پانزدهمین جلسه ی شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 24/1/89 به تصویب رسیده است. ››

طرح ارتقای آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی در صدد است که با اصلاح و تکمیل اهداف، محتوا و شیوه ی اجرای آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی، تقویت توانمندی و مهارت معلمان در آموزش قرآن و بهبود فرایند اجرای کامل برنامه ی           

 آموزش قرآن در مدارس و نظارت مستمر بر آن، زمینه های کسب مهارت روخوانی قرآن کریم برای دانش‌آموزان را فراهم آورد. در این برنامه، مهم‌ترین هدف آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی، توانایی روخوانی سوره‌ها و عبارات قرآنی کتاب درسی به روخوانی کل قرآن کریم ارتقاء می‌یابد و سایر اهداف جنبی مانند آشنایی با آموزه‌ها و پیام‌های قرآنی، قرائت زیبای برخی از سوره‌های کوتاه و ... نیز آموزش نماز، با اصلاحاتی، مناسب سازی شده است.

این کتاب در سه فصل تألیف شده است که طبق دستورالعمل زمان بندی شده آموزش داده می شود که با توجه به توزیع جدید ساعات آموزش قرآن در این طرح، تنظیم جدول ساعات آموزش سایر دروس در پایه ی سوم ابتدایی با نظرخواهی از معلمان این پایه توسط مدیر مدرسه انجام می شود.

مسئولیت نظارت بر اجرای برنامه ی آموزش قرآن در مدرسه بر عهده ی مدیر است. وی ضمن شرکت در جلسات توجیهی طرح، زمینه ی شرکت کلیّه ی آموزگاران پایه ی سوم در کارگاه های آموزشی- توجیهی، تأمین لوازم مورد نیاز آموزش قرآن و نظارت مستمر بر اجرای طرح و هم چنین تنظیم گزارش های لازم و ارسال آن به اداره ی متبوع را بر عهده دارد .

نکته مهم : پس از برگزاری آموزش سی و سه روزه ی روخوانی, مهم ترین نگرانی این است که اگر دانش آموزان انس دائمی با قرآن نداشته باشند امکان فراموشی مطالب زیاد خواهد بود بنابراین مهم ترین دغدغه ی معلمان، مدیران و اولیای دانش آموزان باید همین مسأله باشد. در بند 32 همین نوشته به راه کارهای انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم اشاره شده است.

بنابراین مناسب است این دو موضوع به صورت ویژه مراقبت شود :

اولاً- اگر مدرسه ای برنامه ی 33 روزه را انجام نداده است باید آن را تا پایان سال تحصیلی انجام دهد.

ثانیاً- مدت اجرای طرح در هر روز یک زنگ کامل ( 45 دقیقه ای)  است و لزوماَ در ساعت اول یا دوم روز انجام شود.

 

15-  چگونه از یادگیری روخوانی دانش آموزان اطمینان حاصل کنیم.

اگر می خواهید هنگام بازدید از یک کلاس درس, از یادگیری روخوانی دانش آموزان پایه های دوم تا پنچم ابتدایی اطمینان حاصل کنید به این دو شیوه عمل نمایید :

الف- از دانش آموزان سؤال کنید که معلم آیات درس را چگونه تدریس می کند. پاسخ دانش آموزان اگر بر روش های شنیداری اشاره و تاکید داشت ( مانند این که معلم می خواند و ما تکرار می کنیم و یا اول نوار می خواند.) این جا معلوم می شود معلم به روش صحیح آموزش نداده است.

ب- از دانش آموزان بپرسید که معلم شما تا کجا درس داده است, سپس از چند نفر بخواهید که هر کدام یک سطر بخوانند آنگاه از آن ها بخواهید تا چند صفحه جلوتر بروند و از جایی که معلم هنوز درس نداده بخوانند. در جریان پرسش, بین کیفیت

 خواندن این دو قسمت مقایسه کنید؛ اگر توانستند هر دو قسمت را تقریباً مثل هم بخوانند معلوم می شود معلم در امر آموزش صحیح عمل کرده است؛ اما اگر تفاوت فاحشی بین این دو خواندن مشاهده کردید, موضوع نیاز به بررسی و ریشه یابی دارد.

بنابراین مناسب است در بازدیدها, مهم ترین هدف آموزش قرآن یعنی تعمیم روخوانی و روان خوانی قرآن کریم را به شیوه ای که بیان شد مورد بررسی قرار دهیم.

 

16- جایگاه رسم الخط در آموزش روخوانی قرآن توجه کنیم.

 قرآن های رایج از نظر اعراب گذاری ( ضبط المصحف ) دارای اعراب زائد فراوانی هستند. در هر صفحه حدود 200 حرکت و علامت؛ یعنی علائمی که صرفاً برای خوشنویسی و زیبایی خط مصحف شریف نوشته می شوند و بیش تر جنبه سلیقه ای دارند. بودن این علائم نه تنها ضرورتی ندارد بلکه باعث به وجود آمدن مشکلات فراوانی در صحیح خواندن قرآن می شوند.

به عنوان مثال دانش آموز این علائم را در کلمه ی« نُوحِیهَا » می بیند, اما به دلیل عدم اطلاع از علت وجود این علائم, پیوسته دچار اغلاط متعدد می شود. و از آن جا که مخاطب قداست خاصی برای قرآن قائل است, هرگز اجازه ی طرح این فکر را که امکان اشکال در نوشته ی قرآن وجود دارد به ذهن خود راه نمی دهد. بنابراین خود را مقصر و ناتوان می یابد؛ این فکر رفته رفته قوّت گرفته و سرکوبی در یادگیری و در نهایت به قطع ارتباط فرد با خواندن مداوم قرآن کریم می انجامد.

در سال های اخیر به دستور مقام معظم رهبری به این مسأله توجه خوبی شده است و نتیجه ی آن ارائه ی « قرآن کم علامت »  به جامعه است. قرآن کم علامت, شیوه‌ای از نگارش قرآن کریم است که در مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته و در کتاب های درسی وزارت آموزش وپرورش مورد استفاده قرار مى‌گیرد. در این شیوه, علایم زاید و سلیقه‌اى حذف شده و کتابت قرآن به شیوه ی« نگارش فارسى» نزدیک‌ شده است. مهم ترین ویژگی های این رسم الخط, کم علامت بودن آن است و همین کار باعث شده است تا در روش آموزش قرآن, تحول قابل توجهی اتفاق بیافتد. از آن جمله :

1-     کاهش اغلاط اعرابی و در نتیجه احساس موفقیت فرد هنگام خواندن قرآن

2- افزایش انگیزه, علاقمندی و انس مستمر فرد با تلاوت قرآن کریم

3- تنها در این شیوه از کتابت است که معلم می تواند به قرآن آموز بگوید : « ببین و بخوان »

 بنابراین مناسب است بر استفاده از قرآن کم علامت در زنگ قرآن پایه های چهارم و پنجم ابتدایی تأکید کنیم.

 

17- قرآن کامل را در اختیار مدارس قرار دهیم.

به نظر شما از 500 دانش آموز یک مدرسه ابتدایی, چند نفر برای یادگیری قرآن به جلسات قرآن می روند؟ شواهد حاکی از آن است که اکثر دانش آموزان کشور, به جز آن چه از قرآن در کلاس های درس می آموزند, به سایر مراکز مراجعه نمی کنند. به همین دلیل بر وزارت آموزش وپرورش که اینک مسئولیت اجرای منشور توسعه ی فرهنگ قرآنی کشور را نیز بر عهده دار است, لازم است از این ساعات محدود و البته ارزشمند, برای آشنایی همه ی دانش آموزان با مصحف شریف استفاده کند.

طبق آن چه در کتاب های درسی آموزش قرآن پایه های چهارم و پنجم آمده دانش آموزان باید در برخی از ساعات آموزش قرآن از این مصاحف برای آشنایی با قرآن کامل و کسب مهارت روان خوانی و تعمیم روخوانی قرآن استفاده نمایند.

از سال 86 تا کنون حدود 350هزار جلد از قرآن کم علامت در مدارس ابتدایی سراسر توزیع شده و حدود 300 هزار جلد بعدی نیز تا آخر سال توزیع خواهد شد. نحوه ی توزیع مصاحف شریف به این شرح است :

الف- هر مدرسه ی شهری20 جلد    ب-  در هرمدرسه ی روستایی به ازای هرسه دانش آموز پایه ی پنجم یک جلد

بنابراین مناسب است بر توزیع قرآن های کم علامت در کلیه مدارس نظارت دقیق داشته باشیم.

 

18- اصل « مُراقبه » را فریضه بدانیم.

اگر آتشکده ی یزد هزاران سال است که روشن است؛ به دلیل آن است که همواره از آن مراقبت شده است؛ قرآن کریم می فرماید : « اِنّا نَحنُ نَزّلنَا الذِّکرَ وَ اِنّا لَهُ لَحافِظونَ » ( حجر/9 ) وظیفه ی حفظ و تعلیم کتاب الله و پاسداری و تبلیغ و ترویج آن, پس از پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله و ائمه ی هدی علیهم السلام, امروز وظیفه ی همه ی مسلمانان و به ویژه حکومت اسلامی و در راس آن ها نظام تعلیم وتربیت کشور است.

نظارت بالینی بر حوزه ی اجرا و مدل های تعریف شده ی آموزشی از قبیل آموزش 33 روزه ی قرآن در پایه ی سوم ابتدایی و طرح معیار و رفع نواقص و ارتقای مستمر آن, از اساسی ترین وظایفی است که بر عهده ی نظام تعلیم و تربیت کشور است.

با وجود این که معاونت پژوهشی استان ها به عنوان بازوان قوی و کارآمد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی فعالیت می کنند اما فعالیت های معاونت های مذکور عمدتاً جنبه ی اداری دارد تا صبغه ی کنترلی و آموزشی؛ و این وضعیت به هیچ وجه مطلوب و کافی نیست.

بهترین و مؤثّرترین راه در زمینه ی نظارت و پشتیبانی از برنامه های درسی بهره گیری از مدیران مدارس به عنوان مسئول نظارت بر شیوه های آموزشی مدرسه در وهله ی اول و نیز به کارگیری مدرسان قرآن استان به عنوان ناظر و ارزیاب فرایند یاددهی- یادگیری قرآن مدارس در وهله ی دوم است.

در وضعیت فعلی اکثر مدیران مدارس به تعداد سال های مدیریت از تغییرات مبانی و اهداف و اصول و هم چنین روش های آموزش و تدریس دروس با خبر هستند و شاید بتوان گفت اغلب ایشان توانایی تدریس را ندارند. مسئولیت این مشکل بیش از همه متوجه حوزه ها ی ستادی است که اجازه ی حضور مدیران را در دوره های آموزشی نمی دهند. همین مسأله باعث بروز مشکلات دیگری شده که از آن جمله می توان به بازدید نکردن مدیران مدارس از کلاس های درسی معلمان اشاره کرد.

در برخی از استان ها به همّت مسئولان دلسوز ادارات کل و مناطق و نواحی, سال هاست که مدرسان محترم قرآن به صورت افتخاری و یا غیر موظّف, به نظارت و ارزیابی وضعیت آموزش قرآن مدارس می پردازند و ضمن ارتباط و تعامل با مؤلفان و کارشناسان گروه قرآن دفتر برنامه ریزی وتألیف کتب درسی, در ارتقای وضعیت آموزش قرآن مدارس, بیش ترین تأثیر را داشته اند. شایسته است سایر استان ها از تجارب این استان ها استفاده کنند.

بنابراین مناسب است با اتخاذ تدابیر لازم ضمن شرکت دادن مدیران مدارس در دوره های آموزشی و یا برگزاری جلسات توجیهی برای آنان, میزان توانمندی ایشان را در انجام نظارت و پشتیبانی از برنامه های درسی بالا ببریم و نیز از مدرسان قرآن به عنوان ناظرین اجرای طرح و برنامه های قرآنی استان, منطقه ( مانند طرح معیار در پایه های اول و دوم و برنامه ی ارتقای آموزش قرآن در پایه های سوم تا پنجم ابتدایی) بهره بگیریم.

 

19-  وسایل آموزشی و کمک آموزشی درس قرآن را در دسترس معلّمان قرار دهیم.

یکی از دلایل عمده ی بی رغبت برخی از معلمان به تدریس قرآن, کمبود ابزار و وسایل مورد نیاز آموزش قرآن از قبیل کتاب درسی, لوحه ی آموزشی و نوار یا سی دی درسی, کتاب راهنمای معلم, ضبط صوت و ... به اندازه ی کافی است.

فراهم نبودن و یا معیوب بودن این وسایل باعث به وجود آمدن تدریجی اختلال در آموزش می شود. یکی از وظایف مهم مدیران مدارس باید تهیه ی ابزار آموزشی مورد نیاز معلم, قبل از شروع سال تحصیلی باشد. بحمدالله در سال های اخیر به همّت استان ها و هم چنین مدیران مدارس, توجه خوبی به این مسأله شده است؛ اما هنوز تا وضعیت مطلوب فاصله ی زیادی داریم.

بنابراین مناسب است مدیران محترم مدارس یکی از وظایف مهم خود را تهیه ی وسایا آموزشی و کمک آموزشی مورد نیاز معلم قبل از شروع سال تحصیلی بدانند.

 

20- کتاب « راهنمای معلّم قرآن پایه ی سوم ابتدایی» را برای آموزگاران پایه ی سوم ابتدایی تهیه کنیم.

با توجه به سراسری شدن طرح ارتقای آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی و تغییرات کلی در برنامه ی درسی قرآن در این پایه, تألیف کتاب راهنمای تدریس معلم آن لازم می نمود. این کتاب هم اکنون در مرحله ی چاپ است.

بنابراین مناسب است کتاب راهنمای معلم قرآن پایه ی سوم ابتدایی را در کوتاه ترین زمان تهیه و در اختیار آموزگاران  این پایه قرار دهیم.

 

21- فیلم « رسولان نور » را در اختیار آموزگاران پایه ی سوم ابتدایی قرار دهیم.

برنامه ی تلویزیونی رسولان نور در سال 88 همزمان با اجرای آزمایشی طرح ارتقای آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی با مشارکت شبکه قرآن و معارف سیما و سازمان پژوهش در قالب 13 قسمت 30 دقیقه ای تهیه و از این شبکه پخش شد.

پس از آن فیلم مذکور در قالب یک حلقه dvd  برای آموزگاران پایه ی سوم تدوین دوباره شد و توسط معاونت محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تکثیر گردید و در دوره های کشوری تابستان 89 در اختیار مدرسان قرآن استان ها قرار گرفت. تکثیر و توزیع این فیلم را به مسئولان محترم دوره ی ابتدایی توصیه می کنیم.    

بنابراین مناسب است فیلم رسولان نور در اختیار آموزگاران پایه ی سوم ابتدایی قرار دهیم و استفاده از آن را توصیه کنیم.

 

22- مراسم شکرانه ی قرآن آموزی برای دانش آموزان سوم ابتدایی را با عظمت برگزار کنیم.

مراسم شکرانه ی تونایی روخوانی قرآن، ویژه ی دانش آموزان پایه ی سوم ابتدایی سراسر کشور از امسال با اهداف زیر برگزار می شود :

اول - ایجاد خاطره ی خوش و شیرین از 33 روز تلاش برای یادگیری روخوانی قرآن کریم

دوم - ایجاد انگیزه ی لازم برای خواندن روزانه ی قرآن کریم در طول سال تحصیلی

با توجه به برگزاری طرح ارتقای آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی و اتمام آموزش فصل دوم کتاب یعنی آموزش 33 روز روخوانی قرآن و آغاز فصل سوم کتاب یعنی انس با قرآن کریم, طی مراسمی ضمن سپاس به درگاه خدای رحمان به خاطر لطفی که در طول این 33 روز ارزانی داشته است و هم چنین ضمن ارج نهادن به زحمات معلمان و دانش آموزان پایه ی سوم, با یک دیگر هم پیمان می شوند که همواره با قرآن کریم انس داشته و هر روز مقداری از آن را بخوانند.

این مراسم در یکی از روزهای هفته ی دوم آذرماه برگزار می شود و از آن جا که در سال های آتی در ماه محرم واقع می شود پیشنهاد می گردد نام این جشن به « مراسم شکرانه ی قرآن آموزی » تغییر یابد. در بند 32 همین نوشته به راه کارهای تشویق دانش آموزان به انس دائمی با قرآن کریم اشاره شده است.

بنابراین مناسب است برگزاری مراسم شکرانه ی قرآن آموزی برای دانش آموزان کلاس سوم ابتدایی را مورد تاکید قرار داده و در این مراسم حضور داشته باشیم. 

 

23- در « جشن نماز » منطقه از آموزگاران خواهر پایه ی سوم تجلیل کنیم.

همه ساله با همت مدیران مدارس, معلمان و مربیان مدرسه و اولیای دانش آموزان, برای دانش آموزان دختر پایه ی سوم ابتدایی جشن تکلیف ( یا جشن عبادت ) برگزار می شود و در این مراسم برنامه های متنوع و جذابی نیز اجرا می گردد. طبیعتاً هر چه این گونه برنامه ها از کیفیت بالاتری برخوردار باشد درجه ی اثر گزاری آن نیز بیش تر خواهد بود.

آن چه مهم است این است که فصل اول کتاب آموزش قرآن پایه ی سوم ابتدایی به آموزش عبارات اذان و اقامه و اذکار نماز پرداخته است که در 8 جلسه در طی مهرماه تدریس می شود. هم چنین از هفته ی سوم آذرماه تا پایان سال تحصیلی به مدت 17 هفته در هر جلسه به تمرین نماز توصیه شده است.

بنابراین مناسب است برای تداوم آموزش نماز در طول یک سال تحصیلی, با مشارکت معاونت محترم پرورشی و ستاد اقامه ی نماز منطقه ضمن برگزاری جلسه ی توجیهی- آموزشی برای آموزگاران خواهر این پایه, به نحو شایسته ای از ایشان تجلیل شود تا آنان با دلگرمی و علاقه ی بیش تری به این مهم بپردازند.

24- نرم افزار « رسولان نور» را برای مدارس تهیه کنیم.

تولید نرم افزار کتاب « مبانی و روش آموزش قران در دوره ی ابتدایی » - کد 6011  از ماه ها قبل آغاز شده و موضوع آن تبیین مبانی و روش آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی است و هم اکنون مراحل پایانی خود را می گذراند. امید است در آینده ی نزدیک این نرم افزار به استان ها ارسال شود.

بنابراین مناسب است نرم افزار « رسولان نور» را تهیه و در اختیار آموزگاران و مدارس قرار دهیم و استفاده از آن را توصیه کنیم.

 

25- نرم افزارهای « آموزش قرآن پایه های اول تا پنجم ابتدایی» را در اختیار دانش آموزان قرار دهیم.

از سال 88 به همّت معاونت محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی نرم افزارهای کتاب های درسی البته به تفکیک درس و پایه ی تحصیلی تهیه و توزیع شده است. در این میان نرم افزار آموزش قرآن پایه های اول و دوم ابتدایی در سال قبل تهیه و در تابستان 89 در اختیار مدرسان قرآن پایه های سوم و پنجم ابتدایی سراسر کشور قرار گرفت. و نرم افزارهای بعدی نیز مراحل پایانی تولید را می گذراند و در آینده ی نزدیک در اختیار قرار خواهد گرفت.

بنابراین مناسب است نرم افزار « آموزش قرآن اول تا پنجم ابتدایی» را تهیه و در اختیار مدارس و دانش آموزان قرار دهیم و استفاده از آن را به اولیای دانش آموزان توصیه کنیم.

 

26- کتاب بشنویم.

سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش از مهرماه سال جاری، اقدام به تولید وتوزیع لوح‌های لوح‌های فشرده کرده است. این لوح های فشرده شامل محتوای کتاب‌های درسی قرآن و بخوانیـم و بنویسیم ( فارسی ) است که  به صورت mp3 تهیه و به تفکـیک پایه های تحصیلی ارائه شده است.

لوح‌های فشرده‌ای که با عنوان « کتاب‌های گویا » در مدارس توزیع می‌شوند، برای دانش آموزان تهیه شده است و به‌کارگیری آن منجر به صحیح‌خوانی و روان‌خوانی متن دروس کتاب به ویژه در مناطق دو زبانه می‌شود.

بخش‌نامه ی کتاب‌های گویا به تمامی مدارس ارسال شده است و مدارس و اولیایی که به تهیه این لوح‌های فشرده علاقه‌مندند، می‌توانند از طریق مدیریت مدرسه با معاونت ارتباطات و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش ارتباط برقرار کرده و نسبت به تهیه آن اقدام کنند.

بنابراین مناسب است با توجه به بخش نامه ی ارسالی, نسبت به تهیه ی لوح فشره ی کتاب های گویا و توزیع آن بین دانش آموزان مدارس تاکید لازم صورت پذیرد.

 

27- به برنامه ی رادیویی « قرآن در مدرسه » گوش کنیم.

برنامه ی رادیویی « قرآن در مدرسه » قصد دارد ضمن پرداختن به مقوله ی ارتقای آموزش ها و فعالیت های قرآنی در سطح آموزش وپرورش, به آسیب شناسی و نقد فعالیت های قرآنی در آموزش وپرورش پرداخته و با ایجاد تعامل مناسب بین مدرسه, دانش آموز و خانواده، مشارکت فعال ایشان را جلب کند و نیز با دعوت از متولیان آموزش و فعالیت های قرآنی آموزش و پرورش، به اصلاح برنامه های آموزشی, درسی و فوق برنامه پرداخته و ضمن معرفی، تشویق و ترغیب فعالیت های موفق قرآنی مدارس, به ارائه ی تصویر مناسب الگوهای برتر قرآنی، بپردازد.

اهداف برنامه :

1-    ارتقاء و تقویت فرهنگ قرآنی در خانه  و مدرسه

2-    تبیین اهداف و برنامه های قرآنی آموزش و پرورش

3-    آموزش مبانی و روش های آموزش قرآن به معلمان

4-    ایجاد تعامل دو سویه بین برنامه ریزان و معلمان

5-    تقویت مشارکت بین مدرسه, دانش آموز و خانواده در پیشبرد برنامه های قرآنی

6-    ارائه ی آخرین اخبار قرآنی آموزش و پرورش

7-    ارائه ی راه کارهای اجرایی و موثر در زمینه ی ارتقای فعالیت های قرآنی کشور

8-     اصلاح ساختار و محتوای آموزش های قرآنی کشور با بهره گیری از مقایسه شیوه های رایج آموزش قرآن

زمان پخش برنامه :  روزهای دوشنبه ی هر هفته از ساعت 30/15 تا 30/16  از رادیو قرآن

بنابراین مناسب است ضمن تشویق مدیران و معلمان مدارس و اولیای دانش آموزان به استفاده از این برنامه, با استفاده از این موقعیت برای انتقال نظرات و هم چنین ارائه ی گزارش فعالیت های انجام گرفته, در پخش آن مشارکت کنیم. 

28- کتاب « مبانی و روش آموزش قرآن دوره ی ابتدایی » را برای مدارس تهیه کنیم.

در مهرماه سال تحصیلی89-88 شاهد رونمایی کتاب جدید التالیف« مبانی و روش آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی » - با کُد 6011 - بودیم. این کتاب به سه بخش مبانی آموزش قرآن, روش های تدریس و شیوه های ارزش یابی پیشرفت تحصیلی تقسیم می شود و در 226 صفحه و به صورت چهار رنگ, برای کلیه ی آموزگاران دوره ی ابتدایی و دانشجویان مراکز تربیت معلم منتشر شده و ناشر آن شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران است و نیز قیمت این کتاب 800 تومان می باشد. تهیه و توزیع این کتاب در بسیار از استان ها در حال انجام است.

بنابراین مناسب است کتاب « مبانی و روش آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی » را تهیه و در اختیار معلمان و مدارس قرار دهیم و استفاده از آن را توصیه کنیم.

 

29- فیلم « ادبستان قرآن » را در اختیار آموزگاران, مدیران مدارس و اولیای دانش آموزان قرار دهیم.

برنامه ی تلویزیونی ادبستان قرآن در سال 87 با مشارکت شبکه قرآن و معارف سیما و سازمان پژوهش در قالب 40 قسمت 30 دقیقه ای از این شبکه پخش شد. پس از آن فیلم مذکور در قالب 8 حلقه vcd به تفکیک آموزگاران پایه و هم چنین مدیران مدارس و اولیای دانش آموزان تدوین دوباره شد و توسط معاونت محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در قالب یک بسته ی آموزشی تکثیر شد.

بنابراین مناسب است فیلم ادبستان قرآن را در اختیار هریک از آموزگاران پایه های اول تا پنجم قرار دهیم و نیز  استفاده از آن را به مدیران مدارس و اولیای دانش آموزان توصیه کنیم.

30- مراسم شکرانه ی توانایی روان خوانی قرآن کریم درکلاس پنجم را با شکوه برگزار کنیم.

زمان برگزاری مراسم شکرانه ی روان خوانی قرآن کریم در پایه ی پنجم ابتدایی در پایان سال تحصیلی یعنی هفته ی دوم یا سوم اردیبهشت ماه است. قطعاً برگزاری چنین برنامه های نمادین جلوه های شور انگیز و خاطره آمیزی را برای دانش اموزان به ارمغان می آورد و چه بسا در ذهن اغلب دانش آموزان تا آخر عمر نیز باقی می ماند. در بند 35 همین نوشته به راه کارهای تشویق دانش آموزان به انس دائمی با قرآن کریم اشاره شده است.

بنابراین مناسب است برگزاری مراسم شکرانه ی قرآن آموزی برای دانش آموزان کلاس پنجم ابتدایی را مورد تاکید قرار داده و در این مراسم حضور داشته باشیم. 

 

31- جشنوره ی الگوهای مناسب تدریس قرآن را کیفیت بخشی کنیم.

سال هاست که جشنواره ی الگوهای برتر تدریس در دروس مختلف اجرا می شود و همواره نیز مورد توجه بسیاری از آموزگاران بوده است. در سال های اخیر نیز درس قرآن به عنوان پای ثابت اغلب جشنواره های استانی بوده است. در این راستا توجه به سه نکته ضروری است :

1- با توجه به استقبال آموزگاران و هم چنین تأثیر گذاری جشنواره های الگوهای مناسب تدریس در ارتقای توانایی های آموزش قرآن, لازم است برگزاری این جشنواره تداوم داشته و نیز از حمایت مادی و معنوی مدیران برخوردار باشد.

2- الگوهای برتر تدریس به شیوه های مناسب به اطلاع معلمان رسانده شود. مانند تصویر برداری استودیویی و پخش آن در همایش های معلمان و نقد و بررسی آن با حضور کارشناسان موضوعی

3- با توجه به این که آموزش قرآن در سایر مراکز قرآنی مانند دارالقرآن ها, مدارس قرآنی, دانشگاه ها, مساجد, سازمان تبلیغات اسلامی, مؤسسات قرآنی و... انجام می شود مناسب است به همت وزارت آموزش وپرورش « جشنواره ی ملّی الگوهای مناسب آموزش قرآن » طراحی و برگزار شود.

بنابراین مناسب است درس قرآن را به عنوان پایه ثابت جشنواره قرار دهیم و در اعتلای آن بکوشیم.

 

32-  راه کارهای انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم

اگر مهم ترین دغدغه ی برنامه ریزان, مسئولان, مدیران, آموزگاران. اولیای دانش آموزان, « ایجاد انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم » باشد, آن گاه می توان گفت برای هدف انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم راه کارهای مختلفی را ارائه کرد؛ پیشنهادهای زیر تنها بخشی از این راه کارها است :

1-       با تلاوت روزانه ی قرآن کریم در نزد دانش آموزان, برای آنان نقش الگویی داشته باشید.

2-      بیش ترین وقت کلاس را به خواندن قرآن آن هم توسط همه ی دانش آموزان اختصاص دهید.

3-      دانش آموزان را به تدبر در پیام های قرآنی تشویق کنید.

4-       از دانش آموزان بخواهید پیام قرآنی و برخی از آیات مشهور را در آیات درس یا مصحف شریف پیدا کنند.

5-      آیه ها ی مشهور را با رنگ (فسفری) در کتاب درسی مشخص کنند

6-      آیات مشهور مانند پیام های قرآنی را حفظ کنند.

7-      آیات درس یا پیام قرآنی را مثل نوار با صوت زیبا بخوانند.

8-      جلسه ی آخر هر درس به « انس با قرآن در خانه » اختصاص دارد. نحوه ی انجام هر یک از این تمرینات را در جلسه ی قبل از آن برای دانش آموزان توضیح دهید.

9-      از والدین بخواهید به انجام تمرینات کتاب مخصوصاً جلسه ی انس با قرآن در خانه نظارت کنند و پس از انجام کامل آن توسط دانش آموز در خانه, ضمن ارائه ی اظهار نظر در پایان این صفحه آن را امضاء نمایند.

10-   میثاق نامه ی تلاوت روزانه قرآن را که قبلاً تهیه کرده اید, همه باهم امضا کنید. و پس از آن در هر جلسه از دانش آموزان بپرسید که چه کسانی در این هفته هر روز قرآن خوانده اند ؟ اگر تعدادی نخوانده اند علت را جویا شوید و در رفع آن بکوشید. مسلماً اگر دانش آموزان اصرار شما را ببینند خود را با نظر شما تطبیق خواهند داد.

11-   قرآن را از منزل به کلاس بیاورند و از روی آن بخوانند.

12-   کلمات, آیات و عبارات مشابه را در درس یا کتاب و یا مصحف شریف پیدا و با هم مقایسه کنید.

13-   همه با هم روزی یک صفحه یا کمتر از آن را در کلاس درس بخوانید.

14-   از احادیث, اشعار و جملات ادبی مناسب مناسب برای ایجاد انگیزه برای انس روزانه با قرآن استفاده کنید.

15-          نوار یا سی‌دی قرائت آیات کتاب درسی را در اختیار دانش آموزان قرار دهید و آنان را تشویق کنید در منزل تمرین کنند تا شبیه نوار صوتی بخوانند.

16-          نرم افزار آموزش قرآن را که به تفکیک پایه تولید و نوزیع شده است را برای دانش آموزان تهیه کنید و آنان را به  استفاده از آن تشویق نمایید.

17-   فیلم, نوار یا سی‌دی قرائت آیات کتاب را با صدای قاریان ممتاز جهان برای بچه‌ها پخش کنید.

18-   دانش آموزان را تشویق کنید تا با زمان سنج, سرعت تلاوت خود را در کلاس و منزل افزایش دهند.

19-   بین آنان رقابت ایحاد کنیدتا یک آیه را با یک نفس بخوانند.

20-   بین آنان رقابت ایحاد کنیدتا یک عبارت یا آیه را با صوت زیبا بخوانند.

21-   برای داوری در رقابت های کلاسی از دانش آموزان استفاده کنید.

22-          « مسابقات روخوانی قرآن برای دانش اموزان پایه های اول تا سوم ابتدایی» و « مسابقات روان‌خوانی قرآن برای دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم ابتدایی » به مسابقات قرآنی مدرسه و منطقه اضافه کنید.

23-          دفترچه ای برای خواندن روزانه ی قرآن کریم تهیه کنید تا دانش آموزان تلاوت روزانه ی خود را در جداول مربوطه علامت بزنند.

24-          دانش آموزان را تشویق کنید در بین نماز ظهر و عصر یک صفحه یا کمتر از آن را در نمازخانه ی مدرسه بخوانند

25-          از هر موقعیت مناسب ضمن اشاره به معارف و آموزه های اخلاقی, به آیات قرآن استناد کنید.

26-          احساس بچه‌ها را درباره ی تلاوت روزانه ی قرآن موضوع انشاء کلاسی یا مسابقه در مدرسه و منطقه قرار دهید.

27-          در جلسات آموزش خانواده به موضوع اهمیت انس روزانه ی دانش آموزان با قرآن تأکید کنید.

28-          با پرسش از معنای کلماتی که در فارسی و قرآن مشترک هستند, بچه‌ها را به فهم لغات و ترجمه ی آن و نیز یافتن هم‌خانواده ی لغات عادت دهید.

29-          داستان های کتاب را همراه با پخش قرائت آیات مربوطه برای بچه ها تعریف کنید.

30-          حالات پیامبر صل الله علیه و آله و سلم, ائمه ی اطهار علیهم السلام و بزرگان دینی درباره ی انس روزانه با قرآن را برای دانش آموزان بیان کنید. در بخش « قطره اما دریا » ی کتاب های آموزش قرآن پایه های سوم تا پنجم موارد زیبایی ذکر شده است. با مشارکت دانش آموزان آن ها را آموزش دهید.

31-          داستان‌هایی درباره ی اهمیت و فواید انس دائمی با قرآن کریم برای دانش آموزان بیان کنید.

32-          حکایات شیرین, لطیفه‌ها و سرگرمی‌های مناسب درباره ی قرآن کریم ارائه دهید.

33-          در قالب ویژه نامه به ارائه رهنمودهای لازم برای دانش آموزان و اولیای آنان بپردازید و دانش آموزانی را که انس روزانه با قرآن دارند را معرفی کنید.

34-          از قاریان مشهور شهر, منطقه و مدرسه برای مراسم آغازین صبحگاه و ظهرگاه دعوت کنید.

35-          از دانش آموزان فعال قرآنی مدرسه و منتخبین مسابقات قرآنی تجلیل کنید.

36-          آداب ظاهری و باطنی تلاوت قرآن را به تدریج به دانش آموزان آموزش دهید.

37-          برخی از آثار و اسرار تلاوت قرآن را به زبان کوتاه برای دانش آموزان بیان کنید.

38-          فضائل تلاوت برخی از سوره‌ها و آیات را به زبان ساده برای آنان شرح دهید.

39-          عواقب و نتایج سبک‌شمردن قرآن را گوشزد کنید.

40-          وظایف هر یک از مسلمانان درباره ی انتظارات قرآن درباره ی خودش را برای دانش آموزان به زبان ساده بیان کنید. مانند اهمیت دادن به قرآن ( مریم  س 12) همیت دادن به  را تبیین کنید) رعایت آداب تلاوت ( 204 تجلیل کنید.بایی ذکر شده است. ی ایشان را در انجام نظارت و پشتیبانی از برنامهخواندن قرآن ( مزمل 20 ) آداب تلاوت ( اعراف204 ) تدبر در قرآن ( نساء 82 ) عمل به قرآن ( بقره 44 )

41-          با توجه به تفاوت های فردی و استعداد, علاقه و انگیزه ی هریک از دانش آموزان تکالیف خاص تحت عنوان فعالیت های فردی یا گروهی به آنان بدهید. مانند حفظ, قرائت, داستان گویی, انشاء, شعر, روزنامه دیواری و ...

42-          به فضاسازی قرآنی در مدرسه و کلاس ها اهمیت بیش تری بدهید مانند دیوار نویسی, پارچه نویسی, تراکت و...

43-          مدرسه ی قرآن و دارالقرآن های شهر را  به دانش آموزان معرفی کنید.

44-          دانش آموزان علاقمند و با استعداد را شناسایی و آنان را به ثبت نام و شرکت در کلاس های تخصصی مدرسه قرآن و دارالقرآن های منطقه تشویق کنید. هم چنین این موضوع را با خانواده ی آنان در میان بگذارید.

45-          قرآن کم علامت را برای دانش آموزان پایه های سوم تا پنجم تهیه و آنان را به خواندن روزانه ی آن تشویق کنید.

46-          به جایگاه قرآن کریم در سایر دروس مانند علوم تجربی، ریاضی ، جغرافی، تاریخ و ... و حوزه های علمی و تربیتی ( تربیت قرآنی ) توجه کنید.

47-          با توجه به علاقه و توانای خود در موقعیت های مناسب بین موضوعات مختلف درسی و آیات قرآن کریم ارتباط برقرار کنید. این کار ضمن ایجاد علاقه ی بیش تر دانش آموزان به قرآن کریم, در ایجاد رویکرد خلقت گرایانه در سایر دروس تاثیر بسزایی در تربیت قرآنی دانش آموزان دارد. دارد.

48-          جشن شکوفه های قرآن کلاس اولی ها, مراسم شکرانه ی روخوانی کلاس سومی ها و مراسم شکرانه ی روان خوانی کلاس پنجمی هارا با شکوه و با تاکید بر انس روزانه با قران کریم برگزار کنید.

49-          از مدیر مدرسه بخواهید تا از کلاس شما بازدید کند و در حضور او دانش آموزانی را که هر روز قرآن می خوانند تشویق کنید.

50-          مدیر مدرسه ضمن تاکید مکرر در مراسم آغازین مدرسه به انس روزانه ی همه ی دانش آموزان با قرآن کریم در مراسم های گوناگون مدرسه از دانش آموزان مدرسه تقدیر نماید.

بنابراین مناسب است بخشی از اعتبارات قرآنی را برای برنامه ریزی در ایجاد و تقویت فرهنگ انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم هزینه کنیم.

 

33-    چه چیزی آموزش قرآن نیست ؟

وجود برخی از باورهای غلط درباره ی مبانی و روش های آموزش و تدریس قرآن در دوره ی ابتدایی باعث بروز مشکلات  عدیده ای شده است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1-         تلقی این که درس قرآن یک درس تخصصی است و باید معلمان متخصص تدریس کنند؛

2-         هدف اصلی تنها علاقه‌مند ‌کردن دانش آموزان به قرآن کریم است؛

3-         هدف از آموزش قرآن یعنی آموزش حفظ و قرائت برخی از سوره‌های کتاب درسی؛

4-         هدف از آموزش قرآن یعنی آموزش حفظ پیام های قرآنی کتاب درسی؛

5-         آموزش روخوانی قرآن یعنی آموزش قواعد روخوانی قرآن؛

6-         تاکید بر آموزش روخوانی قرآن کریم به روش شنیداری

این برداشت‌های غلط با اهداف مصوب شورای عالی آموزش و پرورش و هم چنین راهنمای برنامه درسی آموزش قرآن دوره ی ابتدایی که در مقدمه ی کتاب‌های درسی آموزش قرآن نیز با آن ها به وضوح اشاره شده است تناسبی ندارد. تجربه نشان می دهد اغلب معلمان مقدمه ی کتاب درسی را حتی یک بار هم کامل و به دقت نخوانده اند.

از این منظر می توان به دو اشکال اساسی در روش های تدریس روخوانی قرآن کریم آموزگاران اشاره کرد :

اشکال اول : آموزش بر خواندن معلّم استوار است و قرآن آموزان آیات درس را با معلّم یا نوار آموزشی همخوانی می کنند.

اشکال دوم : کلاس درس آموزش روخوانی قرآن به جای مهارت آموزی مبتنی بر قائده محوری است.

 بسیاری از افراد قادر به خواندن همه ی آیات قرآن کریم نیستند و تنها می توانند برخی از سوره ها و آیات منتخب مانند آیة الکرسی را بخوانند. این مسأله تنها مربوط به آموزش وپرورش نیست, بلکه در اغلب جلسات قرآنی نیز مشاهده می شود. درباره ی این موضوع قبلاً مطالبی ارائه گردید.

اما دلیل اصلی بروز اشکال دوم یعنی ‹‹ قاعده آموزی ›› به جای ‹‹ مهارت آموزی ›› را باید در شیوه ی نگارش و رسم الخط های رایج جست وجو کرد.

بنابراین مناسب است مقدمه ی کتاب های درسی آموزش قرآن را در اولین شورای معلمان مدرسه مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم و در استفاده از روش های تدریس ضمن توجه به مبانی نظری و اهداف برنامه ی درسی, از به کاربردن روش های غیر علمی و کسالت آور که به برخی از آن ها اشاره شد پرهیز کنیم.

 

34-  مانع بروز شکاف آموزشی شویم

یکی از دلایل اصلی عدم تحقق کامل اهداف و برنامه های قرآنی در آموزش وپرورش, وجود شکاف آموزشی بین وضعیت مطلوب و وضعیت موجود است. در حال حاضر موفقیت طرح و برنامه ها به دلایل زیر با تهدید رو بر رو است :

-         ایده آلی و آرمانی بودن اغلب اهداف قصد شده

-         جامع و کامل نبودن مطالعات اولیه ی طرح

-         کم توجهی به واقعیت های موجود فرهنگی, اجتماعی

-         فراهم نبودن بسترهای مناسب و ساختارهای اجرایی لازم,

-         عجله و شتاب در اجرای برنامه ها

-         اقتباس های غلط و ناقص از سایر طرح ها

-         عدم شناخت کامل از توانمندی نیروهای انسانی موجود,

-         وضعیت اجرای خارج از کنترل,

این مسائل ناگزیر یا باعث استحاله ی طرح می شود و یا آن را بر علیه خودش به کار می گیرد و در نهایت نیز باعث به وجود آمدن خلأ آموزشی می شود. شکاف آموزشی از اساسی ترین موانع موفقیت اغلب طرح و برنامه هاست. مسأله ای که باعث می شود تا طرح  و برنامه ها, خوب شروع شود اما اغلب, فرجام خوشایندی نداشته باشد.

بنابراین مناسب است برنامه ریزی ها را جامع و اجرای آن ها کامل را کامل ببینیم و نیز با بررسی مستمر عوامل مؤثّر در مراحل مختلف برنامه ریزی و اجرا, شکاف های آموزشی را شناسایی و نسبت به پر کردن آن ها اقدام کنیم.

 

35- شورای هماهنگی فعالیت های قرآنی استانی و منطقه ای, اتصال دهنده ی قلوب مؤلفان و معلمان هستند.

گزارش های ارسالی مدرسان محترم قرآن استان ها و مناطق حاکی از آن است که در بسیاری از مناطق کمیته ی هماهنگی منطقه ای تشکیل نشده است. در صورتی که طبق دستورالعمل طرح ارتقای قرآن, که در سال تحصیلی 88- 87 با امضای وزیر محترم وقت آموزش وپرورش امضاء و به استان ها ابلاغ شده است, مسئولیت اجرای این برنامه را در استان بر عهده ی معاونت محترم آموزش ابتدایی واگذار کرده است. بدیهی است سایر معاونت‌ها و بخش‌های آموزش وپرورش استان نیز مساعدت‌های لازم را در حسن اجرای طرح مبذول خواهند داشت. اعضاء و شرح وظایف شورای هماهنگی استان, کمیته ی هماهنگی منطقه/ناحیه و مدیر مدرسه, طبق دستورالعمل ارسالی به شرح زیر است :

 الف-   اعضای محترم شورای هماهنگی استان عبارتند از :

     1- مدیر اداره کل آموزش و پرورش استان به عنوان رئیس کمیته

     2- معاون آموزش ابتدایی به عنوان دبیر کمیته

     3- معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و منابع انسانی

     4- معاون پرورشی و تربیت بدنی

     5- معاون برنامه‌ریزی و توسعه مدیریت

     6- رئیس گروه آموزش و پرورش پیش‌دبستانی و ابتدایی

     7- کارشناس مسئول تکنولوژی و گروه‌های آموزشی

     8- رئیس گروه ارتقاء علمی استان

  شرح وظایف این کمیته به شرح زیر است :

     1- فراهم آوردن کلیه تسهیلات، امکانات و اعتبارات لازم آموزشی، اداری و مالی جهت پشتیبانی از اجرای طرح

     2- ارسال دستورالعمل اجرایی طرح به مناطق مجری و ارائه توصیه‌های لازم

     3- انتخاب مناطق مجری طرح، با توجه به شرایط مذکور در برنامه

     4- برگزاری جلسات توجیهی لازم برای اعضای کمیته و سایر عوامل مرتبط

     5- فراهم آوردن امکانات و شرایط لازم برای اجرای برنامه

     6- انتخاب مدرسان قرآن، با توجه به شرایط مذکور، جهت شرکت در دوره تأمین مدرس قرآن

     7- نظارت و پشتیبانی مستمر از اجرای برنامه در استان

     8- همکاری در ارزش‌یابی و بررسی برونداد برنامه

     9- فراهم آوردن شرایط برگزاری دوره‌های آموزش معلمان مجری

     10- تشویق مجریان برنامه طبق دستورالعمل ارسالی

     11- اتخاذ تدابیر لازم به منظور فضاسازی مناسب حین اجرای برنامه در سطح استان ( اطلاع‌رسانی و تبلیغات )

      12- برنامه ریزی برای برگزاری جشن شکرانه ی توانایی روخوانی قرآن کریم در هفته ی دوم آذرماه

 

 ب-  اعضای محترم کمیته ی اجرایی منطقه/ ناحیه عبارتند از :

1- رئیس منطقه / مدیر اداره، به عنوان رئیس کمیته اجرایی

2- معاون آموزش ابتدایی منطقه به عنوان مسئول اجرایی طرح

3- معاون پرورشی وتربیت بدنی

4- معاون برنامه ریزی وتوسعه مدیریت

5- کارشناس مسئول/کارشناس آموزش و خلاقیت پیش دبستانی و ابتدایی

6- کارشناس آموزش نیروی انسانی

7- کارشناس تکنولوژی و گروه‌های آموزشی

8- دو نفر از مدرسان آموزش قرآن دوره ی ابتدایی که دوره ی تأمین مدرس قرآن را با موفقیت گذرانده‌اند.

9- نماینده ی مدیران مدارس مجری طرح

      تبصره : دعوت از سایر کارشناسان و مسئولان منطقه عنداللزوم انجام می‌شود.

 

شرح وظایف کمیته ی اجرایی منطقه ای به شرح زیر است :

1-      فراهم آوردن کلیه امکانات و اعتبارات لازم آموزشی، اداری و مالی جهت پشتیبانی از اجرای برنامه

2-      توجیه مدیران مدارس و سایر کارشناسان ذی ‌ربط منطقه

3-      فراهم آوردن تمهیدات لازم برای برگزاری دوره‌های آموزشی – توجیهی معلمان

4-      بازدید و ارزیابی مستمر از کلاس‌های آموزش قرآن و ارائه ی رهنمودهای لازم

5-      صدور ابلاغ برای مدرسان قرآن جهت نظارت و پشتیبانی از فرایند اجرای برنامه

6-      همکاری در اجرای ارزش‌یابی برنامه ی ارتقای آموزش قرآن

7-      تنظیم گزارش از روند اجرای برنامه و ارائه ی آن به اداره کل متبوع

8-      تشویق مجریان موفق برنامه توسط رئیس ناحیه یا مدیر منطقه طبق دستورالعمل ارسالی

9-      اتخاذ تدابیر لازم به منظور فضاسازی مناسب اجرای طرح در سطح منطقه

     10- برگزاری مراسم شکرانه ی توانایی روخوانی قرآن کریم در هفته ی دوم آذرماه

 

ج- مسئولیت اجرای برنامه در مدرسه

    مسئولیت اصلی نظارت بر حسن اجرای برنامه ی درسی آموزش قرآن در مدرسه بر عهده ی مدیر محترم آموزشگاه است. مدیر مدرسه ضمن شرکت در جلسات توجیهی یا دوره ی آموزشی مربوط، زمینه ی حضور کلیه ی آموزگاران پایه ی سوم ابتدایی مدرسه را در کارگاه های آموزشی- توجیهی فراهم می آورد، و لوازم مورد نیاز آموزش قرآن مخصوصاً لوحه ی آموزش  قرآن را تأمین کرده و بر حسن اجرای برنامه ی ارتقای آموزش قرآن نظارت دقیق و مستمر دارد و هم چنین تنظیم گزارش های لازم را تهیه و به اداره متبوع ارسال می کند.

بنابراین مناسب است شورای هماهنگی استان و کمیته ی منطقه ای را به صورت مرتب تشکیل دهیم و گزارش مصوبات و روند اجرای برنامه را برای برنامه ریزان ارسال کنیم.

 

36-  مشوّق معلمان، مدیران و مدارس موفق قرآنی باشیم.

 با تأسی به آیه ی 158 بقره « وَ مَن تَطَوَّعَ خَیرًا فَاِنَّ اللهَ شاکِرٌ عَلیمٌ »  ( هرکسی با میل و رغبت کار خیری انجام دهد، قطعاً خداحق‌شناس و داناست.) و هم چنین حدیث شریف « مَن لَم یَشکُرِ المَخلوق لَم یَشکُرِ الخالِقِ », تقدیر و تشکر از کسانی که با همّت و توجه خود نقش مهمی در پیشبرد طرح‌ها و برنامه‌ها دارند, اهمیت و ضرورت دارد. و این تلاش و دلسوزی در عرصه ارتقای آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی شایان توجه و عنایت بیش‌تر متولیان تعلیم و تربیت کشور است. در این راستا قبلاً کلیات طرح تشویق مجریان طرح ارتقای آموزش قرآن در پایه ی سوم ابتدایی جهت اقدام مقتضی ارسال گردیده است. از اهداف دستور العمل تشویق مجریان برتر می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1-     ارتقای کیفیت آموزش قرآن در مدارس ابتدایی

2-     تقویت انگیزه ی مجریان برنامه ی ارتقای آموزش قرآن

3-     زمینه‌سازی برای گسترش کمی و کیفی برنامه ی ارتقای آموزش قرآن در سال‌های بعد

مخاطبان محترم این تشویق نامه افراد زیر هستند :

الف- آموزگاران موفق    

ب- مدیران و معاونان مدارس موفق   

ج - اعضاء فعال کمیته ی اجرای برنامه در منطقه

د - مدرسان موفق قرآن        

هـ- مدارس و مناطق موفق

بنابراین مناسب است هماهنگ با دستورالعمل نحوه ی تشویق مجریان برنامه ی ارتقای آموزش قرآن, بر اجرای مناسب و شایسته ی آن نظارت کنیم.

 

37- مراسم آغازین مدارس را دریابیم.

مراسم آغازین مدرسه فرصت ارزشمندی است که می تواند در راه انس دائمی دانش آموزان با قرآن کریم و آموزه های آن در مدرسه مؤثّر باشد؛ برای رسیدن به این هدف کلی, اهداف جزئی دیگری نیز قابل دستیابی است, از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1-       گسترش فرهنگ خواندن قرآن روزانه ی قرآن در مدرسه

2-       فراگیری و آموزش غیر مستقیم صحیح خوانی و زیبا خوانی قرآن دانش آموزان

3-       آشنایی تدریجی با برخی از مفاهیم ارزشمند قرآن که در آیات ساده و پر استعمال قرآن آمده است.

4-       جذب حداکثری دانش آموزان به انس با قرآن کریم

5-       ایجاد زمینه و انگیزه برای افراد مستعد و علاقمند برای یادگیری قرائت و حفظ قرآن کریم

6-       تعلیم آموزه هایی از معارف اهلبیت علیهم السلام

7-        تعلیم نیایش مانند ربناهایی از قرآن کریم, بخش هایی از ادعیه و زیارات مانند زیارت عاشورا و دعای امام زمان علیه السلام و...

با توجه به این که در اغلب استان ها و مناطق برای استفاده از این فرصت طلایی, برنامه ریزی خاصّی وجود ندارد, امید است دست اندرکاران امر در استان ها, مناطق و مدارس با عنایت به اهداف آموزش قرآن و متون کتاب های درسی و هم چنین با استفاده از تجارب برخی از استان های موفق, به اجرای بهینه ی آن همت بگمارند.

 بنابراین مناسب است جهت تقویت انس دانش آموزان با قرآن کریم برای مراسم آغازین مدارس, برنامه ریزی مدون و نظارت مستمر داشته باشیم.

 

38- مشترک مجله ی رشد آموزش قرآن شویم.

از مجموعه مجلات تخصصی رشد می توان به مجله ی رشد آموزش قرآن اشاره کرد. این فصل نامه ی آموزشی, تحلیلی و اطلاع رسانی به صورت 4 رنگ و در شمارگان 14000 چاپ و توزیع می شود. از آن جا که تهیه ی آن بر عهده ی گروه قرآن دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی است می توان گفت فضای مناسبی است برای تضارب آرا و نظرات، ارائه ی مقالات و انعکاس تجارب معلمان قرآن و تمامی همکاران علاقمند به رشد و ارتقای آموزش و فعالیت های قرآنی کشور

بنابراین مناسب است تمهیدات لازم برای اشتراک معلمان عزیز قرآن و سایر علاقمندان در این مجله فراهم شود.

 

39- « مدارس قرآن » را مکمّل کلاس های آموزش قرآن کنـیم.

جالب است بدانید با توجه به میزان ساعت رسمی آموزش قرآن در پایه های اول تا پنجم ابتدایی،  225 هزار ساعت کلاس قرآن فقط در طول یک هفته و 64800000 ساعت کلاس در طول یک ماه و 7776000000 ساعت کلاس قرآن در طول یک سال تحصیلی در سراسر کشور برگزار می شود.

مقام عالی وزارت آ؛موزش و پروش اخیراً پیشنهاد تشکیل 10 هزار مدرسه ی قرآن را در این وزارت خانه مطرح کردند؛ با توجه به این که هدف آموزش وپرورش از آموزش ها و فعالیت های قرآنی, « توسعه ی سواد عمومی قرآن » است و فعالیت های تخصصی مانند تجوید، صوت, لحن و وقف و ابتدا و... وظیفه ی سایر مراکز و مؤسسات قرآنی خارج از آموزش و پرورش است، عنایت به این مسأله مهم ضروری است که بین اهداف, اصول, رویکردها, محتوا، رسم الخط و روش های آموزش و ارزش یابی « برنامه ی آموزش قرآن » و « مدرسه های قرآن » تضاد و تعارضی و به وجود نیاید و هم چنین ضمن پرهیز از موازی کاری از موقعیت به وجود آمده برای تربیت قرآنی دانش آموزان و جذب حداکثری آنان به فعالیت های قرآنی بهره جست.

بنابراین مناسب است با شناسایی دانش آموزان مستعد و علاقمند و معرفی آنان به مدارس قرآن منطقه، زمینه ی پیشرفت این دانش آموزان را فراهم کنیم.

 

40- در اسلامی کردن کتاب های درسی دوره ی ابتدایی سهیم باشیم.

امام خمینی ره در دهه ی شصت, تغییر نظام تعلیم و تربیت را خواستار شدند و فرمودند : «تربیت باید تربیت قرآنی باشد و بچه های ما باید تربیت قرآنی بشوند » ؛ و نیز مقام معظم رهبری بارها تحول بنیادی را در آموزش و پرورش مطالبه کرده اند.

 در وضعیت کنونی به گفته ی آیة الله جوادی آملی در آموزش و پرورش و دانشگاه ها لاشه ی علم تدریس شود نه خود علم؛ چرا که علم حقیقی آن است که از ناحیه ی حق تعالی باشد. ‹‹ هُوَ الاَوَّلُ وَ الآخِرُ وَ الظّاهِرُ وَ الباطِنُ » ( حدید/3 ) و نیز فرمودند مبنای آموزش علوم باید« خلقت گرا » باشد؛ در وضعیت کنونی مبنای آموزش علوم در مدارس و دانشگاه ها طبیعت گرا است. در حالی که باید « صِبغَهَ اللهِ وَ مَن اَصبَغُ مِنَ اللهِ صِبغَه وَ نَحنُ لَهُ عابِدونَ » ( بقره/ 138 ) باشد....

وقت آن فرا رسیده است که نظریه ی اسلامی تعلیم و تربیت در کنار سایر مکاتب تربیتی مطرح شود. و رویکرد کتاب های درسی ما از طبیعت گرایی به خلقت گرایی و فطرت گرایی الهی تغییر کند. قطعاً تربیت قرآنی منظور امام خمینی ره و نهادینه کردن قرآن در آموزش و پرورش از منظر مقام معظم رهبری مطلبی نیست که فقط بر عهده ی درس های دینی و قرآن باشد.

خوش بختانه در سال های اخیر با تاکیدات مقام معظم رهبری و تلاش دلسوزان آموزش و پرورش مقدمات لازم فراهم شده است و هم اکنون در آستانه ی تصویب و ابلاغ و اجراست.

بنابراین مناسب است همه ی ما, با کار بست اسناد بالا دستی هم چون سند ملّی آموزش و پرورش و سند برنامه ی درسی ملّی ضمن مطالبه ی تربیت قرآنی, در اسلامی کردن برنامه های درسی دوره ی ابتدایی سهیم باشیم.

 

خلاصه ی بحث :

آن چه باید مورد توجه قرارگـیرد این است که هر چه سواد و اطلاعات علمی دانش آموزان درباره ی علوم مختلف افزایش می یابد, نیاز آن ها به هدایت های قرآن کریم بیش تر می شود. انتظار این است که برنامه ریزان آموزش وپرورش هم پای تحولات و پیشرفت های علمی جهان, دانش آموزان را در توسعه ی فرهنگ وتربیت قرآنی یاری رسانند.

با توجه به این که یکی از دلایل عمده ی مهجوریت قرآن در جامعه و به ویژه آموزش و پرورش، ضعف عمومی در زمینه ی انس مستمر و دائمی با قرآن کریم است؛ لذا توجه جدی به این هدف می تواند به عنوان پاشنه ی آشیل و ستون خیمه ی سایر اهداف و برنامه های آموزشی، پرورشی و ترویجی قرار گیرد.

تنوع نا همگون فعالیت های قرآنی به دلیل عدم انسجام و ارتباط معنا دار بین ساحت ها و حوزه های مختلف یادگیری و مبتنی نبودن آن ها بر مبانی نظری و علمی و حتی تجربی, به جای ایجاد جذابیت و انگیزه در مخاطبان, باعث ناکارآمدی آموزش ها و فعالیت ها از یک سو و بلعیده شدن سرمایه های مالی و انسانی از سوی دیگر می شوددر چنین شرایطی مناسب سازی این گونه فعالیت ها یکی از وظایف مهم مسئولان خواهد بود.

طرح پایش و درجه بندی کلیه ی فرهنگیان و معلمان طبق ضوابط مشخص, ارتقاء سطح کیفی صلاحیت های علمی و حرفه ای معلمان قرآن, برگزاری دوره های آموزشی و جبرانی برای معلمان واجب التعلیم, قرار دادن فرصت برای ایشان جهت اصلاح و جبران ناتوانی ها, توجه ویژه به معلمان ابتدایی در تدریس قرآن, نظارت بر آموزش قرآن طبق ضوابط, بهسازی ساعات آموزش قرآن مدارس, پاسخ گویی به نیازها و انتظارات معلمان, دانش آموزان و اولیای آنان و.. اموری هستند که باید فرصت انجام آن ها را در کوتاه مدت فراهم آورد.

با توجه به تاکید امام خمینی و مقام معظم رهبری در نهادینه کردن تربیت قرآنی در وزارت آموزش و پرورش, مبنای سیاست گذاری و برنامه ریزی های کلان و مبانی و مبادی آموزش و پرورش از جمله، بازنگری اسناد بالا دستی و تصویب و اجرای دقیق آن ها, از اصلی ترین وظایف است. توجه به ایجاد فرهنگ قرآنی در جامعه به وسیله ی تعامل با ارگان های کار آمدی چون رسانه ی ملی, مجلات, سازمان تبلیغات و .. یکی از مهم ترین بخش های فعالیت های قرآنی حوزه ی معاونت قرآنی است.

با سپاس از توجه شما به این نوشتار, امید است همه ی ما نسبت به تبیین جایگاه حقیقی قرآن کریم در نظام تعلیم و تربیت و اصلاح وضعیت آموزش عمومی قرآن و فعالیت های قرآنی همت مضاعف داشته و صمن رصد دقیق این امور, با بینش وبصیرت لازم, موانع رفع مهجوریت از قرآن کریم در آموزش و پرورش را برطرف نماییم.انشاءالله

 

منبع    1 - وب سایت گروه درسی قرآن دفتر برنامه ریزی وتالیف کتب درسی    http://quran-dept.talif.sch.ir

          2 - وبلاگ فرهنگ آموزش قرآن در آموزش و پرورش ایران                        http://quran-edu.blogfa.com

دوره ابتدایی؛ شناخت فرصت‌های مطلوب تربیتی

دوره ابتدایی؛ شناخت فرصت‌های مطلوب تربیتی

نویسنده: محمدرضا رضایی

اهمیت دوره ابتدایی در جهت رشد و شکوفایی استعداد دانش آموزان تا این اندازه اهمیت دارد که در تعریف نظام جدید آموزشی به دوره «اساس» نام گرفته است. به دلیل این اهمیت و نقشی که معلمان و مدیران این مقطع تحصیلی در رشد تربیتی و آموزشی دانش آموزان به عهده دارند تا دوره‌های تحصیلی آینده شکل بگیرد؛ لازم است کارکردهای مهم این دوره از نگاه فعالیت آموزشی و پرورشی شناخته شود تا جایگاه فعالیت مدیران و معلمان مجال بررسی پیدا کند. از جمله کارکردهای مهم این مقطع تحصیلی می‌توان به امور زیر اشاره کرد: رشد ارزش‌ها: دوره کودکی به واسطه روح مستعد و آماده فراگیر برای آموختن، زمینه ای را ایجاد می‌کند که هر فعالیتی مانند نقشی بر سنگ ماندگار باقی بماند. تحویل گرفتن روح‌های مستعد دانش آموزان در مدارس ابتدایی این فرصت طلایی را به معلمان و مدیران این مدارس می‌دهد تا بهترین بهره را برای ظهور و تجلی ارزش‌ها در کودکان بگیرند. 

رشد اجتماعی: جایگاه رشد اجتماعی در خصوصیات رفتاری قابل مشاهده است. هر رفتاری برمبنای ارزش‌های آموخته شده و شکل جسمانی خاص خود در کودک ظاهر می‌شود. ورود کودک به دبستان آمیخته با رفتار خاصی است و این وظیفه مدرسه است که این رفتار را تعدیل یا الگوسازی کند و از این طریق است که تطابق رفتارها با ارزش‌های انسانی و الهی امکان پذیر می‌شود. 

رشد عقلانی: ذهن آماده دانش آ موز در ارتباط با روح و جسمش زمینه ای را ایجاد می‌کند که پایه اولیه آموزش در این دوره تحصیلی می‌شود. شاید بتوان مهم‌ترین نقش مدارس ابتدایی را در عقلانی کردن و ظهور تفکر در دانش آموزان به حساب آورد. فعالیتی که اگر دقیق شناخته شود، زیربنای بسیاری از فعالیت‌های دیگر خواهد بود. در این بررسی نمی‌توان از کوشش‌ها و تلاش‌های بسیاری از مدارس موفق در دوره ابتدایی که مرهون مدیران و معلمان موفق هستند چشم پوشی کرد، اگر چه این قبیل فعالیت‌ها جای تامل دارند.

 اما در نگاه کلی موارد و موضوعاتی وجود دارد که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
    
۱-در شیوه‌های اجرایی مدارس ابتدایی گاهی در میان مدارس ابتدایی یک منطقه تعدد شیوه‌ها و برنامه‌ها را می‌توان به وضوح مشاهده کرد. این کثرت روش‌های اجرایی اگر چه از یک برنامه واحد پیروی می‌کند، اما نتایجی که به دست می‌آید یکسان نیست. از این رو گاهی یک دبستان برنامه‌هایی را در طول سال تحصیلی‌اش اجرا می‌کند که مدرسه نمونه آن در همان منطقه از عهده آن برنمی آید. این اختلاف سطح اجرایی به گونه ای است که هر سال فاصله مدارس مطلوب را از مدارس موجود بیشتر می‌کند.

۲-مدیریت که نقش محوری فعالیت‌های آموزشی و تربیتی را در مدارس به عهده دارد در دوره ابتدایی جایگاهش حساس تر و با اهمیت تر است. مدیرانی در این دوره موفق‌اند که بتوانند پاسخ منطقی و مناسبی برای رویکردهای ارزشی و عقلانی و اجتماعی کودکان در مدارس ایجاد کنند. بر خلاف گروهی از مدیران که تمام فعالیت خود را در زیباسازی در و دیوار مدرسه و امور ظاهری صرف می‌کنند و از آنچه اهداف زیربنایی است، غافل مانده‌اند. اگر چه نقش حیاط مدرسه و رنگ و روی کلاس درس را در آموزش پایدار و نقش غیرمستقیم آموزش نمی‌توان از یاد برد، اما فقط در این مرحله ماندن و در طول سال تحصیلی متناسب با هر فصل فضاسازی ظاهری برای دانش آموزان کردن، تحول اندیشه ای ایجاد نخواهد کرد.

۳-معلم با تعریف خاص خودش در دوره ابتدایی، یعنی ماهیت بخش و ایجاد فلسفه اصلی در زندگی برای کودکان؛ این اصل زیربنای یادگیری است. معلمی که جایگاه یادگیری را بر اصل سواد خواندن و نوشتن به کودکان عرضه می‌کند، آموزش دیروز را در بستر امروز عرضه کرده که نمی‌توان انتظار ظهور ارزش هاو خلاقیت و توانایی ایجاد ارتباط مطلوب با محیط را در فراگیران و دانش آموزان چنین معلمی انتظار داشت. بیش‌ترین هزینه ارزشی در دوره‌های بالاتر تحصیلی از سوی این معلمان بر نظام آموزشی تحمیل می‌شود که هزینه‌های معنوی‌اش از بعد مادی آن به مراتب فراتر است.

۴-نادیده گرفتن نقش خانواده‌ها و اولیا در آموزش و تربیت؛ در ابعاد ارزشی و رفتاری و اجتماعی اگر اولیای دانش آموزان نقش پشتیبانی و حمایت از فعالیت‌های مدرسه را داشته باشند، بسیاری از آسیب‌های رفتاری و اجتماعی از دوران اولیه تحصیل خود به خود مرتفع خواهد شد. نقش سایه ای اولیا و پدران و مادران در کنار مدرسه، نداشتن برنامه ای برای جذب تربیتی و آموزشی اولیا در مدارس، عدم ارتباط واقعی معلم با اولیای دانش آموزان از مولفه های جدایی خانه و مدرسه در طول یک سال تحصیلی است.

با توجه به طرح این موضوعات و جایگاه آن‌ها در مدارس ابتدایی برای توجه به نقش و اهمیت زیربنایی به مدارس ابتدایی، نکات زیر اهمیت دارد:

۱-تخصصی کردن مقطع ابتدایی از حیث نظام مدیریتی و تعیین معلمان برای آموزش و تربیت کودکان. این تخصص لازمه‌اش داشتن مهارت در یادگیری و وجود برنامه آموزشی مناسب است.

۲-اگرچه نظام ارزیابی و راهنمایان آموزشی در دوره ابتدایی بر روند فعالیت این مدارس نظارت دارند، اما این شیوه نظارتی جز انتقال روزانه فعالیت‌های آموزشی و بهداشتی مدارس وظیفه ای دیگر ایفا نمی‌کند. جلوگیری از خلاهای تربیتی و آموزشی با پیگیری‌های مناسب رمز موفقیت در ارزیابی فعالیت‌هاست.

۳-ایجاد زمینه مناسب برای ورود متخصصان و دبیران موفق به مقطع ابتدایی از جهت شناخت شیوه‌های یادگیری و نحوه آموزش و کمک به رفع نواقص موجود، نگاهی این چنین به مدارس ابتدایی به صورتی که یک استاد دانشگاه چند روز در هفته در کنار دانش آموز و معلم ابتدایی باشد یا دبیر موفق یک دبیرستان ساعاتی از تدریس خود را در این مدارس اجرا کند، خود به خود سبب رفع بسیاری از کاستی‌ها خواهد شد.

۴-متاسفانه در اهداف تربیتی و آموزشی بین دوره‌های مختلف تحصیلی یک جدایی مشاهده می‌شود. رفع این معضل با یک نگاه مدیریتی متحول امکان پذیر است تا بتواند پیوند واقعی و مفهومی مناسب بین دوره‌های مختلف تحصیلی ایجاد کند. مهم‌ترین اثر این پیوند، اشتراک در حیطه‌هایی است که به آن‌ها اشاره شد و نتایجی که در تعلیم و تربیت به دنبال آن‌ها هستیم.

۵-بهره گرفتن از شیوه‌های مناسب پیوند بین اهداف تربیتی و آموزشی خانه و مدرسه، بهترین عامل در انتقال این موضوعات معلمان موفق مدارس ابتدایی و معلمان همان مدرسه هستند. اختصاص دادن جلسات انجمن اولیای مدارس به صحبت‌های تکراری یا انتقال برخی کلمات و واژه‌های تخصصی و علمی در روان شناسی و مشاوره، دردی از کاستی‌های تربیتی و آموزشی کودکان را درمان نخواهد کرد، از این رو باید به دنبال واقعیت‌های موجود گشت و بالاترین واقعیت آن شناختی است که معلم مجرب و آگاه ابتدایی به دانش آموزان خودش دارد.

اهمیت آموزش ابتدایی

باید توجه داشته باشیم در دوران ابتدایی مهمتر از دانشگاه می باشد چرا که رشد عقلی در این دوران شکل می گیرد تا بتواند در دانشگاه پیشرفت کند . در جوامع مختلف باید توجه شود کهدوره ابتدایی جایگاه خاصی دارد و با طی این دوره رسیدن به مراحل بعدی بهتر خواهد بود .

دراین دوران است که شخصیت کودک شکل می گیرد و این شکل گیری و رمز موفقیت آن در دست کسی است که با کودک این راه را می پیماید و او کسی نیست جز ، معلم .

آتوت کنت می گوید :

ترقی انسانیت بیشتر از همه مرهون تعلیم و تربیت است و این تعلیم و تربیت باید باید تعلیم و تربیت باید عام باشد و نه فقط عقل و اندیشه را بپروراند بلکه تمام جوانب رشد وی را در بر گیرد .

امام خمینی (ره) در خصوص تعلیم و تربیت می گوید :

تعلیم و تربیت عبارت است :

از این رو نقش آموزش و پرورش کاملاً معلوم می باشد و فراتر از همه نقش آموزش ابتدایی در این شکوفتیی مشخص و مبرهن است .

در کشور ما ایران آموزش ابتدایی فرایندی است به مدت پنج سال که کودک از 7 سالگی وارد این مقطع می شود و بدنبال شکل گیری هوشیش و شخصیتش و رشد روحی و جسمی اش مراحل پنج ساله را طی می کند . با توجه به عنوان مقاله سعی کردهایم که نقش و جایگاه آموزش ابتدایی را در نظام تعلیم و تربیت بیان کرده تا موجبات هر چه بهتر تحقق آرمانهای کشورمان را فراهم کنیم .

تاریخچه دوره ابتدایی :

در کشور ما دوره ابتدایی ، دوره ای همگانی  مجانی و مرحله ی اول آموزش تعلیمات عمومی است .

در گذشته ها آموزش ابتدایی پیش از تاسیس مدرسه در مکتب خانه بود و در سال 1290 ( هـ ش ) اولین دوره تحصیلی که مدت آن 6 سال بود تصویب شد .

در سال 1345 با تغییر ساختار آموزش ابتدایی از 6 سال به 5 سال تقلیل پیدا کرده و به عنوان مرحله اول آموزش تعلیمات عمومی معرفی گردید .

هم اکنون 6 سال تمام وارد این مرحله می شوند و ثبت نام می کنند و مدت 5 سال را می گذرانند .

اهداف دوره ابتدایی :

این دوره به جهت رشد و تربیت شخصیت کودک بسیار مهم است که به آن دوره اطاعت  خلاقیت و تادیب برای بروز استعدادهای عمومی نیز نی گویند .

از جمله اهداف این دوره مهم می توان به موارد ذیل اشاره کرد .

1- پرورش قوای جسمانی کودک

2- پرورش استعدادهای کودک و کمک به رشد خلاقیت او

3- پرورش فضائل دینی و اخلاقی

4- ایجاد مهارت های اساسی خواندن و نوشتن

5- آموزش نکات بهداشتی در خانه و مدرسه

6- آماده کردن کودک برای تحصیلات بالاتر

7- آشنایی کودک با زندگی اجتماعی خارج از خانواده

آموزش ابتدایی پایه آموزشی

نقطه ورودی یک حرکت طولانی و مهم در زندگی کودکان آموزش ابتدایی و دبستانی است .

دانش آموزان با ورود به این دوره مواجه با یک تحول اساسی می شوند و از نظر توانایی ذهنی برای برای کسب بسیاری از مسائل آموزشی و تربیتی که قبل از ارتباط مستقیم با مدرسه پیدا نکرده بود آمادگی پیدا می کنند و تحولات عظیمی در ذهن انش اموز نسبت به مسائل اجتماعی ایجاد می شود.

از طرفی این دوره شکوفایی بسیاری از استعدادهای دانش اموز است از جمله استعدادهای هنرسظی ادبی  فنی  برنامه هایی ایجاد می گردد و قطعاً ضمانت کارفرما برای کسب موفقیت های آتی در زندگی شخصی و اجتماعی فراهم خواهد شد.

یکی از برنامه های مهم این دوره روابط معلم و شاگد است.

چراکه برخوردهای اولیه در تنظیم شخصیت بچه و شکل گیری خصوصیات رفتاری و اعتقادی او و خضلت ها و منش ها او بسیار تعیین کننده است . پس از نظر کیفی آموزش و پرورش ابتدایی اهمیت بالایی دارد و بنابراین باید قسمت عمده برنامه ها و امکانات و نیروی انسانی و تحقیقاتی و پژوهشی در این دوره متمرکز کرد.

هر ساله جمع کثیری از بچه ها برای پیمودن این دوره پس از گزراندن سالها در اموزش خانواده و والدین مقطع میشوند. لذا اهمیت ویژه این دوره بسیار زیاد است و باید به آن توجه بیشتری نمود .

نباید آموزش ابتدایی با این نظر تگاه کرد که چون اولین پایه است از نظر آموزشی در مرحله ای پایین قرار داد به همین دلیل به حکم زیر بنایی را در ساخت تعلیم و تربیت کشور اجرا می کند .

موقعیت آموزشی ابتدایی از سوی دظیری را می توان چنین بررسی کرد که آموزش ابتداییخرده سیستمی از سیستمک آموزشی است که مانند دیگر سیستم ها مجموعه عواملی مرتبط با هم تحت سازماندهی خاص در راستای اهداف مشخص فعالیت می کند برای اینکه یک خرده سیستم بدون اشکان عمده فعالیت طبیعی داشته باشد لازم است بین عوامل سازنده یعنی معلم و دانش آموز و اطلاعات و تجهیزات و امکانات و ... تعادل کمی و کیفی داتشه باشد .

مثلاً رشد جمعیت تحصیلی بدون رشد امکانات و سایر عوامل باعث عدم تعادل می وشد و در کنار آن افت تحصیلی خستگی و بی حوصلگی دانش آموز عدم انگیزش معلم عدم پیشرفت مطلوب باعث عدم تعادل کیفی خواهد شد . این مجموعه عوامل به علت ماهیت اجتماعی وابط بین آنها در جریان خود پدیده ای را به وجود می آورند  به نام افت تحصیلی که اگر کنترل نشود پدیده های بحران زایی را موجب می گردد .

همه این مطالب نماینگر این است که باید کارکرد هر یک از عوامل دقیق و منظم باشد.

با توجه به عوامل فوق باید دوره ابتدایی محاسب بسیاری شود.

حمایت ها می تواند به صورتهای مختلف باشد از مهمترین شکل های حمایتی سرمایه گذاری در این دوره است .

چون بازدهی آموزشی ابتدایی نسبت به آموزش عالی و متوسطه بیشتر است به شرطی که درست سرمایه گذاری شود و با برنامه ریزی پیش برود .

بی توجهی ما نسبت به این زیر ساخت باعث سست شدن و بی هویت بودن تعلیم و تربیت می گردد.

تعلیم و تربیت از دیدگاه بزرگان دین :

در کشور ما با پیروزی انقلاب اسلامی و رهبری کبیر امام خمیــنی و دیدگاه بزرگان و روحانیون در آموزش و پرورش نقش عمده ای را در بر گرفته است.

از جمله دیدگاه های مهم می توان به دیدگاه امام (ره) اشاره کرد.

ایشان تعلیم و تربیت را چنین بیان می کنند :

تربیت کودک به نوعی به تربیت جامعه مربوط است چون جامعه چیزی جر ترکیب و پیوند افکار و عقاید و عواطف انسانی نسبت به هم چه اجزاء آن صالح باشد جامعه نیز صالحتر خواهد بود .

تربیت در دوره کودکی تا حد بسیار زیادی در سرنوشت فکری ، فرهنگی علمی انسان را در همه عمر رقم می زند اگر دوره کودکی خام و ناقص سپری شود در دوره های بالاتر با مشکلات بسیاری مواجه می شود.

از نظر اقتصادی تربیت کودک قابل تأمل است بعبارتی آموزش و پرورش نوعی سرمایه گذاری است آنچه در این مدت سرمایه گذاری می شود در آتی مدیران و مهندسان و پزشکان و .... را به جامعه باز می گرداند و آنها مهارت های لازم را در مدرسه می آموزند اگر در دورۀ خردسالی صلاحیت های اولیه در افراد به وجود نیاید سرمایه گذاری به هدر می رود.

 

 

 

 امام خمینی (ره) خطاب به فرهنگیان فرمود :

بچه های ما در هر زمان باید موافق آن زمان تربیت شوند و در روایات هم هست که بچه هایتان  را تربیت کنید برای زمان آتیه اینکه آینها در زمان آینده باید دست به کار مملکت و کشور بشوند.

تعلیم و تربیت باید همه جانبه باشد .

وضعیت آماری آموزش ابتدایی :

هم اکنون حدود 317580 کلاس اختصاص به دوره ابتدایی که حدود 7968493 دانش آموز در آنها مشغول به تحصیل هستند در کشورمان دایر است .

و حدود 399848 معلم و کادر و عوامل اجرایی در آموزش و پرورش دوره ابتدایی دارد که وظایف مسئولیت لیست مربوط به این دوره را به عهده دارند.

بنابراةین بار سنگینی از مسائل آموزشی و پرورشی کشور به دوش دوره ابتدایی است.

در سایر کشورها هم بر حسب میزان و پیشرفتهایی که در آموزش و پرورش دارند و همینطور سیستم آموزش حاکم در آن کشور کم و بیش همین حجم عظیم بر دوره ابتدایی به چشم می خورد .

قسمت های عمده از فعالیت های تبلیغاتی امروز در دنیا حول و حوش مسائل ابتدایی انجام می شود موسسه سرمایه گذاری و بخش عظیمی از نیوری انسانی در این دوره به کار رفته است.

امکانات کمک آموزشی در این دوره متمرکز شده و حتظی در بعضی از کشورهامراکز تربیت معلم خاص دوره ابتدایی تشکیل گردیده است و ا«ی سرمایه گذاری ها سالهای اخیر موجب پیشرفت چشم گیری گردیده است .

دانشمندان در سالهای اخیر خیلی از آثار علمی و تحقیقاتی زیادخود را صرف مسائل مربوط به این دوره نموده اند.

و این بیانگر این نکته مهم است شرایط روحظی خاص بچه ها در این دوره و استعدادها و توانایی هاظی خاص آنها ایجاب می کند که برنامه ریزی گسترده ای را برای رشد استعدادها و پرورش خلاقیت آنها و بالابردن توانایی آنها را مد نظر قرار می دهیم .

عیوب برنامه ریزی در مقطع ابتدایی :

1- مسائل ناظمی :

مسائل آن دسته از فعالیـ هایی است که ما امروز آموزش و پرورش به عنوان فعالیت های پرورشی  و تربیتی از آن یاد می کنیم .

این دسته از فعالیت ها باید منجر به ایجاد فرصت های خاص در دانش آموزان و ایجاد تنش های فردی و اجتماعی و تحول ارزشی و تفکر خاص بشوند.

ولی در آموزش و پرورش نسبت به این حیطه غفلت شده و عواقب عدم توجه به این حیطه از مسائل را می توان در نظام تعلیم و تربیت کشورها ملاحظه کرد مانند کشور ژاپن خودکشی در بین دانش آموزان به عنوان دومین علت مرگ مطرح گردیده است .

با مطرح شدن این مسائل صاحب نظران به این نکته رسیده اند که یکی از علت های اصلی عدم توانایی دانش آموزان ا روبرو شدن با مشکلات و تحمل سختی ها است .

به خصوص شکستهای آموزشی که به این نقص فعالیت تربیتی را گویاست.

به عبارتی دانش آموزان یادگیری هر موضوع از ویژگی های عاطفی آن موضوع به پایان می رساند سپس برنامه ریزی ها و روشهای عملی آموزشی و پرورشی باید با دقت و احتیاط قامل و با توجه و به کظیفیت خاص و نتایج هر روش صورت می گیرد.

مسائل فرهنگی :

مشکل دیگر از این مقطع دیدگاه فرهنگی غلط جامعه و جامعه و فرهنگ ما نسبت به این دوره است .

به تصور غلط در این دوره به علت پایین بودن سن بچــه ها و روحیه فرمانبری آنها از نظر درسی و مسائل غیر درسی برنامه ریزی های این دوره به تخصص کمتری نیاز دارد و در نتیجه از ارزش کمتری نیز برخوردار است . به همین علت کارمندان و معلمان ابتدایی احساس حقارت می کنند.

نگاه مردم و حتی همکاران مقاطع دیگر نگاه پایین است و احساس شده در مدارس ابتدایی چون با کودک سر و کار دارند کم اهمیت هستند.

و این بیشنش تأثیر منفی بسزایی برای آموزش ابتدایی داشته و دارد.

در حالی که واقعیت امر این است که اگر بخواهیم آموزش و پرورشی پویا و خلاق داشته باشیم و بخواهیم زیر ساخت تعلی» و تربیت را محکم کنیم باید آموزش و پرورش را جدی بگیریم و همه همت ها و تلاش ها را در بالندگی زیر بنای ابتدایی تعلیم و تربیت دوره ابتدایی مصرف کنیم .

باید منزلت ابتدایی را به حدی بالا برد که دکترای این مقطع با افتخار در امر تدریس و تلاش و کار کند که کار خود را با علاقه بپردازد.

3- فاصله آموزش از پرورش :

جدا دیدن فعالیت های آموزشی از پرورشی چرا از نظر علمی و از نظر فلسفی قابل دفاع نسبت بدون شک از بعضی جهات آموزشی زیر بنایی فعالیت های پرورشی است و از طرف دیگر هر فعالیت آموزشی نیز بدون توجه به ابعاد در پرورشی کار غیر قابل تصور است . لذا اگر امروز در مدارسمان عده ای را به عنوان معلم یا دمی کنیم و عده ای را به عنوان مربی تربیتی نباید به معنی قبول تفکیک فعالیت های آشی از پرورشی تلقی شود. اگر چه ممکن است در گذشته هم با همین دید چنین تقسیم بندی صورت گرفته باشد .

اما باید دیدگام جدید به همین سمت حرکت کند که معلم واقعاً هم مسئول فعالیت های آموزشی را بر عهده دارد و هم فعالیت های پرورشی را و مربی هم فعالیت های آموزشی بچه ها را بر عهده دارد و هم مسئولیت پرورشی کودکان از وظایف اوست.

به نظر روید حرکت آموزش و پرورش به سمت اظین است که فعالیت های معلمان و مربیان فعالیت های لاینفک از یکدیگر تلقی شود و هر معلمی در اموزش و پرورش به همان اندازه برای خودش مسئولیت

آموزشی قائل است برای مسئولیت های پرورشی هم قائل باشد و بلعکس

 

4- گویش های محلی :

همانطور که می دانیم در کشور ما استانها مختلف با گویش های مختلف است که سبب کند شدن پیشرفت آموزشی در مقطع ابتدایی می گردد.

گویشهای مختلف  کردی  ترکی  بلوچی  گیلکی  و ... که کودک با ورود به مدرسه با مشکلات زیادی مواجه می شود.

البته از دیدگاه زبان شناسان این مشکل غیر قابل حل نیست بلکه مسئوله آموزشی است ، همانطوری که وقتی قرار است بچه ای وارد مدرسه ای شود و یک رشته قوانین و اصول نظم را بپذیرد که پیش از آن در زندگیش وجود نداشته است در این ضمینه هم خود مسائل زیادی به وجود می آید که می توان برای آنها راه حل مناسب یافت از جملـــه راه حل های رفع این مشکل می توان به موارد ذیل اشاره کرد :

1- زبان فارسی را به عنوان عامل اساسی قرار داده و نگرش مثبت نسبت به آن در بچــه ها ایجاد کنیم .

2- دوره های یک ماهه آموزش شروع قبل از شروع ابتدایی برای مناطق دو زبانه و توجه بیشتر به آن.

3- واژه های مشترک بین زبان فارسی و زبانهای بومی و محلی مورد استفاده قرار دهیم .

4- از فیلم  وسایل دیگر مثل تصاویر و ... برای آموزش زبان فارسی استفاده شود .

5- آموزگار :

نیروی انسانی مانند خونی است که در که در رگهای هر سازمانی جریان دارد . سلامت این جریان در گروه شناخت و آگاهی های لازمی است که انجام وظایف و ایفای نقش نیروی انسانی ایجاد می کند .

در وزارت آموزش و پرورش مانند دیگر سازمانها تأمین نیروی انسانی از طریق تأمین نیروی انسانی برنامه ریزی می شود.

مشکلی که در زمی«ه تأمین نیروی انسانی در آموزش و پرورش با آن مواجه هستیم سطح تحصیلات و تخصص معملمان این دوره است .

بیشتر معلمان این مقطع دیپلم و مقداری هم زیر دیپلم هستند . عده ای هم معلمان حق التدرسی هستند که ضمن احترام به زحمات آنها باید قبول کرد که آموزشهای کافی را ندیده اند.

تأسف با است اینکه بعضی از معلمین اطلاع کافی هم ندارند و فاقد بار علمی مطلوب هستند و حاضر به استفاده از روشهای جدید مطرح شده در امر تدریس نیستند و از روشهای گذشته استفاده می کنند .

یکی از راهکارهای اصلی در این زمینه ایجاد این انگیزش است که معلم به عنوان نیروی انسانی نه در وزارت اموزش و پر ورش بلکه در جامعه مطرح است و معلم

وظیفه دارد که جریان تربیت رسمی را هدایت کند برای رسیدن به اهداف تربیتی .

ایجاد دوره های ضمن خدمت و آموزش روشهای تدریس جدی یکی از راهکارهای مناسبی است که به کمک آن معلمین می توانند روشهای جدید تدریس را بهتر آموخته و در کلاسها به کار بگیرند.

نتیجه گیری :

کودکانی که وارد مقطع ابتدایی می شوند در سنی هستند که بیشترین آمادگی را برای کسب آموزش دارند . این کودکان مانند زمینی هستند که هر بذری که در آن بکاری پرورش می یابد و ثمر می دهد و این وظیفه ی ماست که در این زمین بذری مناسب و درست و اصلاح شده بکاریم تا محصول مناسب با نیازهای جامعه بدهد.

باید با برنامه ریزی مناسب در تعلیم و تربیت بخصوص مقطع ابتدایی شرایطی را فراهم کنید که دانش آموزان مطالب و موضوعات دنیای پیچیده امروز اطلاع حاصل کرده و برای وارد شدن در این اجتماع آماده شوند.

و این برنامه ریزی ها باید به گونه ای باشد که جوابگوی نیازهای کودکان باشد .

بعبارتی باید آنها طوری تربیت کرد که مأنوس به گذشته باشند و حاصل را دریابند و آینده باور کنند . ولی به دلیل مشکلات مطرح شده در متن مقاله برنامه های آموزش کمک چندانی به کودکان در جهت فراگیری مهارت های اساسی یادگیری و مهارت های مفید و مناسب زندگی نمی کنند.

به طور مثال افرادی که بعد از مقطع ابتدایی ترک تحصیلی میکنند و به مراحل بالا و دانشگاهی نمی رسند در واقع بی سواد محسوب می شوند.

بنابراین مدارس ابتدایی ما نیاز تجدید حیات دارند و تجدید حیات آنان مستلزم راه حل های نو و عملی علمی است .

افزایش اختیارات اولیا و دانش آموزان و همایت مدیران مدارس و دادن مسئولیت های اجتماعی به مدیران و معلمان برای اداره مدرسه  تشکیل کلاسهای ضمن خدمت و غیره ... رویکرد های جدی در ضمینه آموزش و تربیت معلمان و تدریس بهتر است .

به امید روزی که شاهد پیشرفت در عرصۀ تعلیم و تربیت مخصوصاً مقطع ابتدایی باشیم و بتوانیم این سرمایه های گرانبها در جهت پیشبرد اهداف اسلامی و تربیتی و پرورش بدهیم .

 

منابع و مأخذ :

1- سرمایه گذاری برای آینده آموزش و پرورش ، ژاک هلک ، ترجمه عبدالحسیــن نفیسی .

2-فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت شماره 13 و 14 سال 78

6- روان شناسی تربیتی دکتر پروین کدیور

7- جامعه شناسی آموزش و پرورش دکتر علی علاقه بند سال 74

8- بروشور آماری وزارت آموزش و پرورش کشور

9- آموزش و پرورش ایران عبد الحسین نفیسی

10- رشد آموزش ابتدایی ( ویژه نامه همایش نقد بررسی کتب ابتدایی)

11- پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت.


پیشنهاد :

با توجه به مطالب مطرح شده و مشکلاتی که بر سر راه و آموزش مقطع ابتدایی وجود دارد . به نظر من در ابتدا باید سعی کنیم معلمین و مربیان با تجربه و دارای

سطح تحصیلات بالاتر را برای این مقطع قرار بدهیم و نیز تشکیل کلاسهای ضمن خدمت به صورت چند ماهه بلکه به صورت یک یا دو سال به نحوی که مطالعات و تحقیقات و آموزشها پی گیر و ادامه دار باشد نه مقطعظی تا معلمین گرامی این مقطع بتوانند با روشهای جدید آن شوند و در کلاسها به کار ببرند.

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد