معاویه کاتب وحی؟؟؟؟؟؟؟؟

آیا معاویه کاتب وحی بود ؟
گروه اهل سنت
سؤال کننده : صادق پاسخ : آنچه از روایات و آثار تاریخی استفاده می‌شود و قابل اثبات است ، افرادی همانند امیر مؤمنان علیه السلام و نیز أبی بن کعب ، زید بن ثابت و ... کاتب وحی بوده‌اند ؛ اما این که معاویة بن أبی سفیان نیز از کاتبان وحی باشد‌ ، قابل اثبات نیست و بزرگان اهل سنت این مطلب را از ساخته‌های طرفداران بنی امیه می‌دانند . بررسی روایت کتابت وحی توسط معاویه : مهمترین روایتی که در مصادر اهل سنت در اثبات کتابت وحی توسط معاویه وارد شده ، روایتی است که مسلم بن حجاج نیشابوری در صحیحش آورده است. حدثنی عَبَّاسُ بن عبد الْعَظِیمِ الْعَنْبَرِیُّ وَأَحْمَدُ بن جَعْفَرٍ الْمَعْقِرِیُّ قالا حدثنا النَّضْرُ وهو بن مُحَمَّدٍ الْیَمَامِیُّ حدثنا عِکْرِمَةُ حدثنا أبو زُمَیْلٍ حدثنی بن عَبَّاسٍ قال کان الْمُسْلِمُونَ لَا یَنْظُرُونَ إلى أبی سُفْیَانَ ولا یُقَاعِدُونَهُ فقال لِلنَّبِیِّ صلى الله علیه وسلم یا نَبِیَّ اللَّهِ ثَلَاثٌ أَعْطِنِیهِنَّ قال نعم قال عِنْدِی أَحْسَنُ الْعَرَبِ وَأَجْمَلُهُ أُمُّ حَبِیبَةَ بِنْتُ أبی سُفْیَانَ ازوجکها قال نعم قال وَمُعَاوِیَةُ تَجْعَلُهُ کَاتِبًا بین یَدَیْکَ قال نعم قال وَتُؤَمِّرُنِی حتى أُقَاتِلَ الْکُفَّارَ کما کنت أُقَاتِلُ الْمُسْلِمِینَ قال نعم قال أبو زُمَیْلٍ وَلَوْلَا أَنَّهُ طَلَبَ ذلک من النبی صلى الله علیه وسلم ما أَعْطَاهُ ذلک لِأَنَّهُ لم یَکُنْ یُسْأَلُ شیئا إلا قال نعم . ابن عباس می‌گوید : مسلمانان به ابوسفیان اعتنا نمی‌کردند و از همنشینی با وی اکراه داشتند ، به پیامر عرض کرد : از شما سه تقاضا دارم که آن را به من عنایت کنید ، رسول خدا قبول فرمود . 1 . نیکوترین و زیباترین دختر عرب ، ام حبیبه ، نزد من است او را به همسری شما در می آورم ؛ 2 . معاویه از نویسندگان وحی باشد ؛ 3 . فرمانده باشم تا با کفار بجنگم همانگونه که با مسلمانان جنگیدم . رسول خدا پذیرفت . ابو زُمیل می گوید : اگر ابو سفیان خواسته‌هایش را مطرح نمی‌کرد هیچگاه به آن نمی رسید ؛ زیرا رسول خدا تقاضاها را رد نمی‌کرد . النیسابوری ، مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری (متوفای261هـ) ، صحیح مسلم ، ج 4   ص 1945 ، ح2501 ، کِتَاب فَضَائِلِ الصَّحَابَةِ ، 40 بَاب من فَضَائِلِ أبی سُفْیَانَ بن حَرْبٍ ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت . نووی (متوفای 676هـ) در شرح این روایت می‌نویسد : واعلم أن هذا الحدیث من الاحادیث المشهورة بالاشکال ووجه الاشکال أن أبا سفیان إنّما أسلم یوم فتح مکة سنة ثمان من الهجرة وهذا مشهور لا خلاف فیه وکان النبی صلى الله علیه وسلم قد تزّوج أم حبیبة قبل ذلک بزمان طویل. قال أبو عبیدة وخلیفة بن خیاط وإبن البرقی والجمهور: تزّوجها سنة ست وقیل سنة سبع ... . قال القاضی: والذی فی مسلم هنا أنّه زوّجها أبو سفیان غریب جدّاً وخبرها مع أبی سفیان حین ورد المدینة فی حال کفره مشهور ولم یزد القاضی على هذا . وقال ابن حزم هذا الحدیث وهم من بعض الرواة ؛ لأنّه لا خلاف بین الناس أنّ النبی صلى الله علیه وسلم تزّوج أم حبیبة قبل الفتح بدهر وهی بأرض الحبشة وأبوها کافر وفی روایة عن ابن حزم أیضاً أنّه قال: موضوع. قال: والآفة فیه من عِکْرِمَة بن عمار الراوی عن أبی زمیل ... . این حدیث از احادیثی است که اشکال موجود در آن ، معروف و مشهور است و علت آن این است که ابو سفیان بدون تردید در فتح مکه سال هشتم هجری مسلمان شد ، و حال آنکه رسول خدا مدتی طولانی و قبل از فتح مکه با ام حبیبه ازدواج کرده بود ، ابو عبیده و دیگران ؛ بلکه همه بر این قول هستند که این ازدواج سال ششم یا هفتم اتفاق افتاده است . بنا بر این ، نقل مسلم جای تعجب دارد ؛ چون ورود ابوسفیان به شهر مدینه در حال کفر معروف و مشهور است ، ابن حزم گفته است : نقل این خبر از بعضی راویان اشتباه و خطا است ؛ زیرا هیچ اختلافی وجود ندارد که رسول خدا قبل از فتح مکه با ام حبیبه که در حبشه و جزو مهاجران بود و پدرش کافر بود ازدواج کرده است ، و در نقلی دیگر از ابن حزم آمده است که می‌گوید : این حدیث جعلی است و مشکل آن شخصی به نام عکرمه بن عمار است که از ابو زُمیل آن را نقل کرده است ... . النووی ، أبو زکریا یحیى بن شرف بن مری ، شرح النووی على صحیح مسلم ، ج 16 ، ص 63 ،  ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، الطبعة الثانیة ، 1392 هـ . شمس الدین ذهبی (متوفای 748 هـ) در میزان الإعتدال می‌نویسد : وفی صحیح مسلم قد ساق له أصلا منکرا عن سماک الحنفی عن ابن عباس فی الثلاثة التی طلبها أبو سفیان وثلاثة أحادیث أخر بالإسناد . در بخش اصلی صحیح مسلم این حدیث و سه حدیث دیگر که از منکرات است نقل شده است ... . الذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان أبو عبد الله ، میزان الاعتدال فی نقد الرجال ، ج 5 ، ص 116 ، تحقیق : الشیخ علی محمد معوض والشیخ عادل أحمد عبدالموجود ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الطبعة : الأولى ، 1995م . و إبن ملقن شافعی (متوفای804 هـ) نیز در نقد این روایت می‌گوید : هذا من الأحادیث المشهورة بالإشکال المعروفة بالإعضال ، ووجه الإشکال : أنّ أبا سفیان إنّما أسلم یوم الفتح ، والفتح سنة ثمان ، والنبی کان قد تزّوجها قبل ذلک بزمن طویل . قَالَ خلیفة بن خیاط : والمشهور على أنّه تزّوجها سنة ست ، ودخل بها سنة سبع . وقیل : تزّوجها سنة سبع ، وقیل : سنة خمس . اشکال در این حدیث بسیار معروف و زشت است ؛ زیرا ابوسفیان روز فتح مکه مسلمان شد که در سال هشتم اتفاق افتاد و رسول خدا خیلی قبل از آن با ام حبیبه ازدواج کرده بود ، که مشهور سال ششم است ؛ اما مراسم ازدواج سال هفتم بوده است ؛ اگر چه بعضی سال ازدواج را هفتم و پنجم هم نقل کرده‌اند. الأنصاری الشافعی ، سراج الدین أبی حفص عمر بن علی بن أحمد المعروف بابن الملقن ، البدر المنیر فی تخریج الأحادیث والأثار الواقعة فی الشرح الکبیر ، ج 6 ، ص 731 ، تحقیق : مصطفى أبو الغیط و عبدالله بن سلیمان ویاسر بن کمال ، ناشر : دار الهجرة للنشر والتوزیع - الریاض-السعودیة  ، الطبعة : الاولى ، 1425هـ-2004م . ابن قیم الجوزیه (متوفای 751هـ) شاگرد ویژه ابن تیمیه و ناشر افکار وعقائد او ، نقد مفصلی از این روایت دارد که ما فقط به قسمت‌هایی از آن اشاره می‌کنیم : وقد أشکل هذا الحدیث على الناس فإنّ أم حبیبة تزّوجها رسول الله صلى الله علیه وسلم قبل إسلام أبی سفیان کما تقدم. زوّجها إیّاه النجاشی ، ثم قَدِمَت على رسول الله صلى الله علیه وسلم قبل أن یسلم أبوها فکیف یقول بعد الفتح أزوّجک أم حبیبة . فقالت طائفة : هذا الحدیث کذب لا أصل له. قال ابن حزم: کذبه عکرمة بن عمار وحمل علیه . واستعظم ذلک آخرون وقالوا : أنّى یکون فی صحیح مسلم حدیث موضوع وإنما وجه الحدیث أنه طلب من النبی (ص) أن یجدد له العقد على ابنته لیبقى له وجه بین المسلمین وهذا ضعیف؛ فإنّ فی الحدیث أن النبی (ص) وعده وهو الصادق الوعد ولم ینقل أحد قط أنه جدّد العقد على أم حبیبة. ومثل هذا لو کان، لنقل ولو نقل واحد عن واحد فحیث لم ینقله أحد قط، علم أنّه لم یقع ولم یزد القاضی عیاض على استشکاله فقال: والذی وقع فی مسلم من هذا غریب جدّاً عند أهل الخبر وخبرها مع أبی سفیان عند وروده إلى المدینة بسبب تجدید الصلح ودخوله علیها مشهور . وقالت طائفة لم یتفق أهل النقل على أنّ النبی (ص) تزّوج أم حبیبة رضی الله تعالى عنها وهی بأرض الحبشة بل قد ذکر بعضهم أن النبی (ص) تزّوجها بالمدینة بعد قدومها من الحبشة حکاه أبو محمد المنذری وهذا من أضعف الأجوبة لوجوه : أحدها : أنّ هذا القول لا یعرف به أثر صحیح ولا حسن ولا حکاه أحد ممن یعتمد على نقله . الثانی: أن قصة تزویج أم حبیبة وهی بأرض الحبشة قد جرت مجرى التواتر کتزویجه (ص) خدیجة بمکة وعائشة بمکة وبنائه بعائشة بالمدینة وتزویجه حفصة بالمدینة وصفیة عام خیبر ومیمونة فی عمرة القضیة ومثل هذه الوقائع شهرتها عند أهل العلم موجبة لقطعهم بها فلو جاء سند ظاهره الصحة یخالفها عَدُّوه غلطا ولم یلتفتوا إلیه ولا یمکنهم مکابرة نفوسهم فی ذلک . الثالث: أنه من المعلوم عند أهل العلم بسیرة النبی (ص) وأحواله أنه لم یتأخر نکاح أم حبیبة إلى بعد فتح مکة ولا یقع ذلک فی وهم أحد منهم أصلا . الرابع: أن أبا سفیان لما قدم المدینة دخل على ابنته أم حبیبة فلما ذهب لیجلس على فراش رسول الله (ص) طَوَتْه عنه، فقال: یا بنیة ما أدری أرغبت بی عن هذا الفراش؟ أم رغبت به عنی؟ قالت: بل هو فراش رسول الله (ص). قال: والله لقد أصابک یا بنیة بعدی شرّ.  وهذا مشهور عند أهل المغازی والسیر. الخامس: أن أم حبیبة کانت من مهاجرات الحبشة مع زوجها عبید الله بن جحش ثم تَنَصَّر زوجها وهلک بأرض الحبشة ثم قدمت هی على رسول الله (ص) من الحبشة وکانت عنده ولم تکن عند أبیها ، وهذا مما لا یشک فیه أحد من أهل النقل ومن المعلوم أن أباها لم یسلم إلا عام الفتح فکیف یقول: عندی أجمل العرب أُزوّجک إیاها؟ وهل کانت عنده بعد هجرتها وإسلامها قط؟ فإن کان، قال له هذا القول قبل إسلامه، فهو محال؛ فإنها لم تکن عنده ولم یکن له ولایة علیها أصلا وإن کان قاله بعد إسلامه فمحال أیضا؛ لأن نکاحها لم یتأخر إلى بعد الفتح ... . وقال أبو الفرج بن الجوزی: فی هذا الحدیث هو وهم من بعض الرواة لا شک فیه ولا تردد وقد اتهموا به عکرمة بن عمار راوی الحدیث. قال: وإنما قلنا إن هذا وهم؛ لأن أهل التاریخ أجمعوا على أن أم حبیبة کانت تحت عبید الله بن جحش وولدت له وهاجر بها وهما مسلمان إلى أرض الحبشة ثم تنصر وثبتت أم حبیبة على دینها فبعث رسول الله (ص) إلى النجاشی یخطبها علیه فزوجه إیاها وأصدقها عن رسول الله (ص) أربعة آلاف درهم وذلک فی سنة سبع من الهجرة وجاء أبو سفیان فی زمن الهدنة فدخل علیها فثنت بساط رسول الله (ص) حتى لا یجلس علیه ولا خلاف أن أبا سفیان ومعاویة أسلما فی فتح مکة سنة ثمان ولا یعرف أن رسول الله (ص) أمر أبا سفیان آخر کلامه... وقالت طائفة منهم البیهقی والمنذری رحمهما الله تعالى یحتمل أن تکون مسألة أبی سفیان النبی (ص) أن یزوجه أم حبیبة وقعت فی بعض خرجاته إلى المدینة وهو کافر حین سمع نعی زوج أم حبیبة بأرض الحبشة والمسألة الثانیة والثالثة وقعتا بعد إسلامه فجمعها الراوی . وهذا أیضا ضعیف جدا فان أبا سفیان إنما قدم المدینة آمنا بعد الهجرة فی زمن الهدنة قبیل الفتح وکانت أم حبیبة إذ ذاک من نساء النبی (ص) ولم یقدم أبو سفیان قبل ذلک إلا مع الأحزاب عام الخندق ولولا الهدنة والصلح الذی کان بینهم وبین النبی (ص) لم یقدم المدینة فمتى قدم وزوج النبی (ص) أم حبیبة فهذا غلط ظاهر . وأیضا فإنه لا یصح أن یکون تزویجه إیاها فی حال کفره إذ لا ولایة له علیها ولا تأخر ذلک إلى بعد إسلامه لما تقدم فعلى التقدیرین لا یصح قوله أزوجک أم حبیبة وأیضا فإن ظاهر الحدیث یدل على أن المسائل الثلاثة وقعت منه فی وقت واحد وانه قال ثلاث أعطنیهن الحدیث ومعلوم أن سؤاله تأمیره واتخاذ معاویة کاتبا إنما یتصور بعد إسلامه فکیف یقال بل سأل بعض ذلک فی حال کفره وبعضه وهو مسلم وسیاق الحدیث یرده ... . وبالجملة فهذه الوجوه وامثالها مما یعلم بطلانها واستکراهها وغثاثتها ولا تفید الناظر فیها علما بل النظر فیها والتعرض لابطالها من منارات العلم والله تعالى اعلم بالصواب فالصواب أن الحدیث غیر محفوظ بل وقع فیه تخلیط والله اعلم . این حدیث یرای مردم مشکل ساز شده است ؛ زیرا ام حبیبه قبل از مسلمان شدن ابو سفیان با رسول خدا ازدواج کرد و این موضوع در حبشه و به وسیله نجاشی صورت گرفت ؛ پس چگونه بعد از فتح مکه ابو سفیان می گوید : دخترم را به عقد تو در آوردم . گروهی گفته‌اند : این حدیث از اساس دروغ است ، ابن حزم می‌گوید : عکرمه بن عمار آن را ساخته است . اما گروهی دیگر از آن دفاع کرده و گفته‌اند : در صحیح مسلم حدیث جعلی نیست و لذا آن را توجیه کرده و گفته‌اند : ابوسفیان از رسول خدا در خواست نمود تا عقد ازدواج را با دخترش تجدید نماید تا اعتباری برای وی نزد مسلمین باشد ؛ ولی این توجیه نادرست است ؛ زیرا رسول خدا خواسته ابو سفیان را پذیرفت و آن حضرت وعده‌اش راست بود و هیچ کس نگفته است که عقد را تجدید کرد ، و ا گر چنین چیزی بود نقل می‌شد ؛ پس معلوم می شود که واقعیت ندارد . گروهی گفته‌اند : محدثان و مورخان ازدواج رسول خدا را با ام حبیبه که در حبشه بود قبول ندارند ؛ بلکه پس از بازگشت از حبشه و در مدینه با وی ازدواج کرد ، این سخن را ابو محمد منذری نقل کرده است که البته به چند دلیل از ضعیف‌ترین پاسخ‌ها در توجیه حدیث است : 1 . این پاسخ و توجیه در جایی دیده نشده و کسی که مورد اعتماد باشد نقل نکرده است ؛ 2 . داستان ازدواج ام حبیبه در حبشه مانند ازدواج با خدیجه و عائشه در مکه و باحفصه و صفیه و میمونه در مدینه در حد تواتر است و به اندازه‌ای مشهور است که به مرحله قطع و یقین رسیده است و اگر مدرکی بر خلاف آن دیده شود آن را غلط و اشتباه دانسته و به آن توجهی نمی‌کنند ؛ 3 . کسانی که با تاریخ زندگی و روش رسول خدا آشنا هستند ، می‌دانند که ازدواج با ام حبیبه بعد از فتح مکه نبوده و اصولا به ذهن کسی هم خطور نمی‌کند ؛ 4 . ابو سفیان به مدینه آمد و بر دخترش ام حبیبه وارد شد ؛ اما وقتی که خواست بر مسند رسول الله بنشیند دخترش آن را جمع کرد ، گفت :  دخترم ، نمی دانم آیا این فرش را شایسته نشستن برای من نمی‌بینی ؟ و یا من شایستگی این فرش را ندارم ؟ گفت : این فرش زیر پای رسول الله است (کنایه از این که چون تو کافری نباید بر محل نشستن آن حضرت بنشینی ) . گفت : پس از من گرفتار شرّ و بدی خواهی شد ؛   5 . ام حبیبه با همسرش عبد الله بن جحش از مهاجران به حبشه بود و چون شوهرش از اسلام خارج و نصرانی شده بود و در همانجا هم از دنیا رفت ام حبیبه پس از بازگشت به مدینه نزد رسول خدا رفت و در خانه پدرش نبود ، در این داستان هیچ کس شک و شبهه‌ای ندارد ، و از طرفی ابوسفیان در سال فتح مکه مسلمان شد ؛ بنابراین چرا در این حدیث می گوید : ابوسفیان به پیامبر گفت : نیکوترین و زیباترین دختر عرب نزد من است که دوست دارم همسر تو باشد ؟ و آیا ام حبیبه بعد از هجرت و مسلمان شدن پدرش نزد وی بود ؟ اگر قبل از مسلمان شدنش پیشنهاد کرده باشد که محال است ؛ چون دخترش نزد وی نبود و بر وی ولایت نداشت ، و اگر بعد ار مسلمان شدن گفته باشد باز هم محال است ؛ چون ازدواجش قبل از فتح مکه بوده و ابو سفیان در فتح مکه مسلمان شد .   ابن جوزی گفته است : این روایت بدون شک اشتباهی است از بعضی راویان حدیث و آن عکرمه بن عمار است . و اما اینکه گفتم اشتباهی است از راویان ؛ زیرا مورخین همه اجماع دارند که ام حبیبه همسر عبد الله بن جحش بود و از وی فرزند داشت و به حبشه هجرت کردند ؛ ولی عبد الله مسیحی شد و ام حبیبه مسلمان باقی ماند ، رسول خدا به نجاشی پیغام داد تا ام حبیبه را به همسری آن حضرت در آورد و چهار هزار درهم مهریه او قرار داد ، این واقعه در سال هفتم هجرت اتفاق افتاد ؛ ولی ابوسفیان در زمان صلح وارد مدینه شد و به خانه دخترش رفت که فرش رسول الله را از زیر پای پدرش جمع کرد تا بر آن ننشیند ، مسلمان شدن ابو سفیان و معاویه بدون هیچ اختلافی در سال هشتم و در فتح مکه بوده است و هیچ مدرکی بر امارت و فرمانده قرار دادن وی وجود ندارد . گروهی دیگر مانند بیهقی و منذری گفته‌اند : احتمال دارد که داستان پیشنهاد ازدواج با ام حبیبه از طرف ابو سفیان در یکی از سفر های وی به مدینه و پس از شنیدن خبر مرگ شوهرش در حبشه باشد ، و دو پیشنهاد دیگرش پس از مسلمان شدنش باشد که راوی آن را به اینگونه جمع و نقل کرده است . این سخن نیز ضعیف و بی‌اساس است ؛ زیرا ابو سفیان در زمان صلح و آرامش و پس از هجرت و قبل از فتح مکه به مدینه آمد که ام حبیبه در آن تاریخ در خانه پیامبر و از همسران او بود و قبل از آن ابو سفیان به مدینه نیامده بود مگر در جنگ احزاب .    از طرفی ابو سفیان چون کافر بود نمی توانست دختر مسلمان شده‌اش را شوهر دهد ؛ زیرا کافر بر مسلمان ولایت ندارد ؛ پس این تقاضای ابوسفیان که دخترم را به همسریت درمی‌آورم دروغ و باطل است . علاوه بر این ظاهر حدیث می‌گوید که این سه خواسته همزمان مطرح و واقع شده است ، و از سویی دیگر در خواست فرمانده شدن و کتابت وحی برای معاویه باید پس از مسلمان شدن آنان باشد و حال آنکه گفته‌اند برخی از خواسته ها در حال کفر بوده است ، آیا این مطالب قابل جمع است ؟ در نتیجه تمام آنچه که در توجیه این حدیث گفته شده باطل و بی‌ارزش است و از نظر علمی منفعتی ندارد و درست آن است که بگوئیم : اشتباه در این حدیث زیاد است . الزرعی الدمشقی ، محمد بن أبی بکر أیوب (معروف به ابن قیم الجوزیة) ، جلاء الأفهام فی فضل الصلاة على محمد خیر الأنام ، ج 1 ، ص 243 ـ 249 ، تحقیق : شعیب الأرناؤوط - عبد القادر الأرناؤوط ، ناشر : دار العروبة - الکویت ، الطبعة : الثانیة ، 1407 - 1987 . علمای اهل سنت و کتابت وحی توسط معاویه : معاویه کاتب نامه‌های معمولی بود : بسیاری از بزرگان اهل سنت اعتقاد دارند که معاویه فقط نامه‌های معمولی رسول خدا صلی الله علیه وآله را برای دیگران می‌نوشته است . شمس الدین ذهبی (متوفای 748هـ) در سیر اعلام النبلاء می‌نویسد : ونقل المفضل الغلابی عن أبی الحسن الکوفی قال کان زید بن ثابت کاتب الوحی وکان معاویة کاتبا فیما بین النبی صلى الله علیه وسلم وبین العرب . زید بن ثابت کاتب وحی بود و معاویه نامه‌های رسول خدا را به عرب‌ها می‌نوشت. الذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان أبو عبد الله ، سیر أعلام النبلاء ، ج 3   ص 123 ، تحقیق : شعیب الأرناؤوط ، محمد نعیم العرقسوسی ، ناشر : مؤسسة الرسالة - بیروت  ، الطبعة : التاسعة ، 1413هـ . ابن حجر عسقلانی  (متوفای852هـ) نیز در الإصابة می‌گوید : وقال المدائنی کان زید بن ثابت یکتب الوحی وکان معاویة یکتب للنبی صلى الله علیه وسلم فیما بینه وبین العرب . مدائنی می‌گوید : زید بن ثابت وحی را می‌نوشت و معاویه نامه‌های پیامبر را برای عرب‌ها می‌نوشت . العسقلانی ، أحمد بن علی بن حجر أبو الفضل الشافعی ، الإصابة فی تمییز الصحابة ، ج 6 ، ص 153 ، تحقیق : علی محمد البجاوی ، ناشر : دار الجیل - بیروت ، الطبعة : الأولى ، 1412 - 1992 . ابن أبی الحدید شافعی (متوفای655هـ) می‌نویسد : واختلف فی کتابته له کیف کانت ، فالذی علیه المحققون من أهل السیرة أن الوحی کان یکتبه علی علیه السلام وزید بن ثابت ، وزید بن أرقم ، وأن حنظلة بن الربیع التیمی ومعاویة بن أبی سفیان کانا یکتبان له إلى الملوک وإلى رؤساء القبائل ، ویکتبان حوائجه بین یدیه ، ویکتبان ما یجبى من أموال الصدقات وما یقسم فی أربابها . اهل تحقیق از آشنایان به سیره پیامبر می‌گویند : علی( علیه السلام) و زید بن ثابت و زید بن ارقم آنچه از وحی می‌رسید می‌نوشتند و حنظله بن ربیع تیمی و معاویه نامه‌های رسول خدا را به سران کشورها و قبائل و آنچه نیاز داشت و اموال بیت المال که می‌رسید و همچنین نحوه تقسیم آن را در حضورآن حضرت می نوشتند. إبن أبی الحدید المعتزلی ، أبو حامد عز الدین بن هبة الله ، شرح نهج البلاغة ، ج 1 ، ص 201 ـ 202 ، تحقیق : محمد عبد الکریم النمری ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان ، الطبعة : الأولى ، 1418هـ - 1998م . محمود أبو ریة مصری (متوفای 1385هـ) از نویسندگان شهیر اهل سنت در باره کتابت وحی توسط معاویه می‌نویسد : ذلک أنهم أرادوا أن یزدلفوا إلى معاویة فجعلوه من ( کتاب الوحی ) وأمعنوا فی هذا الازدلاف ، فرووا أنه کتب آیة الکرسی بقلم من ذهب جاء به جبریل هدیة لمعاویة له من فوق العرش ، وقد فشا هذا الخبر بین کثیر من الناس على حین أنه فی نفسه باطل ، تأباه البداهة ویدفع من صدره العقل ! إذ کیف یأمن النبی صلى الله علیه وآله لمثل معاویة على أن یکتب له ما ینزل فی القرآن ! وهو وأبوه وأمه ممن أسلموا کرها . ولما یدخل الایمان فی قلوبهم ! إن هذا مما لا یمکن أن یقبله العقل السلیم ! وأما من ناحیة النقل فإنه لم یأت فیه خبر صحیح یؤیده ، ولقد کان على الذین ( وضعوا ) هذا الخبر أن یسندوه ببرهان یؤیده وذلک بأن یأتوا ولو بآیة واحدة قد نزلت فی القرآن وکتبها معاویة ! على أننا لا نستعبد أن یکون قد کتب للنبی صلى الله علیه وآله فی بعض الاغراض التی لا تتصل بالوحی ، لان هذا من الممکن ، أما أن یکتب شیئا من القرآن فهذا من المستحیل . قال المدائنی کان زید بن ثابت یکتب الوحی وکان معاویة یکتب للنبی صلى الله علیه وآله فیما بینه وبین العرب . گروهی برای تقرب جستن به معاویه لقب کاتب وحی را برای او درست کردند و چنین پنداشتند که او آیة الکرسی را با قلمی از طلا نوشته است که  جبرئیل آن را از عرش برای وی هدیه آورده بود . این جریان بین مردم شایع شد با اینکه از اساس باطل و دروغ است و عقل نیز آن را انکار می‌‌کند ؛ زیرا چگونه رسول خدا صلی الله علیه وآله اطمینان پیدا می‌کند که مانند معاویه کاتب و نویسنده وحی باشد و حال آن که او و پدر و مادرش به زور اسلحه مسلمان شدند و هرگز اسلام در قلب آنان نفوذ نکرده بود ، و عقل سالم چنین چیزی را نمی پذیرد . و اما از نظر نقل نیز ثابت نیست و خبر صحیحی که آن را تایید نماید وجود ندارد ؛ و بر مدعیان این منصب برای معاویه لازم است حتی یک نمونه از آیاتی را که نازل شده و معاویه آن را نوشته باشد بیاورند . البته هیچ بعید نیست که بعضی از نامه‌ها را که هیچ ارتباطی به وحی ندارد ، برای رسول خدا نوشته باشد ؛ اما این که بگوییم چیزی از قرآن را نوشته و به اصطلاح کاتب وحی بوده ، این مطلب از محالات است . مدائنی می‌گوید : زید بن ثابت کاتب وحی بود و معاویه نامه‌های معمولی رسول خدا صلی الله علیه وآله را به اعراب می‌نوشت . محمود أبو ریة ، شیخ المضیرة أبو هریرة ، ص 205 ، ناشر : منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات ، بیروت ، الثالثة . کتابت وحی ، سبب عصمت از گناه نمی‌شود : ارتداد نویسنده وحی : حتی اگر فرض کنیم که معاویه کاتب وحی بوده ، بازهم فضیلتی برای وی محسوب نشده و سبب عصمت او از خطا و گناه نخواهد بود ؛‌ زیرا عبد الله بن أبی سرح که به اتفاق شیعه و سنی کاتب وحی بود ، در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله مرتد شد و رسول خدا دستور داد که حتی اگر به پرده کعبه نیز آویزان باشد ، او را بکشند . ابن أبی شیبه در المصنف ، نسائی در المجتبی ، ذهبی در تاریخ الإسلام ، ابن کثیر دمشقی در البدایة و النهایة و بسیاری دیگر از بزرگان اهل سنت نقل کرده‌اند : عن مصعب بن سعدٍ عن أَبِیهِ قَالَ : لَمَّا کَانَ یَوْمُ فَتْح مَکَّةَ أَمَّنَ رَسُولُ اللَّهِ النَّاسَ إِلاَّ أَرْبَعَةَ نَفَرٍ وَامْرَأَتَیْنِ وَقَالَ : أُقْتُلُوهُمْ وَإِنْ وَجَدْتُمُوهُمْ مُتَعَلقِینَ بِأَسْتَارِ الْکَعْبَةِ : عِکْرِمَةَ بْنَ أَبی جَهْلٍ ، وَعَبْدَ اللَّهِ بْنَ خَطْلٍ ، وَمَقِیسَ بْنَ صُبَابَةَ ، وَعَبْدَ اللَّهِ بْنَ سَعْدِ بْنِ أَبی سَرْحٍ ... . در فتح مکه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمان عدم تعرض به اهل مکه را صادر فرمود و فقط چهار مرد و دو زن را استثنا نمود و فرمود : آنان را بکشید اگر چه به پرده کعبه آویزان باشند ، این افراد عبارت بودند از : عکرمه بن ابوجهل ، عبد الله بن خطل ، مقیس بن صبابه و عبد الله بن سعد بن ابی سرح ... . إبن أبی شیبة الکوفی ، أبو بکر عبد الله بن محمد ، الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار ، ج 7 ، ص 404 ، تحقیق : کمال یوسف الحوت ، ناشر : مکتبة الرشد - الریاض ، الطبعة : الأولى ، 1409 . النسائی ، أحمد بن شعیب أبو عبد الرحمن  ، المجتبى من السنن ، ج 7 ، ص 105 ، تحقیق : عبدالفتاح أبو غدة ، ناشر : مکتب المطبوعات الإسلامیة - حلب ، الطبعة : الثانیة ، 1406 - 1986 . الذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان أبو عبد الله ، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام ، ج 2 ، ص 552 ، تحقیق : د. عمر عبد السلام تدمرى ، ناشر : دار الکتاب العربی - لبنان/ بیروت ، الطبعة : الأولى ، 1407هـ - 1987م . إبن کثیر القرشی ، إسماعیل بن عمر أبو الفداء ، البدایة والنهایة ، ج 4 ، ص 298 ، ناشر : مکتبة المعارف – بیروت . سمرقندی (متوفای367هـ) در تفسیر آیه 93 سوره انعام در باره ارتداد وی می‌نویسد : «وَ مَنْ قالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ» یعنی عبد الله بن أبی سرح کان کاتب الوحی فکان النبی صلى الله علیه وسلم إذا أملى علیه «سمیعاً علیماً» یکتب علیماً حکیماً وإذا أملى علیه «علیماً حکیماً» کتب هو سمیعاً بصیراً وشک وقال إن کان محمد صلى الله علیه وسلم یوحى إلیه فقد أوحی إلی وإن کان ینزل إلیه فقد أنزل إلی مثل ما أنزل إلیه فلحق بالمشرکین وکفر . «و کسی که گفت : به زودی مانند آنچه خدا نازل کرده است نازل می کنم» گوینده آن عبد الله بن ابی سرح است که کاتب وحی بود ، او کسی است که وقتی پیامبر به او گفت : بنویس (سمیعا علیما)، نوشت : سمیعا حکیما ، و وقتی که فرمود : بنویس : (علیما حکیما) ، نوشت : سمیعا بصیرا ، و در توجیه این اعمال گفت : اگر محمد به او وحی می شود به من نیز وحی می شود و اگر چیزی بر او نازل می‌شود بر من نیز نازل می‌شود سپس به مشرکان پیوست و کافر شد . السمرقندی ، نصر بن محمد بن أحمد أبو اللیث ، تفسیر السمرقندی المسمى بحر العلوم ، ج 1 ، ص 487 ، تحقیق : د.محمود مطرجی  ، ناشر : دار الفکر - بیروت . جسد کاتب وحی را زمین قبول نکرد : جالب این است که یکی از کاتبان رسول خدا که مرتد شده و به اهل کتاب پناه برده بود ، بعد از مردنش وقتی می‌خواستند او را دفن کنند ، زمین جسد او را قبول نمی‌کرد . مسلم نیشابوری (متوفای261هـ) می‌نویسد : حدثنی محمد بن رَافِعٍ حدثنا أبو النَّضْرِ حدثنا سُلَیْمَانُ وهو بن الْمُغِیرَةِ عن ثَابِتٍ عن أَنَسِ بن مَالِکٍ قال کان مِنَّا رَجُلٌ من بَنِی النَّجَّارِ قد قَرَأَ الْبَقَرَةَ وَآلَ عِمْرَانَ وکان یَکْتُبُ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم فَانْطَلَقَ هَارِبًا حتى لَحِقَ بِأَهْلِ الْکِتَابِ قال فَرَفَعُوهُ قالوا هذا قد کان یَکْتُبُ لِمُحَمَّدٍ فَأُعْجِبُوا بِهِ فما لَبِثَ أَنْ قَصَمَ الله عُنُقَهُ فِیهِمْ فَحَفَرُوا له فَوَارَوْهُ فَأَصْبَحَتْ الْأَرْضُ قد نَبَذَتْهُ على وَجْهِهَا ثُمَّ عَادُوا فَحَفَرُوا له فَوَارَوْهُ فَأَصْبَحَتْ الْأَرْضُ قد ن َبَذَتْهُ على وَجْهِهَا ثُمَّ عَادُوا فَحَفَرُوا له فَوَارَوْهُ فَأَصْبَحَتْ الْأَرْضُ قد نَبَذَتْهُ على وَجْهِهَا فَتَرَکُوهُ مَنْبُوذًا . انس بن مالک می‌گوید : مردی از بنی نجار که سوره بقره و آل عمران را خوانده بود و برای رسول خدا می‌نوشت فرار کرد و به اهل کتاب ملحق شد ، پناهندگی چنین شخصی برای آنان مفید بود و لذا او را گرامی داشته و موقعیتی به وی دادند ، طولی نکشید که به درک واصل شد ، قبری حفر شد و بدنش را دفن کردند ؛ اما بلافاصله ظاهر می‌شد و در حقیقت زمین بدنش را قبول نمی‌کرد تا آنکه سه مرتبه تکرار شد ، عاقبت او را رها کردند . النیسابوری ، مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری (متوفای261هـ) ، صحیح مسلم ، ج 4 ، ص 2145 ، ح2781 ، کِتَاب صِفَاتِ الْمُنَافِقِینَ وَأَحْکَامِهِمْ ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی – بیروت . دشمنی معاویه با علی علیه السلام : کاتب وحی بودن وقتی که برای عبد الله بن أبی سرح مفید نباشد و نتواند او را از آتش جهنم نجات دهد چگونه می‌تواند برای معاویه مصونیت بیاورد و گناهان ریز و درشت او را پاک نماید . آیا کاتب وحی بودن می‌تواند مجوز خروج علیه امام و خلیفه رسول خدا‌ باشد ، و کشتن بیش از صد هزار نفر مسلمان و ... را جبران نماید ؟ مگر نه این که سب امیر مؤمنان علیه السلام ، سب رسول خدا است ؟ آیا کتابت وحی می‌تواند گناه دشنام به امیر مؤمنان علیه السلام را از پرونده معاویه پاک نماید ؟ ابن تیمیه حرانی اعتراف می‌کند که معاویة بن أبو سفیان به سعد بن أبی وقاص دستور ‌داد تا امیر مؤمنان علیه السلام را دشنام دهد : وأما حدیث سعد لما أمره معاویة بالسب فأبى فقال ما منعک أن تسب علی بن أبی طالب فقال ثلاث قالهن رسول الله صلى الله علیه وسلم فلن أسبه لأن یکون لی واحدة منهن أحب إلی من حمر النعم الحدیث فهذا حدیث صحیح رواه مسلم فی صحیحه . اما روایت سعد : معاویه به سعد بن أبی وقاص فرمان داد تا علی علیه السلام را سبّ نماید ؛ ولی وی از سبّ علی علیه السلام خودداری کرد . معاویه گفت : چه چیزی تو را از سب و دشنام دادن به علی باز می دارد ؟ سعد گفت : سه فضیلت از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در شأن على علیه السّلام شنیدم که با توجه به آن ها، هیچگاه به سبّ و دشنام  اقدام نمى‏کنم که اگریکى از آن سه خصلت را در حق من فرموده بود براى من بهتر و ارزنده‏تر از شتران سرخ مو بود . این حدیث صحیحی است که مسلم در صحیحش آن را نقل کرده است . إبن تیمیة الحرانی ، أحمد بن عبد الحلیم أبو العباس ، منهاج السنة النبویة ، ج 5 ، ص 42 ، تحقیق : د. محمد رشاد سالم ، ناشر : مؤسسة قرطبة ، الطبعة : الأولى ، 1406 . احمد بن حنبل در مسندش ، نسائی در خصائص امیر مؤمنان علیه السلام ذهبی در تاریخ الإسلام و ... با سند صحیح نقل می‌کنند که دشنام به امیر مؤمنان علیه السلام ، دشنام به رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم است : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَدَلِیِّ قَالَ : دَخَلْتُ عَلَى أُمِّ سَلَمَةَ فَقَالَتْ لِی أَیُسَبُّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِیکُمْ قُلْتُ مَعَاذَ اللَّهِ أَوْ سُبْحَانَ اللَّهِ أَوْ کَلِمَةً نَحْوَهَا قَالَتْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ مَنْ سَبَّ عَلِیًّا فَقَدْ سَبَّنِی . عبد الله جدلی می‌گوید : بر ام سلمه وارد شدم ، گفت : آیا کسی در  میان شما هست که پیامبر خدا صلی الله علیه وآله را سبّ کند ؟ گفتم : پناه بر خدا ... گفت : از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که فرمود : هر کس علی (علیه السلام) را سب  کند ، به درستی که مرا سبّ کرده است . الشیبانی ، أحمد بن حنبل أبو عبدالله (متوفای241هـ) ، مسند أحمد بن حنبل ، ج 6 ، ص 323 ، ح26791 ، ناشر : مؤسسة قرطبة – مصر . النسائی ، أحمد بن شعیب أبو عبد الرحمن ، خصائص أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب ، ج 1 ، ص 111 ، ح 91 ، باب ذکر قول النبی صلى الله علیه وسلم من سب علیا فقد سبنی ، تحقیق : أحمد میرین البلوشی ، ناشر : مکتبة المعلا - الکویت ، الطبعة : الأولى ، 1406 . الذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان أبو عبد الله ، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام ، ج 3 ، ص 634 ، تحقیق : د. عمر عبد السلام تدمرى ، ناشر : دار الکتاب العربی - لبنان/ بیروت ، الطبعة : الأولى ، 1407هـ - 1987م . حاکم نیشابوری بعد از نقل این روایت می‌گوید : هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه . سند این حدیث صحیح است ؛ ولی بخاری و مسلم آن را نیاورده‌اند . الحاکم النیسابوری ، محمد بن عبدالله أبو عبدالله ،المستدرک على الصحیحین ، ج 3 ، ص 130 ، تحقیق : مصطفى عبد القادر عطا ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الطبعة : الأولى ، 1411هـ - 1990م . و هیثمی نیز می‌گوید : رواه أحمد ورجاله رجال الصحیح غیر أبى عبد الله الجدلی وهو ثقة . احمد آن را نقل کرده و راویان آن ، راویان صحیح بخاری هستند ، غیر از أبو عبد الله جدلی که او نیز مورد اعتماد است . الهیثمی ، علی بن أبی بکر الهیثمی ، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، ج 9 ، ص 130 ، ناشر : دار الریان للتراث / ‏دار الکتاب العربی - القاهرة ، بیروت - 1407 معاویه ، بالاتر از حضرت عیسی : تبلیغات بنی امیه در باره معاویه و فضائل ساختگی وی به حدی رسیده بود که مردم شام حتی او را از انبیاء اولو العزم نیز برتر می‌دانستند ! أبو سعد آبی (متوفای421هـ) در محاضرات و صیرفی حنبلی (متوفای500هـ) در الطیورات می‌نویسند : أن ثلاثة من المشایخ حضروا الجامع . فقال واحد لآخر : جُعلت فداک ، أیهما أفضل : معاویة بن أبی سفیان أم عیسى بن مریم ؟ فقال : لا والله ما أدری . فقال الثالث : یا کشخان ، تقیس کاتب الوحی إلى نبیّ النصارى ؟ . سه نفر از بزرگان در مسجد جامع نشسته بودند ، یکی از آنان به دیگری گفت : معاویه برتر است یا عیس بن مریم ؟ گفت : نمی دانم ، نفر سوم گفت : کاتب وحی را با پیامبر نصا را مقایسه می کنی ؟ الآبی ، أبو سعد منصور بن الحسین ، نثر الدر فی المحاضرات ، ج 7 ، ص 209 ، تحقیق : خالد عبد الغنی محفوط ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت /لبنان ، الطبعة : الأولى ، 1424هـ - 2004م . الصیرفی الحنبلی ، أبو الحسین المبارک بن عبد الجبار الطیوری بن عبد الله ، الطیوریات من انتخاب الشیخ أبی طاهر السلفی ، ج 1 ، ص 113 ، تحقیق : دسمان یحیى معالی ، عباس صخر الحسن ، ناشر : أضواب السلف  - الریاض / السعودیة ، الطبعة : الأولى ، 1425هـ -2004م  . تقی الدین حموی (متوفای838هـ) در طیب المذاق می‌نویسد : ومن ذلک أن رجلاً سأل بعضهم وکان من الحمق على الجانب عظیم فقال أیما أفضل عندک ؟ معاویة أو عیسى بن مریم ؟ فقال ما رأیت سائلا أجهل منک، ولا سمعت بمن قاس کاتب الوحی إلى نبی النصارى !!! شخصی احمق از دیگری پرسید : معاویه برتر است یا عیسی بن مریم ؟ گفت : احمق‌تر از تو ندیده‌ام ؛ چون تا کنون نشنیده‌ام کسی کاتب وحی را با پیامبر نصارا مقایسه نماید . الحموی ، تقی الدین أبی بکر بن علی بن عبد الله التقی المعروف ابن حجة ، طیب المذاق من ثمرات الأوراق ، ج 1 ، ص 157 ، ، تحقیق : أبو عمار السخاوی ، ناشر : دار الفتح - الشارقة - 1997م . معاویه موجود ازلی : این تبلیغات تا آنجا پیش رفت که مردم خیال می‌کردند معاویة بن أبو سفیان از ازل بوده و مخلوق خداوند نیست (نعوذ بالله) . أبو القاسم اصفهانی (متوفای 502 ) در محاضرات الأدباء می‌نویسد : وقال بعض عوام الناصبة معاویة لیس بمخلوق. فقیل: کیف؟ قال: لأنه کاتب الوحی والوحی لیس بمخلوق وکاتبه منه. بعضی از نادانان ناصبی و دشمن علی (علیه السلام) می گفتند : معاویه آفریده نشده است ، سؤال شد : چرا ؟ گفتند : چون او کاتب وحی بود و چون وحی مخلوق و آفریده نبود ؛ پس نویسنده وحی هم نباید مخلوق باشد . الأصفهانی ، أبو القاسم الحسین بن محمد بن المفضل ، محاضرات الأدباء ومحاورات الشعرء والبلغاء ، ج 2 ، ص 500 ، تحقیق : عمر الطباع ، ناشر : دار القلم - بیروت - 1420هـ- 1999م . أبو اسحق برهان الدین معروف به الوطواط (متوفای718هـ) در غرر الخصائص می‌نویسد : وسئل بعضهم ما تقول فی خلق القرآن ؟ فقال : دعونا من القرآن وهو مخلوق غیر مخلوق . وسئل آخر وکان ناصبیاً عن معاویة ؟ فقال : معاویة لیس بمخلوق لأنه کاتب الوحی والوحی لیس بمخلوق وکاتب الوحی من الوحی . از بعضی در باره قرآن سؤال شد که آیا مخلوق است یا غیر مخلوق ؟ گفت : ما را با قرآن چکار ، یا مخلوق است و یا غیر مخلوق . از فردی ناصبی (دشمن علی علیه السلام) در باره معاویه سؤال شد ، گفت : معاویه آفریده شده نیست ؛ چون کاتب و نویسنده وحی بود ، و چون وحی آفریده شده نیست ؛ پس نویسنده آن هم جزء آن است . الوطواط ، أبو إسحق برهان الدین محمد بن إبراهیم بن یحیى بن علی ، غرر الخصائص الواضحة ، ج 1 ، ص 124 . نصارا و نویسندگی وحی : حتی اگر فرض کنیم که پیامبر به معاویه وظیفه کتابت داده باشد ، بازهم فضیلتی برای وی محسوب نمی‌شود ؛ زیرا طبق اعتقاد اهل سنت رسول خدا صلی الله علیه وآله به خاطر کم بودن افراد با سواد ، کتابت وحی را حتی به نصاری نیز داده بود . أبو القاسم بغوی (متوفای317هـ) که از او با عنوان «محیی السنة» یاد می‌کنند ، در این باره می‌نویسد : وسأل رجل أحمد وأنا أسمع ، بلغنی أن نصارى یکتبون المصاحف فهل یکون ذلک ؟ قال : نعم ، نصارى الحیرة کانوا یکتبون المصاحف . وإنما کانوا یکتبونها لقلّة من کان یکتبها . مردی از احمد پرسید ، شنیده‌ام که نصارا قرآن‌ها را می‌نوشته‌اند، آیا این خبر درست است ؟ گفت : آری ، نصارای حیره قرآن ها را می نوشته‌اند ؛ چون افراد باسواد کم بودند. البغوی ، أبو القاسم عبد الله بن محمد بن عبد العزیز ، جزء فی مسائل عن الإمام أحمد بن حنبل ، ج 1 ، ص 21 . ابن قیم الجوزیه (متوفای 751هـ) در بدائع الفوائد و شمس الدین زرکشی (متوفای772هـ) در شرحش بر مختصر الخرقی می‌نویسند : وقال رجل لأحمد بلغنی أن نصاری یکتبون المصاحف فهل یکون ذلک؟ قال: نعم، نصارى الحیرة کانوا یکتبون المصاحف وإنما کانوا یکتبون لقلة من کان یکتبها فقال رجل: یعجبک ذلک؟ فقال لا یعجبنی. شخصی از احمد پرسید ، آیا نوشتن وحی توسط نصارا صحت دارد ؟ گفت : آری ، نصارای حیره  به علت اندک بودن افراد با سواد آن را می‌نوشته‌اند ، شخص دیگری پرسید : آیا از این پاسخ تعجب کردی ؟ گفت : نه .  الزرعی الدمشقی ، محمد بن أبی بکر أیوب أبو عبد الله (مشهور به ابن القیم الجوزیة ) بدائع الفوائد ، ج 4 ، ص 851 ، تحقیق : هشام عبد العزیز عطا - عادل عبد الحمید العدوی - أشرف أحمد الج ، ناشر : مکتبة نزار مصطفى الباز - مکة المکرمة ، الطبعة : الأولى ، 1416 - 1996 . الزرکشی المصری الحنبلی ، شمس الدین أبی عبد الله محمد بن عبد الله ، شرح الزرکشی على مختصر الخرقی ، ج 1 ، ص 49 ، تحقیق : قدم له ووضع حواشیه: عبد المنعم خلیل إبراهیم ، ناشر : دار الکتب العلمیة - لبنان/ بیروت ، الطبعة : الأولى ، 1423هـ - 2002م . بنابراین ، اگر قرار باشد کتابت وحی فضیلتی برای معاویة بن أبو سفیان باشد ، برای عبد الله بن أبی سرح و نصارای حیره نیز باید امتیاز بزرگی باشد ! تاریخ مسلمان شدن معاویه : به اتفاق شیعه و سنی معاویة بن أبو سفیان در بیست سال اولی که رسول خدا صلی الله علیه وآله رسالت خود را اعلام کرده بود ، مشرک و از دشمنان سرسخت اسلام بود و در سال هشتم هجری و بعد از فتح مکه به همراه عده‌ای دیگر از دشمنان سر سخت اسلام آن‌هم با زور شمشیر تسلم شد ، رسول خدا به آن‌ها لقب «طلقاء» داد و از کشتن آن‌ها صرف نظر کرد . امیر مؤمنان علیه السلام اعتقاد دارد آنان‌ اسلام نیاوردند ؛ بلکه تسلیم شدند . آن حضرت در نامه شماره 16 نهج البلاغه می‌فرماید : فَوَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ مَا أَسْلَمُوا وَ لَکِنِ اسْتَسْلَمُوا وَ أَسَرُّوا الْکُفْرَ فَلَمَّا وَجَدُوا أَعْوَاناً عَلَیْهِ أَظْهَرُوه‏ . به خدایی که دانه را شکافت و جانداران را آفرید ، آن‌ها اسلام را نپذیرفتند ؛ بلکه به ظاهر تسلیم شده و کفر خود را پنهان داشتند و آنگاه که یاورانی یافتند آن را آشکار ساختند . عمار نیز به تبعیت از امام خود مى گوید : فقال واللّه ما أسلموا ، ولکن استسلموا وأأَسَرُّوا الْکُفْرَ فَلَمَّا رأوا علیه أَعْوَاناً عَلَیْهِ أَظْهَرُوهُ . به خدا سوگند این ها إسلام نیاوردند ؛ بلکه به ظاهر تسلیم شده و آنگاه که نیرو یافتند ، کفر خود را اظهار نمودند . الهیثمی ، علی بن أبی بکر الهیثمی ، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، ج 1   ص 113 ، ناشر : دار الریان للتراث / ‏دار الکتاب العربی - القاهرة ، بیروت - 1407 إبن أبی الحدید معتزلی می‌نویسد : لما نظر علی علیه السلام إلى رایات معاویة وأهل الشام ، قال : والذی فلق الحبة ، وبرأ النسمة ، ما أسلموا ولکن استسلموا ، وأسروا الکفر ؛ فلما وجدوا علیه أعواناً ، رجعوا إلى عداوتهم لنا علی علیه السلام با دیدن پرچمهای معاویه و شامیان فرمود : قسم به آنکه دانه را شکافت و انسان‌ها را آفرید که این قوم مسلمان نشده ؛ بلکه به ظاهر تسلیم شده‌اند و کفرشان را مخفی کرده‌اند ، و چون یارانی بیابند آن را اظهار خواهند کرد و به دشمنی با اسلام و مسلمین باز خواهند گشت . إبن أبی الحدید المعتزلی ، أبو حامد عز الدین بن هبة الله ، شرح نهج البلاغة ، ج 4   ص 18 ،  ، تحقیق : محمد عبد الکریم النمری ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان ، الطبعة : الأولى ، 1418هـ - 1998م . بنابراین چگونه رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم می‌تواند به شخصی همچون معاویه اعتماد و او را کاتب وحی قرار دهد ؟ از این گذشته معاویة بن أبو سفیان بعد از فتح مکه اسلام آورد و در همان مکه ماند و رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به مدینه بازگشت ؛ بنابراین موقعیت چندانی پیش نیامده بود تا معاویه وحی را نوشته باشد . کتابت وحی توسط معاویه در کتاب‌های شیعه : در کتاب‌های شیعه نیز روایاتی یافت می‌شود که معاویه برای رسول خدا چیزهایی را می‌نوشته است ؛ اما این که این نوشته‌ها وحی بوده باشد ، استفاده نمی‌شود . شیخ صدوق رضوان الله تعالی علیه (متوفای 381 هـ) در معانی الأخبار می‌نویسد : عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله وسلم)  وَ مُعَاوِیَةُ یَکْتُبُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ أَهْوَى بِیَدِهِ إِلَى خَاصِرَتِهِ بِالسَّیْفِ مَنْ أَدْرَکَ هَذَا یَوْماً أَمِیراً فَلْیَبْقُرْ خَاصِرَتَهُ بِالسَّیْفِ فَرَآهُ رَجُلٌ مِمَّنْ سَمِعَ ذَلِکَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص یَوْماً وَ هُوَ یَخْطُبُ بِالشَّامِ عَلَى النَّاسِ فَاخْتَرَطَ سَیْفَهُ ثُمَّ مَشَى إِلَیْهِ فَحَالَ النَّاسُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ فَقَالُوا یَا عَبْدَ اللَّهِ مَا لَکَ فَقَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ أَدْرَکَ هَذَا یَوْماً أَمِیراً فَلْیَبْقُرْ خَاصِرَتَهُ بِالسَّیْفِ قَالَ فَقَالَ أَ تَدْرِی مَنِ اسْتَعْمَلَهُ قَالَ لَا قَالُوا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عُمَرُ فَقَالَ الرَّجُلُ سَمْعاً وَ طَاعَةً لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِین‏ . أبو حمزه ثمالىّ می‌گوید : از امام باقر علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود : معاویه نزد پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله مشغول نوشتن بود آن حضرت با شمشیرش به پهلوی معاویه اشاره کرد و فرمود : هر کس روزى این مرد را امیر ببیند باید پهلوى او را با شمشیر بشکافد ، یکى از افرادى که آن سخن را از پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله شنیده بود در شام معاویه را دید که براى مردم سخنرانى مى‏کند ، شمشیر خود را برهنه کرد و به طرف معاویه روان شد ، مردم او را مانع شدند و نگذاشتند به معاویه برسد ، گفتند : اى بنده خدا چرا چنین می کنی ؟ گفت : از پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله شنیدم که فرمود : هر کس او را ببیند که بر مردم امیر شده است ، باید تهیگاه او را با شمشیر بشکافد ، گفتند : آیا مى‏دانى چه کسى او را بر این کار گماشته ؟ گفت : نه . گفتند : امیر المؤمنین عمر ، گفت : پس امیر مؤمنان را از جان و دل اطاعت مى‏کنم . الصدوق ، أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین ، معانی الأخبار ، ص347 ، ناشر : جامعه مدرسین ، قم‏ ، اول ، 1403 ق‏ . نتیجه : اولا : کاتب بودن معاویه از دیدگاه نقل نه تنها ثابت نیست ؛ بلکه با قوت و شدت نفی شده است ؛ ثانیاً : بر فرض ثبوت عنوان کتابت وحی ، هیچ امتیازی برای وی محسوب نخواهد شد ؛ زیرا گذر زندگی و ناشایستهای او در برابر اهل بیت و بدعت‌های آفریده شده توسط شخص او ارزش کاتب وحی بودن را از بین می برد . موفق باشید گروه پاسخ به شبهات مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)

غدیروامامت

اگر منظور رسول خدا (ص) از حدیث غدیر، امامت امیر مؤمنان (ع) بود، چرا صحابه دچار اختلاف شدند؟
گروه امامت و خلافت
سؤال کننده : عبد الرحمن فاروق توضیح سؤال : اگر مقصود رسول خدا (ص) از حدیث غدیر ، تعیین علی (ع) به عنوان خلیفه بود ، نباید میان صحابه اختلاف می‌شد ؛ چون آن‌ها صحابه رسول خدا (ص) و دست پروده آن حضرت بودند .‌ چگونه می‌توان تصور کرد که تنها بعد از چند روز از حادثه غدیر خم ، صحابه وصیت و فرمان رسول خدا را فراموش کرده باشند و به آن حضرت خیانت کنند ؟ بنابراین قطعاً مقصود رسول خدا امامت آن حضرت نبوده است . نقد و بررسی : خواستگاه این شبهه ، تصور نادرستی است که اهل سنت از صحابه دارند ، زیرا آن‌ها بر این باورند که اگر کسی نام صحابی را گرفت وملقب به این نام شد، عدالتش قطعی است و کاری بر خلاف فرمان رسول خدا صلی الله علیه وآله انجام نخواهد داد . بی تردید اگر مواردی یافت شود که صحابه حتی در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله ، دچار اختلافات شدیدی شده‌ و بر خلاف فرمان رسول خدا صلی الله علیه وآله رفتار کرده‌اند ، بی اساس بودن این شبهه روشن و ثابت می‌شود که اختلاف صحابه در باره یک مسأله ، تأثیری در تعیین مقصود رسول خدا نداشته و خدشه‌ای بر دلالت حدیث غدیر وارد نخواهد کرد . اکنون به چند مورد از مخالفت‌های صحابه با رسول خدا اشاره می کنیم: مخالفت با فرمان رسول خدا (ص) در قضیه وصیت : بارزترین نمونه از اختلاف میان صحابه و سرپیچی از فرمان رسول خدا صلی الله علیه وآله ، قضیه وصیت آن حضرت است که به بعضی از اصحاب حاضر در مجلس دستور داد تا کاغذ و دوات بیاورند، چون تصمیم داشت مطالبی بنویسد که هرگز گمراه نشوند ؛ اما صحابه بدون این که حرمت پیامبر خدا را رعایت کنند ، با یکدیگر به نزاع پرداختند ، تا جایی که خلیفه دوم آن حضرت را متهم به هذیان گویی کرد ! . وقتی صحابه در حضور رسول خدا از دستور مستقیم آن حضرت و با یکدیگر به نزاع می‌پردازند ، چه استبعادی دارد که بعد از آن حضرت نیز دچار همان اختلاف و سرپیچی نشوند ؟ محمد بن اسماعیل بخاری در صحیحش می نویسد : عن بن عَبَّاسٍ رضی الله عنهما أَنَّهُ قال یَوْمُ الْخَمِیسِ وما یَوْمُ الْخَمِیسِ ثُمَّ بَکَى حتى خَضَبَ دَمْعُهُ الْحَصْبَاءَ فقال اشْتَدَّ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم وَجَعُهُ یوم الْخَمِیسِ فقال ائْتُونِی بِکِتَابٍ أَکْتُبْ لَکُمْ کِتَابًا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَدًا فَتَنَازَعُوا ولا یَنْبَغِی عِنْدَ نَبِیٍّ تَنَازُعٌ فَقَالُوا هَجَرَ رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم ... . ابن عباس می گفت : روز پنجشنبه و چه روزی بود آن روز . سپس آن قدر گریه کرد که اشک چشمش سنگریزه هارا خیس کرد، آنگاه گفت: روز پنجشنبه درد بر رسول خدا (ص) شدید شد ، فرمود : کاغذی بیاورید تا برای شما چیزی بنویسم که هرگز گمراه نشوید ، حاضران اختلاف کردند در حالی که چنین عملی در حضور پیامبر خدا شایسته و سزاوار نبود ، گفتند : او بیمار است و هزیان می گوید . الجامع الصحیح المختصر ،  محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی (متوفای256 هـ) ، ج 3 ، ص1111 ، ح 2888 ، کتاب الجهاد والسیر  ب 176 ،  باب هَلْ یُسْتَشْفَعُ إِلَى أَهْلِ الذِّمَّةِ وَمُعَامَلَتِهِمْ ، ناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا . مسلم نیشابوری این حدیث را با اندک تغییر در صحیحش نقل کرده ومی‌نویسد : عن بن عَبَّاسٍ أَنَّهُ قال یَوْمُ الْخَمِیسِ وما یَوْمُ الْخَمِیسِ ثُمَّ جَعَلَ تَسِیلُ دُمُوعُهُ حتى رأیت على خَدَّیْهِ کَأَنَّهَا نِظَامُ اللُّؤْلُؤِ قال قال رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم ائْتُونِی بِالْکَتِفِ وَالدَّوَاةِ أو اللَّوْحِ وَالدَّوَاةِ أَکْتُبْ لَکُمْ کِتَابًا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَدًا فَقَالُوا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم یَهْجُرُ . صحیح مسلم ،  مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری (متوفای261 ، ج 3 ، ص1259 ، ح1637 ، کتاب الوصیة ، باب ترک الوصیة لمن لیس عنده شیء ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی . رسول خدا (ص) قصد نوشتن چه چیزی را داشت ؟ نووی در شرح روایت مسلم می‌گوید‌ : فقد اختلف العلماء فی الکتاب الذی هم النبی صلى الله علیه وسلم به فقیل أراد أن ینص على الخلافة فی إنسان معین لئلا یقع نزاع وفتن . علما در این که پیامبر (ص) چه می‌خواست بنویسد ، دچار اختلاف شده‌اند ، برخی گفته‌اند که آن حضرت می‌خواست جانشین بعد از خودش را معین و به اسم او تصریح کند تا بعد از ایشان و نزاع فتنه نشود . شرح النووی على صحیح مسلم ، أبو زکریا یحیى بن شرف بن مری النووی (متوفای676هـ) ، ج 11 ، ص90 ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت - 1392 ، الطبعة : الطبعة الثانیة . ابن حجر عسقلانی می‌نویسد : واختلف فی المراد بالکتاب فقیل کان أراد أن یکتب کتابا ینص فیه على الأحکام لیرتفع الاختلاف وقیل بل أراد أن ینص على أسامی الخلفاء بعده حتى لا یقع بینهم الاختلاف قاله سفیان بن عیینة . در این که پیامبر چه می‌خواست بنویسد ، نظرات گوناگونی وجود دارد . برخی گفته‌اند : نوشته ای بود که بیانگر احکام باشد و اختلاف را از بین به برد، برخی گفته‌اند: می‌خواست اسامی جانشینان بعد از خودش را بنویسد تا در میان آن‌ها اختلاف نشود . این مطلب را سفیان بن عیینه گفته است . فتح الباری شرح صحیح البخاری ، أحمد بن علی بن حجر أبو الفضل العسقلانی الشافعی (متوفای852 هـ)  ج 1 ، ص209 ، ناشر : دار المعرفة - بیروت ، تحقیق : محب الدین الخطیب . بدر الدین عینی در شرح صحیح بخاری می‌نویسد‌ : واختلف العلماء فی الکتاب الذی همَّ صلى الله علیه وسلم بکتابته ، قال الخطابی : یحتمل وجهین . أحدهما : أنه أراد أن ینص على الإمامة بعده فترتفع تلک الفتن العظیمة کحرب الجمل وصفین ... . عمدة القاری شرح صحیح البخاری ،  بدر الدین محمود بن أحمد العینی (متوفای855هـ) ، ج 2 ، ص171 ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی – بیروت . علما در این که پیامبر (ص) چه می‌خواست بنویسد ، دچار اختلاف شده‌اند ، خطابی گفته : دو احتمال وجود دارد : 1 . یکی این که می‌خواست بر امامت بعد از خودش تصریح کند تا از فتنه‌های بزرگی همانند جنگ‌های جمل و صفین جلوگیری شود ... . قسطلانی (متوفای 923هـ) در شرح صحیح بخاری می‌نویسد : أکتب لکم کتاباً فیه النص على الأئمّة بعدی.  ارشاد الساری ، ج 1 ، ص207 . [رسول خدا فرمود : کاغذ و دوات بیاورید] تا نامه ای برای شما بنویسم که در آن نام ائمه وپیشوایان بعد از خودم آمده باشد. و محمد بن یوسف کرمانی مشهور به شمس الأئمه (متوفای 786هـ) در این باره می‌نویسد : أنّه أراد أن یکتب اسم الخلیفة بعده لئلا یختلف الناس ولا یتنازعوا فیؤدّیهم ذلک إلى الضلال . الکوکب الدراری فی شرح صحیح البخاری ، ج 2 ، ص172 .  آن حضرت می‌خواست نام خلیفه بعد از خودش را بنویسد تا مردم دچار اختلاف نشوند و با یکدیگر نزاع نکنند که آن‌ها را گمراه کند . و احمد امین مصری (متوفای 1373هـ) می‌نویسد : وقد أراد الرسول (ص) فی مرضه الذی مات فیه أن یعیّن من یلى الأمر من بعده . یوم الإسلام ، ص41 . رسول خدا (ص) در هنگام بیماریی که از دنیا رفت می‌خواست جانشین بعد از خودش را معین کند . سرپیچی از فرمان رسول خدا (ص) در قضیه  نماز جمعه رسول خدا صلی الله علیه وآله در حال ایراد خطبه‌های نماز جمعه (یا در حال نماز) بود که صدای طبل و شیپور کاروان‌های تجاری به گوش صحابه رسید ، آن‌ها بی‌اعتنا به رسول خدا آن حضرت را تنها رها کردند و به سوی کاروان شتافته و جز عده‌ای انگشت شمار ، کسی باقی نماند . خداوند ، این عمل صحابه را به شدت تقبیح کرده و می‌فرماید : وَإِذَا رَأَوْاْ تجَِرَةً أَوْ لهَْوًا انفَضُّواْ إِلَیهَْا وَتَرَکُوکَ قَائمًا قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیرٌْ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَیرُْ الرَّازِقِین‏ . الجمعة / 11 . هنگامى که آنها تجارت یا سرگرمى و لهوى را ببینند پراکنده مى‏شوند و به سوى آن مى روند و تو را ایستاده به حال خود رها مى‏کنند بگو: آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است، و خداوند بهترین روزى‏دهندگان است‏ . این نص صریح قرآن کریم است و کسی نمی‌تواند آن را انکار نماید . و محمد بن اسماعیل بخاری در صحیحش در باره این قضیه می‌نویسد : عن جَابِرِ بن عبد اللَّهِ رضی الله عنهما قال أَقْبَلَتْ عِیرٌ یوم الْجُمُعَةِ وَنَحْنُ مع النبی صلى الله علیه وسلم فَثَارَ الناس إلا اثْنَیْ عَشَرَ رَجُلًا فَأَنْزَلَ الله (وإذا رَأَوْا تِجَارَةً أو لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَکُوکَ قَائِمًا ) . الجامع الصحیح المختصر ،  محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی (متوفای256 ، ج 4 ، ص1859 ، ح4616 ،کتاب البیوع ، بَاب : وإذا رَأَوْا تِجَارَةً أو لَهْوًا ، ناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا . از جابر بن عبد الله نقل شده که گفت : روز جمعه بود وما در حال نماز خواندن با  پیامبر (ص) بودیم ،  قافله ای وارد شد، مردم همه متفرق شدند جز دوازده  نفر؛ خداوند این آیه را نازل کرد : « وإذا ... . و در روایت دیگر با صراحت آمده است که مردم در حال نماز متفرق شدند : حدثنا جَابِرُ بن عبد اللَّهِ قال بَیْنَمَا نَحْنُ نُصَلِّی مع النبی صلى الله علیه وسلم إِذْ أَقْبَلَتْ عِیرٌ تَحْمِلُ طَعَامًا فَالْتَفَتُوا إِلَیْهَا حتى ما بَقِیَ مع النبی صلى الله علیه وسلم إلا اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا فَنَزَلَتْ هذه الْآیَةُ : (وإذا رَأَوْا تِجَارَةً أو لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَکُوکَ قَائِمًا) . الجامع الصحیح المختصر ، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی (متوفای256هـ) ج 1 ، ص316 ، ح894 ، ناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا . جابر بن عبد الله گفت : ما با رسول خدا (ص) در حال نماز بودیم که کاروان مواد غذائی وارد شد ، مردم متفرق شدند، جز دوازده نفر کس دیگری با رسول خدا (ص) نماند ، سپس این آیه نازل شد : « وإذا رَأَوْا ... »‌ . ابن حجر عسقلانی بعد از بررسی اقوال در این باره که پیامبر در حال خطبه بود یا در حال نماز مردم متفرق شدند می‌نویسد : وسلک طائفةٌ مسلکاً آخر ، وظاهر کلام البخاری هاهنا وتبویبه یدل علیه ، وهو : أن انفضاضهم عن النبی کان فی نفس الصلاة ، وکان قد افتتح بهم الجمعة بالعدد المعتبر ، ثم تفرقوا فی أثناء الصلاة ، فأتم بهم صلاة الجمعة ؛ فإن الاستدامة یغتفر فیها ما لا یغتفر فی الابتداء . وهذا قولُ جماعة من العلماء ، منهم : أبو حنیفة وأصحابه والثوری ومالک والشافعی - فی القدیم - وإسحاق ... . فتح الباری فی شرح صحیح البخاری ، زین الدین أبی الفرج عبد الرحمن ابن شهاب الدین البغدادی ثم الدمشقی الشهیر بابن رجب (متوفای795هـ ) ج 5 ، ص316 ، ناشر : دار ابن الجوزی - السعودیة / الدمام - 1422هـ  ، الطبعة : الثانیة ، تحقیق : أبو معاذ طارق بن عوض الله بن محمد . گروهی راه دیگری رفته‌اند و ظاهر سخن بخاری و چگونگی باب بندی کتابش نیز بر این مطلب گواهی می‌دهد که : متفرق شدن مردم در حال خواندن نماز جمعه بوده است ، رسول خدا نماز را با تعداد لازم شروع کرد ؛ مردم در بین نماز متفرق شدند ؛ ولی رسول خدا با افراد باقی مانده نماز جمعه را به پایان برد ؛ زیرا در ادامه نماز چیزهایی بخشیده می‌شود که در آغاز آن بخشیده نمی‌شود . این نظر جماعتی از دانشمندان از جمله: ابو حنیفه و طرفدارانش ، ثوری ، مالک و شافعی (در نظر قبلی اش) و اسحاق است . آیا کسانی که در حضور خاتم پیامبران از شنیدن سخنان آن حضرت اعراض و شرف و افتخار شنیدن سخنان اشرف مخلوقات عالم را به مال دنیا می‌فروشند ، در زمانی که رسول خدا در میان آنان نیست ، به سخنان آن حضرت اعتنا خواهند کرد و دچار اختلاف و تشتت نخواهند شد ؟ آیا کسانی که با بی شرمی تمام ووقیحانه رسول خدا را تنها رها کردند ، خلیفه و جانشین وی را تنها نخواهند گذاشت و وصیت او را را بر منافع مادی و شخصی خود مقدم خواهند داشت ؟! سرپیچی از فرمان رسول خدا (ص) در قضیه متعه حج : قضیه ی دیگری که قلب رسول خدا صلی الله علیه وآله را جریحه‌دار و خشم و غضب آن حضرت را برانگیخت ، سرپیچی صحابه از فرمان رسول خدا در قضیه متعه حج بود . ابن ماجه و احمد بن حنبل روایت را این گونه نقل می‌کنند : عن الْبَرَاءِ بن عَازِبٍ قال خَرَجَ عَلَیْنَا رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم وَأَصْحَابُهُ فَأَحْرَمْنَا بِالْحَجِّ فلما قَدِمْنَا مَکَّةَ قال اجْعَلُوا حِجَّتَکُمْ عُمْرَةً فقال الناس یا رَسُولَ اللَّهِ قد أَحْرَمْنَا بِالْحَجِّ فَکَیْفَ نَجْعَلُهَا عُمْرَةً قال انْظُرُوا ما آمُرُکُمْ بِهِ فَافْعَلُوا فَرَدُّوا علیه الْقَوْلَ فَغَضِبَ فَانْطَلَقَ ثُمَّ دخل على عَائِشَةَ غَضْبَانَ فَرَأَتْ الْغَضَبَ فی وَجْهِهِ فقالت من أَغْضَبَکَ أَغْضَبَهُ الله قال ومالی لَا أَغْضَبُ وأنا آمُرُ أَمْرًا فلا أُتْبَعُ . سنن ابن ماجه ، محمد بن یزید أبو عبدالله القزوینی الوفاة: 275 هـ) ج 2  ، ص2981 ، ح 2982 ، ناشر : دار الفکر - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی مسند الإمام أحمد بن حنبل ،  أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشیبانی (متوفای241 هـ) ج 4 ، ص286 ، ح18546 ، باب حدیث قیس عنه البراء بن عازب ، ناشر : مؤسسة قرطبة – مصر . از براء بن عازب نقل شده که گفت : با رسول خدا  از مدینه خارج شدیم و برای حج، احرام بستیم ، وقتی که به مکه رسیدیم ، رسول خدا فرمود : حج خود را عمره قرار دهید . مردم گفتند :‌ ای رسول خدا ، ما برای حج احرام بسته‌ایم چگونه آن را عمره قرار دهیم . رسول خدا فرمود : توجه کنید که چه دستوری به شما داده شده است ، به همان عمل کنید . اصحاب ، سخن رسول خدا را رد کردند ، رسول خدا عصبانی شد و از آنان جدا شد ونزد عایشه رفت. عایشه غضب را در چهره رسول خدا دید، گفت : کسی تو را خشمگین کند ، خدا  را خشمگین کرده است . رسول خدا فرمود : چگونه خشمگین نشوم ؛ در حالی که به آن‌ها دستور می‌دهم ؛ ولی آن‌ها فرمانبرداری نمی‌کنند . رواه أبو یعلى ورجاله رجال الصحیح . مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ،  علی بن أبی بکر الهیثمی (متوفای807 هـ) ج 3 ، ص233 ، ناشر : دار الریان للتراث/‏دار الکتاب العربی - القاهرة ، بیروت – 1407 . ابویعلی این روایت را نقل کرده و روات آن ، روات صحیح بخاری است . ذهبی بعد از نقل روایت می‌گوید : هذا حدیث صحیح من العوالی یرویه عدة فی وقتنا عن النحیب وابن عبدالدائم بسماعهما من ابن کلیب أخرجه ابن ماجة عن الثقة عن أبی بکر ... . سیر أعلام النبلاء ،  محمد بن أحمد بن عثمان بن قایماز الذهبی أبو عبد الله (متوفای748 هـ) ج 8 ، ص498 ، ناشر : مؤسسة الرسالة - بیروت - 1413 ، الطبعة : التاسعة ، تحقیق : شعیب الأرناؤوط ، محمد نعیم العرقسوسی . این روایتی صحیح از کتاب عوالی است که آن را عده‌ای در زمان ما از نحیب و ابن عبد الدائم نقل کرده‌اند که آن‌ها از ابن کلیب شنیده‌اند . ابن ماجه این روایت را از شخصی مورد اعتماد واز أبی بکر نقل کرده است . مسلم نیشابوری ، فقط تکه‌های آخر روایت را نقل می‌کند : عن ذَکْوَانَ مولى عَائِشَةَ عن عَائِشَةَ رضی الله عنها أنها قالت قَدِمَ رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم لِأَرْبَعٍ مَضَیْنَ من ذِی الْحِجَّةِ أو خَمْسٍ فَدَخَلَ عَلَیَّ وهو غَضْبَانُ فقلت من أَغْضَبَکَ یا رَسُولَ اللَّهِ أَدْخَلَهُ الله النَّارَ قال أو ما شَعَرْتِ أَنِّی أَمَرْتُ الناس بِأَمْرٍ فإذا هُمْ یَتَرَدَّدُونَ . صحیح مسلم ، مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری (متوفای261هـ) ، ج 2 ، ص879 ، ح1211 ، کتاب الحج ، باب بیان وجوه الإحرام ... ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی . ذکوان غلام عائشه از وی نقل کرده است که گفت : رسول خدا چهار یا پنج از ذی الحجة گذشته بود که ناراحت نزد من آمد ،  گفتم: هر کس شمارا خشمگین کند، خدا او را وارد آتش می کند ؟ رسول خدا فرمود : مگر نمی‌دانی که من مردم را فرمان می‌دهم ؛ ولی آن‌ها چون وچرا می کنند ومردد هستند . سخن زشت برخی صحابه در توجیه تمرد از فرمان رسول خدا (ص) : تمرد صحابه از فرمان رسول خدا صلی الله علیه وآله ، قلب آن حضرت را جریحه‌دار کرد ؛‌ اما بدتر از آن سخنی است برخی از صحابه در توجیه تمردشان ذکر کرده‌اند . مسلم نیشابوری در صحیحش می نویسد : قال جَابِرٌ فَقَدِمَ النبی صلى الله علیه وسلم صُبْحَ رَابِعَةٍ مَضَتْ من ذِی الْحِجَّةِ فَأَمَرَنَا أَنْ نَحِلَّ قال عَطَاءٌ قال حِلُّوا وَأَصِیبُوا النِّسَاءَ قال عَطَاءٌ ولم یَعْزِمْ علیهم وَلَکِنْ أَحَلَّهُنَّ لهم فَقُلْنَا لَمَّا لم یَکُنْ بَیْنَنَا وَبَیْنَ عَرَفَةَ إلا خَمْسٌ أَمَرَنَا أَنْ نُفْضِیَ إلى نِسَائِنَا فَنَأْتِیَ عرَفَةَ تَقْطُرُ مَذَاکِیرُنَا الْمَنِیَّ قال یقول جَابِرٌ بیده کَأَنِّی أَنْظُرُ إلى قَوْلِهِ بیده یُحَرِّکُهَا . صحیح مسلم ، مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری (متوفای261هـ) ، ج 2 ، ص883 ، ح1216 ، کتاب الحج ، باب بیان وجوه الإحرام  ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی . جابر گفت : رسول خدا در صبح روز چهارم ذی الحجة آمد و به ما دستور داد که از احرام خارج شویم و فرمود :‌ از احرام خارج شوید و نزد زنانتان بروید . عطاء می گوید: مردم نزد زنانشان نرفتند ؛ ولی از احرام خارج شدند . گفتیم : بین ما و عرفه پنج روز بیشتر فاصله نیست ، به ما دستور می‌دهید که با زنان جمع شویم و بعد به سوی عرفه برویم در حالی که از آلت‌های ما منی می‌چکد ؟ عطا گفت که جابر این سخن را می‌گفت و با دستش نیز نشان می‌داد ، من به سخن او می‌نگریستم و او با دست آلتش را حرکت می‌داد . بخاری این گونه نقل می‌کند : ... فَأَمَرَ النبی صلى الله علیه وسلم أَصْحَابَهُ أَنْ یَجْعَلُوهَا عُمْرَةً وَیَطُوفُوا ثُمَّ یُقَصِّرُوا وَیَحِلُّوا إلا من کان معه الْهَدْیُ فَقَالُوا نَنْطَلِقُ إلى مِنًى وَذَکَرُ أَحَدِنَا یَقْطُرُ ... . رسول خدا به اصحابش دستور داد تا حج را به عمره تبدیل کنند ،‌ سپس طواف کرده ،‌ تقصیر انجام دهند و از احرام خارج شوند ؛ مگر کسی که قربانی به همراه خود دارد ، صحابه گفتند : ما به سوی منی رهسپار شویم ؛ در حالی که از آلت ما منی می‌چکد ؟ الجامع الصحیح المختصر ، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256هـ) ج 2  ، ص594 ، ح1568 ،‌ کتاب الحج ، باب 81 ، تَقْضِی الْحَائِضُ الْمَنَاسِکَ کُلَّهَا إِلاَّ الطَّوَافَ بِالْبَیْتِ ، ناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا . و در روایت دیگر می‌نویسد : فَیَرُوحُ أَحَدُنَا إلى مِنًى وَذَکَرُهُ یَقْطُرُ مَنِیًّا . الجامع الصحیح المختصر ، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256هـ) ج 2  ، ص885 ، کتاب الشرکة،47 ، باب 15، الاِشْتِرَاکِ فِی الْهَدْىِ وَالْبُدْنِ ، ناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا . هر یک از ما به طرف منی برود، در حالی که از آلت او  منی می‌چکد ؟ آیا کسانی که در حضور رسول خدا چنین کلماتی را بر زبان جاری می‌کنند و این گونه از فرمان صریح آن حضرت سرپیچی می‌کنند ، بعد از آن حضرت از فرمانش سرپیچی نخواهند کرد ؟ مخالفت صحابه با رسول خدا (ص) در روزه سفر : در سال هشتم هجرت، رسول خدا صلی الله علیه وآله برای فتح مکه قصد آن سرزمین نمود. در این سفر آن حضرت به همراهانش دستور داد که روزه خود را افطار کنند و خود نیز در حالی که همه مردم می‌دیدند ، افطار کرد ؛ ولی در عین حال برخی از صحابه از فرمان پیامبر خدا سرپیچی و تا غروب آفتاب افطار نکردند . رسول خدا پس از آگاهی از موضوع ، با صراحتا تمام آنان‌ را عصیان‌گر و گناهکار نامید. مسلم نیشابوری در صحیحش می‌نویسد : حدثنی محمد بن الْمُثَنَّى حدثنا عبد الْوَهَّابِ یَعْنِی بن عبد الْمَجِیدِ حدثنا جَعْفَرٌ عن أبیه عن جَابِرِ بن عبد اللَّهِ رضی الله عنهما أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم خَرَجَ عَامَ الْفَتْحِ إلى مَکَّةَ فی رَمَضَانَ فَصَامَ حتى بَلَغَ کُرَاعَ الْغَمِیمِ فَصَامَ الناس ثُمَّ دَعَا بِقَدَحٍ من مَاءٍ فَرَفَعَهُ حتى نَظَرَ الناس إلیه ثُمَّ شَرِبَ فَقِیلَ له بَعْدَ ذلک إِنَّ بَعْضَ الناس قد صَامَ فقال أُولَئِکَ الْعُصَاةُ أُولَئِکَ الْعُصَاةُ . صحیح مسلم ، مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری الوفاة: 261هـ) ج 2  ، ص785 ، ح1114 ، ناشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی . جابر بن عبد اللَّه می گوید : پیامبر در سال فتح مکه در ماه رمضان با حالت روزه از شهر خارج شد ا به «کراع الغمیم» رسید، همراهان آن حضرت هم روزه بودند، ظرفی آب در خواست نمود و آن را بالا بالا برد تا مردم آن را ببینند، سپس آن را نوشید. پس از گذشتن لحظاتی، گفتند: برخى از مردم روزه هستند. فرمود: آنان سرکشان هستند ، سرکشانند . رسول خدا (ص) از پیمان شکنی امت خبر داده بود : علاوه بر آنچه گذشت، پیامبر خدا از آینده اصحاب واز تغییرها ودگرگونی ها ی اعتقادی وروحی آنان، آگاهی بیشتری داشت ولذا از نافرمانی آنان ‌و عدم پذیرش ولایت امیر مؤمنان علیه السلام خبر داده است . أبو یعلی موصلی در مسندش به نقل از امیر المؤمنین علیه السلام می‌نویسد : ... قال قلت یا رسول الله ما یبکیک قال ضغائن فی صدور أقوام لا یبدونها لک إلا من بعدی قال قلت یا رسول الله فی سلامة من دینی قال فی سلامة من دینک . مسند أبی یعلى ، أحمد بن علی بن المثنى أبو یعلى الموصلی التمیمی الوفاة: 307هـ) ج 1  ، ص426 ، ناشر : دار المأمون للتراث - دمشق - 1404 - 1984 ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : حسین سلیم أسد . رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله گریست و صداى گریه‏اش بلند شد. پرسیدم: علت گریه شما چیست؟ فرمود: علت گریه من، حسادتهائى است که مردم نسبت تو در دل دارند و آشکار نمى‏کنند و هنگامى آثار حسادتشان را بروز مى‏دهند که من دعوت حق را اجابت کرده‏ام و در میان شما نیستم‏ ، علی علیه السلام می گوید : سؤال کردم : ای فرستاده خدا ! آیا در آن هنگام دین من سالم است ، فرمود : بلی دینت سالم است . حاکم نیشابوری نیز المستدرک می‌نویسد : عن علی رضی الله عنه قال إن مما عهد إلی النبی صلى الله علیه وسلم أن الأمة ستغدر بی بعده . از علی علیه السلام نقل شده که فرمود : از چیزهایی که رسول خدا (ص) به من فرمود این است که : پس از من، مردم با حیله‏گرى با تو رفتار مى‏کنند و بعد از نقل روایت می‌گوید : هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه . المستدرک على الصحیحین ، محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم النیسابوری الوفاة: 405 هـ) ج 3  ، ص150 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت - 1411هـ - 1990م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : مصطفى عبد القادر عطا . این حدیث سندش صحیح است ؛ ولی بخاری و مسلم نقل نکرده‌اند . امیر المؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه می‌فرماید : اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَعْدِیکَ عَلَى قُرَیْش وَ مَنْ أَعَانَهُمْ فَإِنَّهُمْ قَطَعُوا رَحِمِی وَ صَغَّرُوا عَظِیمَ مَنْزِلَتِیَ وَ أَجْمَعُوا عَلَى مُنَازَعَتِی أَمْراً هُوَ لِی . نهج البلاغه ، خطبه 172 و شرح نهج البلاغة ، ابن أبی الحدید ، ج 4،  ص104. بار خدایا از قریش و تمامى کسانى که یاریشان کردند به پیشگاه تو شکایت مى کنم ؛ زیرا قریش پیوند خویشاوندى مرا قطع کردند و مقام و منزلت بزرگ مرا کوچک شمردند و در ربودن حقی که برای من بود ، با یکدیگر هم داستان شدند . نتیجه : تمرد صحابه از فرمان رسول خدا صلی الله علیه وآله در باره ولایت امیر المؤمنین علیه السلام ، نخستین تمرد آن‌ها نبوده ؛ بلکه حتی در زمان حیات آن حضرت نیز بارها و بارها از فرمان آن حضرت سرپیچی شده است ؛ بنابراین صرف اختلاف صحابه نمی‌تواند دلیلی بر رد حدیث غدیر باشد . موفق باشید گروه پاسخ به شبهات مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)

ترجمه فارسی مناظرات دکترحسینی قزوینی درشبکه المستقله

شبکه ماهواره‌ای «المستقله» انگلستان، شبکه‌ای است که با عنوان دفاع از عقائد اهل سنت تشکیل شده و تاکنون با ترتیب دادن چندین مناظره جنجالی، که به ادعای مسؤلان این شبکه بییندگان آن به حدود پنجاه میلیون نفر رسید، تلاش در بر هم زدن روابط برادرانه بین شیعه و سنی داشته است .
چندی پیش این شبکه با اعلام موضوعی جدید برای مناظره از شیعیان دعوت کرده و ادعا نمود که در صدد است تا وجود نداشتن هرگونه روایت صحیحی در منابع شیعه و سنی در شهادت و مظلومیت حضرت زهرا را ثابت نموده و به زعم خویش یک بار و برای همیشه به پرونده شرکت هر ساله و پرشور شیعیان در عزاداری فاطمیه را مختومه سازد.
بزرگان شیعه که از سوء سابقه این شبکه در تحریک عواطف مذهبی شیعه و سنی با اطلاع بودند، ابتدا دستور به عدم شرکت شیعیان در این مناظره نمودند؛ اما از آن‌جا که این شبکه بنای ایجاد تفرقه میان شیعه و سنی را داشت و با دعوت رسمی از شیخ جناحی از علمای عراق و نیز از صباح الخزاعی به عنوان متفکری شیعه روش جدیدی را در پیش گرفت و آن استفاده از عدم تخصص جناب آقای جناحی در زمینه بحث های کلام جدید و نیز ادعای دروغین صباح الخزاعی در مورد شیعه بودن خویش و منکر شدن بسیاری از اصول ثابته نزد شیعه بود .
همان‌گونه که در متن مناظره هم مطرح می‌گردد، عده ای از مراجع و بزرگان حوزه از جمله حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به محض اطلاع و آگاهی از این موضوع با جناب دکتر آیت الله حسینی قزوینی تماس حاصل نموده و از ایشان می‌خواهند تا با شرکت در این مناظره توطئه جدید وهابیت در ایجاد اختلاف میان شیعه و سنی را خنثی نموده و روایات موجود در اثبات شهادت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را در آن برنامه در معرض دید تمامی مسلمانان عالم قرار دهند.
از سوی دیگر آیت الله کورانی با این شبکه تماس گرفته و با معرفی جناب دکتر حسینی قزوینی به این شبکه اعلام می‌دارد در صورتی که بناست نظرات واقعی شیعیان در این برنامه و مناظره مطرح گردد باید از ایشان در این برنامه دعوت به عمل آید.
حضور و شرکت جناب دکتر حسینی قزوینی در اولین شب مناظره که مصادف با چهارمین شب آغاز این مناظره ‌بود در حالی صورت گرفت که در شب‌های قبل، این شبکه با زیر نویس و مانور‌های مداوم مجری این برنامه (دکتر الهاشمی) همواره بر این نکته تأکید می‌کرد که شیعه در ادعای خود مبنی بر جسارت خلفا به حضرت زهرا هیچ مدرک صحیحی حتی در کتاب‌های خود ندارند.
اما با حضور جناب دکتر حسینی قزوینی در اولین شب مناظره ورق برگشته و داستان دقیقا بر خلاف روند مورد نظر و نتیجه‌ای که از آن مورد انتظار بود رقم ‌خورده و به صورت دیگری ادامه و ختم ‌گردیده است. یعنی نه تنها فتنه ایجاد اختلاف و درگیری مذهبی بین شیعه و سنی از بین ‌رفت، بلکه با مطرح شدن روایات اهل سنت در مورد هجوم خلفا به خانه حضرت زهرا سلام الله علیها و نیز روایات صحیحه شیعه، سبب آگاهی بسیاری از مردم و اهل سنت را فراهم آورد.
سخنان و روشنگری‌های جناب دکتر حسینی قزوینی در این مناظره سبب شد تا شرکت کنندگان سنی و مجری این برنامه رفته، رفته از ادعای خود عقب نشینی نموده و زیرنویس‌های برنامه عوض شده و با دست برداشتن از هیاهو‌ و جنجال‌های چند شب قبل، اصل هجوم و اسقاط جنین و شکستن پهلو و شهادت حضرت محسن علیه السلام‌ را پذیرفته و فقط به همین مقدار بسنده کنند که عمر و ابوبکر به طور مستقیم در این اقدام شرکت نداشته‌‌اند.
در این مناظره که با وجود نابرابر بودن نیروهای موجود در آن و مقابله تمامی افراد حاضر در مناظره از جمله دکتر الحسینی از اهل سنت بحرین، دکتر ابوشوارب از اهل سنت مصر و خود دکتر الهاشمی مدیر سنّی این مناظره و نیز صباح الخزاعی که در اصل سنّی ولی به دروغ خود را شیعه معرفی کرده بود، اما با هوشیاری جناب دکتر آیت الله حسینی قزوینی این ادعا باطل گردید و حقانیت نظر شیعه در این زمینه بر حق جویان ثابت گردید و تریبونی که برای ترویج درگیری میان شیعه و سنی در نظر گرفته شده بود، وسیله‌ای برای  بیان مظلومیت حضرت زهرا با روایات فریقین گردید.
این عمل ایشان سبب تغییر یافتن جوّ مناظره و برخوردهای غیر معقول مدیر مناظره – دکتر الهاشمی- گردید که خود به خوبی بیانگر ناراحتی مسئولین مناظره از اثرات آن بود اما این برخوردهای غیر معقول نیز با لطف الهی ناکام ماند و شیعه سر افراز از این مناظره بیرون آمد.
در پی این پیروزی شیعه، حضرت آیت الله العظمی مکارم از جناب آیت الله قزوینی تشکر کرده و فرمودند: «برخوردهای اخیر عده ای از بزرگان اهل سنت در مواجهه با شهادت حضرت زهرا به خوبی نشانگر استیصال ایشان و سبب مشخص شدن نقطه ضعف ایشان گردیده است که باید از این نقطه کمال استفاده را نمود.»
همچنین پس از این مناظره علما و بزرگان حوزه علمیه قم با تشکر از جناب آیت الله قزوینی از حضور ایشان در این مناظره ابراز خرسندی نمودند.
لازم به ذکر است که پس از این مناظره تماس های بسیاری از اهل سنت کشورهای مختلف از جمله عربستان، عراق، آلمان و... با این موسسه و جناب آیت الله قزوینی صورت گرفت و عزیزان اهل سنت در آن با اشاره به مظلومیت حضرت زهرا سلام الله علیها، تقاضای آشنایی هرچه بیشتر با مذهب شیعه را داشته و ابراز داشتند که به رغم تلاش‌های مسئولین شبکه المستقله، در سال آینده نه تنها شیعیان که حتی اهل سنت نیز برای حضرت زهرا مراسم عزاداری برپا خواهند داشت.
از اتفاقات دیگری که در پی این مناظره اتفاق افتاد حضور یکی از سرشناس‌ترین خانواده‌های کشور امارات و تشرف به مذهب تشیع بود.
نکته‌ لازم به ذکر این است که ترجمه فارسی، کاملاً مطابق با متن عربی آن که پیاده شده از فیلم ویدیویی آن می‌باشد صورت پذیرفته است و این خود بهترین شاهد و گواه برای اثبات موفقیت جناب دکتر حسینی قزوینی در این مناظره است؛ اقدامی که هیچ یک از سایت‌های وهابی تاکنون به هیچ شکل جرئت به اقدام آن ننموده‌اند.
در پایان خوانندگان عزیز را توصیه می‌نماییم تا متن مناظره را با دقت هرچه تمام‌تر و تا جمله پایانی آن مورد مطالعه قرار دهند.

معاونت اطلاع رسانی مؤسسه حضرت ولی عصر (عج)

فهرست

پیش‌گفتار:

چهارمین شب مناظره و اولین شب حضور دکتر سید محمد حسینی قزوینی

سخن هاشمی مدیر شبکه

کلام دکتر قزوینی:

کلام دکتر قزوینی در رابطه با قدمت و سابقه عزاداری برای حضرت زهراء:

بیان روایت وارد شده در نهج البلاغه دال بر هجوم

امام حسین علیه السلام همین خطبه را از پدرش نقل می‌کند:

قضیه شهادت فاطمه زهراء علیها السلام در کتاب‌های أهل سنت:

1- روایت جوینی دلالت بر شکسته شدن پهلو و سقط جنین دارد

2- کلام ابن تیمیه پیرامون قضیه هجوم

3- روایت طبری

پاسخ به اشکال اهل سنت در بعضی از راویان این روایت مثل ابن حمید

روایات دیگری که دلالت بر هجوم و سقط جنین دارد

شواهدی بر وجود اختلافات فراوان بین صحابه

دعوت به وحدت و عدم ذکر مسائل اختلاف برانگیز

سخنان الحسینی:

اشکال الحسینی به دکتر حسینی قزوینی:

اتهام الهاشمی به شیعه در عدم رعایت تقوا برای متهم نمودن دیگران

اشکال الحسینی به جوینی مبنی بر این‌که ذهبی در باره او گفته است: او حاطب لیل است

ردّ دکتر حسینی قزوینی بر سخنان الحسینی:

استاد دکتر قزوینی بار دیگر کلام ذهبی را راجع به ردّ ادعای الحسینی تکرار می‌کند:

تصحیح سند روایات شهادت حضرت زهراء سلام الله علیه

سخن دکتر ابو شوارب:

ادعاء بر این که روایات هجوم ساختگی است!!!

خطبه امیر المومنین در نهج البلاغه دلالت بر هجوم به [حضرت] فاطمه نمی‌کند !!!

شبهه علیه کتاب کافی و روایات آن

ایراد به ادله دکتر قزوینی:

پاسخ دکتر حسینی قزوینی:

برادر ابو شوارب حتی یک دلیل هم نیاوردند:

نظر علمای معاصر اهل سنت راجع به قضیه هجوم:

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی پیرامون ادعا‌های اهل سنت بر این که همه علمای شیعه کتاب سلیم بن قیس را رد می‌کنند:

نظر دکتر حسینی قزوینی راجع به کتاب سلیم بن قیس که اکنون نزد شیعه است:

سخن دکتر الهاشمی:

سخن او پیرامون عدم قبول روایات جعلی (حتى اگر سنداً صحیح باشد!!!)

سخن الهاشمی پیرامون فتوحات عمر:

ادعاء بر این‌که شیعه تا الآن هیچ دلیلی برای ادعای خود در ماجرای هجوم نیاورده است!!!

سخن الهاشمی خطاب به عمر بن خطاب و معذرت خواهی او از عمر به خاطر طرح این سخنان در شبکه المستقله:

علی بن أبی طالب علیه السلام با آن شجاعتش کجا بود؟

چرا اسلام دین حقد و فتنه و خون‌خواهی شده است؟(منظورشان اسلام شیعه است)

سخنان شیخ محمد الخزاعی:

روایاتی که دلالت بر تهدید به هجوم می‌کند در حالی‌که هجوم اتفاق نیافتاد:

قطع سخنان الخزاعی از سوی الهاشمی و ممانعت از تکمیل آن:

اتفاقاتی که در این قسمت از برنامه افتاد:

ششمین شب مناظره و دومین شب حضور دکتر سید محمد حسینی قزوینی

سخنان الهاشمی مدیر شبکه

خلاصه نتایج برنامه‌های گذشته

سخنان جناب دکتر حسینی قزوینی

عذرخواهی از عدم مشارکت در برنامه گذشته

تحقیق پیرامون سند روایت ابن أبی شیبه

بحث پیرامون سند روایت بلاذری

روایت سوم: روایت طبری در تهدید به آتش زدن

روایت چهارم: روایت ندامت ابوبکر از هجوم به خانه فاطمه سلام الله علیه

بحثی پیرامون علوان بن داود، راویی که مورد اشکال در این روایت است

تأکید بر لزوم رعایت احترام اهل سنت و خودداری از اهانت

فرق میان نقل قضایای تاریخی و اهانت به خلفاء

درخواست از ابو شوارب مبنی براین که دیگر ادعا نکند شیعه حتى یک روایت صحیح برای اثبات ادعای خود نیاورده است

رد مفصل اتهام الحسینی به جناب دکتر حسینی قزوینی به تدلیس و کذب

رد اشکال به این که شهرستانی مطالب نقل شده از نظام را ردّ نموده است؟

پاسخ به آن‌چه گفته شد علی بن أبی طالب از سینه زنی به هنگام مصیبت نهی نموده است

پاسخ راجع به کلام أمیر المومنین در نهی اصحاب در باره دشنام گویی

سخن ابو شوارب

روایات طرح شده‌ای که عمر را متهم می‌کند توسط دشمنان او جعل شده‌اند !!!

روایات مطرح شده دلالتی بر وقوع جنایت نمی‌کند

ادعاء بر این که تمام این روایات ضعیفند (به ادله دقت کنید!!)

روایاتی از اهل بیت که در آن از خلفاء مدح شده است!!!

ادعا بر این که علی بن أبی طالب به سرعت بیعت نمود

روایاتی از ائمه علیهم السلام‌ در مدح ابو بکر و عمر

کلام علی بن أبی طالب خطاب به عمر، مبنی بر این که تو پشت و پناه اسلام و مسلمانان هستی...

سخن علی بن ابی طالب راجع به عمر، مبنی بر این که او ولی مسلمانان است...

مدح امام باقر نسبت به عمر بن خطاب!!!

روایت زید بن علی بن الحسین در مدح عمر و ابوبکر

امام باقر: من منکر فضلیت عمر نیستم!!!

ابو بکر و عمر دو امام عادل و قاسط و بر طریق حق بودند...

روایات دیگر!!!

اثبات تهمت هجوم به خانه فاطمه بالاتر از دشنام به صحابه است!!!

جناب آقای قزوینی چرا شما صحابه را دشنام نمی‌دهید‌؟

چرا مراجع شیعه صحابه را سبّ و دشنام می کنند؟ خمینی....

اسلام با وجود صحابه به این‌جا رسیده است

کسی که صحابه را سبّ و دشنام دهد زندیق است!!!

منشاء سب و دشنام‌ها کینه‌هایی بوده است که بعضی آتش پرستان ازابوبکر و عمر داشته‌اند

کلام صباح الخزاعی

نتیجه سخن دکتر قزوینی این است که آن‌چه دو خلیفه آوردند باطل است

داستان‌سرایی به عنوان شاهد بر ادع

ادعا بر این که سخن شیعه بدون سند است!!! مانند داستان‌های شکسپیر

شما و دیگر مراجع، مردم را به سبّ و دشنام تحریک می‌نمایید

جواز لطم به معنای اعتراض به قضا و قدر الهی است

داستانی دیگر از دکتر خزاعی

اشکال در قضیه فدک

اگر رسول خدا فدک را به فاطمه می‌بخشید به سایر فرزندان و همسرانش چه می‌داد؟

باز هم داستانی دیگر از الخزاعی

آیا ابو بکر فدک را برای خودش گرفت یا برای مسلمانان؟

اسماء بنت عمیس همسر ابوبکر و بعد از او علی بن أبی طالب

آیاتی که دلالت بر مدح خلفاء دارند

مراجع عراق سبب مهاجرت مردم به خارج از کشور عراق و جنگ‌های طائفه‌ای هستند!!!

تمام این روایات قصه‌های جعلی هستند

مجرم بودن صلاح الدین ایوبی مهم نیست. به خاطر فتوحاتش باید او را مدح کرد!!!

خاتمه سخن: مقداری دفاع از شیعه!!!

سخن الهاشمی در دعوت از الحسینی برای شروع سخن

چه کسی در دنیا می‌تواند ابوبکر و عمر را محاکمه کند؟

هدف ما از این محاکمه‌ها مقابله با جو سازی‌های شیعه و مجالس عزاداری است

سخن الهاشمی علیه حزب الله لبنان

در سال آینده می‌بینیم چند نفر شیعه درمراسم عزاداری فاطمه شرکت می‌‌کند!!!

سخن علی بن أبی طالب بر وقوع جنایت از سوی ابوبکر و عمر دلالت نمی‌کند!!!

تکرار این سخن که ما در سال آینده می‌بینیم مقدار شرکت کنندگان شیعه در مجالس عزاداری کم شده‌اند

سخنان الحسینی

این مناظرات را همه ساله تکرار می‌کنیم تا از شرکت شیعیان در مجالس عزاداری جلوگیری کنیم

سخن خدا: ربنا اغفر لنا ولإخواننا الذین سبقونا بالایمان

من نمی‌توانم با دکتر حسینی قزوینی به آرامی سخن بگویم چون ایشان (با ذکر حقائقی که در کتاب‌های اهل سنت بیان داشته است) همه فکر و مشاعر مرا به هم ریخته است

بیزاری جعفر بن محمد (امام صادق) از کسانی که از ابوبکر و عمر بیزاری می‌جویند

الحسینی و بازگشت به موضوع سب صحابه

روایت «إذا ذکر أصحابی فأمسکوا»

اتهام مجدد الحسینی به جناب دکتر حسینی قزوینی به تدلیس و القاء این مطلب به مخاطبان که از کلام ایشان بوی تدلیس می‌آید!!!

شبکه سلام تی وی برنامه‌ای را در فضائل ابولؤلؤ پخش کرد!!!

سخن الهاشمی و درخواست توضیح از جناب دکتر حسینی قزوینی درباره شبکه سلام

بیان قضیه هجوم به خانه فاطمه دشنام به شیخین است!!!

اگرابوبکر و عمر دشمنان اهل بیت باشند هردو کافرند؛ آیا شما این را می پذیرید؟

سخن الهاشمی پیرامون انتشار مطلبی در مرکز الأبحاث العقائدیة

درخواست پاسخ از سوی الحسینی نسبت به سؤالات طرح شده

با یک روایت صحیح از شیعه که دلالت بر هجوم داشته باشد به ما جواب دهید!!! ما آن را از شما مطالبه می‌کنیم

چرا شما فضل الله را تکفیر کردید؟ چون این روایات را انکار کرده است؟

شما با تصحیح روایات هجوم موجب سبّ و دشنام صحابه می‌شوید!!!

بازگشت به سخنان جناب دکتر حسینی قزوینی

سؤال راجع به ادعایی که الحسینی راجع به شبکه سلام نمود

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی

تاکید الهاشمی بر این که معلومات الحسینی معلومات باطلی است

پاسخ جناب دکتر قزوینی

سوالی عجیب از ابو شوارب

پاسخ الهاشمی به سؤال ابو شوارب به جای جناب دکتر حسینی قزوینی

سؤال الهاشمی: جناب دکتر حسینی قزوینی آیا شما می‌خواهید از اتهامتان به ابوبکر و عمر بازگردید؟

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی از سؤال حاضران

تکرار سؤال از سوی الهاشمی

ردّ جناب دکتر حسینی قزوینی

سخن الهاشمی در توجیه علت برگزاری این مناظرات

نظر شما در باره روایات هجوم چیست؟

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی

الهاشمی: سخن امیرالمومنین دلالت بر شکستن پهلو و سقط جنین نمی‌کند

این قضیه نزد شیعه ثابت است و خدا به صحت یا عدم صحت مدلول آن آگاه است ولی روایات صحیح هستند

الهاشمی: ما صحت این روایات را قبول نداریم و نهایت چیزی که در این روایات هست تهدید است

الهاشمی: نظر شخصی شما در باره قضیه هجوم چیست؟

آخرین دفاع الهاشمی از وهابیت در پایان برنامه

آخرین اهانت الخزاعی در این قسمت به شیعیان

قسمت هشتم مناظره شبکه المستقله پیرامون کیفیت شهادت حضرت‌ فاطمه زهراء سلام الله علیه
سومین و آخرین قسمت حضور جناب دکتر حسینی قزوینی

بازگشت به گفت‌و‌گو با جناب دکتر حسینی قزوینی

ذکر مقدمات برای طرح سوال اساسی

الهاشمی از دکتر حسینی قزوینی می خواهد تا از وارد نمودن اتهام به شیخین عقب نشینی کند

کلام جناب دکتر حسینی قزوینی:

پاسخ به ادعای الحسینی مبنی بر این که جناب دکتر حسینی قزوینی به زبان عربی تسلط ندارد

هدف از شرکت جناب دکتر حسینی قزوینی در این مناظره و نقل کلام آیة الله العظمی مکارم شیرازی

تناقض در ادعا‌های اهل سنت در این گفت‌و‌گو

قطع سخنان جناب دکتر حسینی قزوینی توسط الهاشمی با وجود تعهدی که بر رعایت این کار نموده‌اند

جناب دکتر حسینی قزوینی: روایت جوینی بر شکستن پهلو و سقط جنین دلالت می‌کند

تصریح روایت فرائد السمطین جوینی

جواب عجیب الهاشمی از این روایت

مغالطه الهاشمی در استدلال:

سخنان جناب دکتر حسینی قزوینی پیرامون تناقض صدر و ذیل روایت

سخنان جناب دکتر حسینی قزوینی در بیان تناقضات اهل سنت در روش آنها در این مناظره

تسلیم شدن الهاشمی نسبت به صدور تهدید از سوی عمر بن خطاب

روایت پشیمانی ابوبکر از هجوم به خانه فاطمه زهراء سلام الله علیه

ادعای أبوشوارب بر این که روایت طبری صحیح نیست چون طبری در روایاتش شرط صحت نمی‌کند !!! و نیز ادعا بر این که راوی این روایت کلبی یا ابو مخنف است !!!

ادعا بر این که طبری مورخ است، و اهل درایت نیست پس روایت او نمی‌تواند صحیح باشد !!! (یعنی حتى اگر سند آن صحیح باشد)

درخواست مجدد ابو شوارب برای روایت صحیح بدون این که روایت طبری پاسخ داده شود

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی: تمام کتاب‌های اهل سنت غیر از بخاری و مسلم در آن شرط صحت نشده است

در خواست روایتی که از اهل سنت نباشد توسط الهاشمی

سخن حسن فرحان مالکی وهابی در تصحیح روایات هجوم

اشعار شاعر نیل در قضیه هجوم

کلام عبد الفتاح عبد المقصود در اثبات هجوم به خانه حضرت زهرا سلام الله علیه

عدم توانایی حاضران در برنامه جهت تضعیف روایات طرح شده از سوی استاد

ادعای الهاشمی مبنی بر قابل قبول نبودن سخن فرحان مالکی !!!

شعر شاعر نیل هم فقط دلالت بر تهدید می‌کند !!! (تهدید هم که از نظر ایشان اهمیتی ندارد !!!)

رد اتهام از حضرت آیة الله العظمى سیستانی حفظه الله:

تکرار ادعا از سوی الهاشمی علیه آیة الله العظمى سیستانی با وجود ادعاء بر دفاع از هر شخص غائب در برنامه !!!

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی به سخن الهاشمی

دخالت الخزاعی در موضوع تهمت

الخزاعی: سخنی از یک شیعه به شیعه

اثبات جناب دکتر حسینی بر شیعه نبودن الخزاعی

جناب دکتر حسینی قزوینی و ذکر روایات امام صادق و سائر ائمه

الهاشمی بار دیگر ادعائش را علیه آیة الله سیستانی تکرار می‌کند

روایات شیعه راجع به قضیه هجوم

ممانعت الهاشمی از بیان منابع اهل سنت که این روایت را ذکر کرده‌اند

ادعای الهاشمی در توافق با جناب دکتر حسینی قزوینی بر این که ادله اهل سنت از سوی شما به پایان رسیده است !!!

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی از این ادعا که شیعه دو خلیفه را در معرض اتهام قرار داده‌ است

قطع مجدد سخنان دکتر حسینی قزوینی توسط ابوشوارب با وجود وعده‌های قبلی !!!

ادعاء بر این که شیعه در مناظرات خود پیرامون موضوع می‌چرخند و در اصل موضوع وارد نمی‌شوند!!!

پاسخ ابو شوارب به روایات شیعه: امام صادق و امام کاظم شاهدان عینی نبود‌ه‌اند!!!

درخواست الهاشمی از جناب دکتر حسینی قزوینی جهت استماع به سخنان دیگر میهمانان برنامه

ابوشوارب: همه راویانی که دکتر حسینی قزوینی ذکر کردند رافضی بودند!!!

جناب دکتر حسینی قزوینی: آیا راویان صحیح مسلم هم رافضی هستند؟!!

جناب دکتر حسینی قزوینی منظورخود را از ذکر راویانی که به خلفاء دشنام می دهند بیان می‌سازند

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی از سخن ابوشوارب که گفت امام صادق علیه السلام در صحنه حاضر نبوده‌اند

الهاشمی: نتیجه گفت‌وگو با جناب دکتر حسینی قزوینی بسیار خوب بود

سخن الخزاعی

من شیعه هستم و باورم نمی‌شد روزی بیاید که من از عمر دفاع کنم

من شیعه هستم و آیة الله قزوینی به من می‌گوید: تو شیعه نیستی؛ چرا که من گفتم: من شیعه نیستم!!!

همه مراجع شیعه ایرانی هستند !!!

جنگ طائفه‌ای در عراق جنگ سیاسی است

حادثه هجوم به حضرت زهراء از دروغ‌های آمریکایی است

مجرم دانستن ابوبکر و عمر یعنی کشتن همه اهل سنت!!!

هر خلیفه‌ای برای خود خصوصیتی دارد

باید این داستان‌های دروغ را فراموش کنیم

سؤال الهاشمی از الخزاعی: آیا هجوم به وقوع پیوسته است یا نه؟ الخزاعی: نه به هیچ‌وجه

سخنان ابوشوارب

الهاشمی واقعا جناب دکتر حسینی قزوینی را تحمل نمود !!!

منهج و رویه دکتر حسینی قزوینی به نتیجه‌ای نمی‌رسد چرا که بر اساس اکاذیب و داستان‌های نیرنگ‌آمیز بنا گردیده است

شاهد بر تناقض اقوال

اتهام ابوشوارب به این که جناب دکتر حسینی قزوینی از منهج مدلسان تبعیت می‌کند !!!

اتهام بر این که جناب دکتر حسینی قزوینی جنایت شیخین را ثابت کرده و می‌گوید: من آنها را سب نمی کنم

اتهام و اهانت به مذهب شیعه

ادعاء بر این‌که حتی نزد شیعه روایت صحیحی برای این قضیه یافت نمی‌شود !!!

در نظر ابوشوارب اگر کسی بگوید: بعضی از راویان صحاح، عمر و ابوبکر را سبّ ‌نموده‌اند او مدلس است

علی بن أبی طالب از ابتدا بیعت نمود !!!

روایت ابن کثیر از رضایت فاطمه‌ از ابوبکر!!!

درخواست ابوبکر و عمر از علی علیه السلام برای نماز بر پیکر فاطمه سلام الله علیها:

دین شیعه قائم بر این ‌گونه اکاذیب است:

ابوشوارب: متنی از خمینی در جواز سبّ و لعن بر اهل سنت

روایات شیعه علیه اهالی بعضی از شهره

نقل سخنی از سید نعمت الله جزائری علیه اهل سنت

پایان سخنان ابوشوارب با مخاطب قرار دادن جناب دکتر حسینی قزوینی:

کسی که صحابه را مورد اتهام قرار دهد از اسلام خارج است

سخن پایانی ابوشوارب پیرامون موضوع هجوم

سخنان جناب دکتر حسینی قزوینی در ردّ ادعا‌های ابوشوارب

الخزاعی و ابوشوارب گفتند: کسی که از صحابه اکراه داشته باشد به اسلام بغض ورزیده است؛ نظر شما در این باره چیست؟

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی از نقل کلام سید نعمت الله جزائری توسط ابوشوارب:

پاسخ به اتهامات وارده به امام خمینی

سخن گفتن پیرامون جنایت ابوبکر و عمر در زمان حاضر به مصلحت اسلام نیست و از توطئه‌هایی است که علیه مسلمانان صورت می‌گیرد

ماجرای شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها موضوع جدید و تازه‌ای نیست

جناب دکتر حسینی قزوینی: دشنام و یا ناسزا به اهل سنت و یا اهانت به عقائد آنها جائز نیست

جناب دکتر حسینی قزوینی: امام خمینی در مکاسب محرمه از شیخ بحرانی جواز سبّ را نقل کرده و بعد با شدت آن را انکار می نماید

پاسخ جناب دکتر حسینی قزوینی از روایاتی که ضد شیعه در مورد اهالی سرزمین‌ها خوانده شد

معرفی کتاب‌های علمای شیعه در رابطه با قضیه هجوم توسط جناب دکتر حسینی قزوینی

اگر اهل سنت می‌خواهند صحابه را از معرض اتهام دور سازند، باید بعضی از روایات موجود در صحاح سته را محو سازند.

جناب دکتر حسینی قزوینی: باید از مراجع عظام خود در ایجاد وحدت اسلامی پیروی کنیم

شبهه ازدواج عمرباام کلثوم

ازدواج ام کلثوم با عمر، شاهد دروغ بودن شهادت:

طرح شبهه:

شیعیان ادعا مى‌کنند که خلیفه دوم قاتل فاطمه زهرا (رضى الله عنها) است؛ اما کدام‌ عقل‌ سلیم‌ مى‌پذیرد که‌ حضرت‌ علی ‌(رضی‌الله عنه‌) دخترش‌ را به‌ ازدواج‌ قاتل‌ همسر گرامیش‌، فاطمه‌ (رضى الله عنها) درآورد و رابطه‌ دوستانه‌ با او برقرار نماید؟

نقد و بررسى:

یکى از شبهاتى که اهل سنت؛ به ویژه در سال‌هاى اخیر به صورت گسترده مطرح کرده‌اند، ازدواج خلیفه دوم با امّ‌کلثوم دختر امیر مؤمنان و فاطمه زهرا علیهما السلام است.

اهل سنت،‌ استفاده‌هاى گوناگونى از این ازدواج مى‌کنند؛ از جمله مى‌خواهند با اثبات این ازدواج، رابطه صمیمانه و دوستانه امیر مؤمنان با خلفا را ثابت و از سوى دیگر، شهادت صدیقه شهیده سلام الله علیها، غصب خلافت و... را انکار نماید.

از این رو، این شبهه اهمیت فوق العاده و پیوند ناگسستنى با اندیشه‌هاى شیعیان دارد و باید به صورت دقیق و مستدل بررسى شود.

اندیشه‌وران شیعه پاسخ هاى گوناگونى از این مطلب داده‌اند که همگى آن‌ها صحیح و معقول به نظر مى‌رسد؛ برخى همچون رضى الدین حلى، علامه مقرّم، علامه باقر شریف القرشى و... اصل وجود دخترى به نام امّ‌کلثوم را براى حضرت زهرا سلام الله علیها منکر شده و دلیل‌هاى متقنى براى آن ارائه کرده‌اند. که ما نیز در این مقاله، در دفاع از این نظر، شواهد فراوان بیان کرده‌ایم.

 برخى دیگر، وقوع تعارض در روایات ازدواج را دلیلى واضح براى بطلان مدعاى اهل سنت در باره این ازدواج مى‌دانند؛ از جمله شیخ مفید رضوان الله تعالى علیه در دو رساله مجزا به نام‌هاى المسائل العُکبریة و المسائل السرویة، و نیز سید ناصر حسین الهندى در کتاب افحام الأعداء والخصوم و آیت الله میلانى و...

ما نیز در این مقاله، تعارض‌هاى گسترده در نقل این ماجرا را مطرح و مستندات آن را از کتاب‌هاى اهل سنت ذکر کرده‌‌ایم.

 و اندیشه‌وران دیگرى، همچون سید مرتضى پاسخ داده‌اند که این ازدواج با زورگویى و تهدید عمر بن خطاب بوده است.

عده‌اى از دانشمندان شیعه و سنى با پذیرش اصل ازدواج، نکته دیگرى را مطرح کرده‌اند که امّ‌کلثوم همسر عمر، دختر امیر مؤمنان علیه السلام نبود؛‌ بلکه دختر ابوبکر بوده است؛ از جمله یحیى بن شرف نووى، مهمترین شارح صحیح مسلم در کتاب تهذیب الأسماء این مطلب را نقل کرده و آیت الله مرعشى نجفى از عالمان شیعه در شرح احقاق الحق به این مطلب تصریح کرده‌اند که در ادامه مدرک و اصل سخن ایشان خواهد آمد.

گویا از بین پاسخ هاى موجود، پاسخ اخیر کامل‌تر است؛ چرا که از طرفى تمام روایات موجود در کتاب‌هاى اهل سنت که ازدواج دختر امیر مؤمنان علیه السلام را با خلیفه دوم ثابت مى‌کند، با اشکالات سندى مواجه و با تعارض‌ها و تناقض‌هاى غیر قابل جمعى که دارند، غیر قابل اعتماد هستند و از طرف دیگر در هیچ یک از روایات موجود در کتاب‌هاى شیعه، تصریح نشده که امّ‌کلثوم دختر امیر مؤمنان از حضرت زهرا علیهما السلام باشد؛ بلکه ازدواج دخترى به نام امّ‌کلثوم را که در خانه امیر مؤمنان بوده ثابت مى‌کنند.

اعتراف اندیشمندى همچون نووى، برترین شارح صحیح مسلم که گسترده‌ترین و مهمترین کتاب فقهى شافعى نیز متعلق به او است، عامل مهم دیگرى است که این دیدگاه را تقویت مى‌کند.

و نیز مى‌گوییم که حتى در صورت اثبات چنین ازدواجى، نمى‌توان از آن رابطه صمیمانه امیر مؤمنان را با خلفا اثبات کرد؛ زیرا این ازدواج نه تنها براى خلیفه دوم فضیلت محسوب نمى‌شود؛ بلکه لکه سیاهى است که همانند تیرگى غصب خلافت، بر دامان او باقى مانده است؛ چرا که در ماجراى این ازدواج چیزهایى نقل شده است که عرق شرم از پیشانى انسان غیرت مند جارى مى‌شود. این مطلب را در محور چهارم بررسى کرده‌ایم.

محور اول: دخترى به نام ام کلثوم وجود نداشته است

محور دوم: ام کلثوم دختر ابوبکر، یا ام کلثوم دختر امیر مؤمنان علیه السلام؟

محور سوم: تعارض‌هاى موجود در نقل قضیه

محور چهارم: اهانت به ناموس رسول خدا

محور پنجم: بررسی و تحلیل بهانه عمر برای ازدواج

محور ششم: مخالفت با سنت رسول خدا

محور هفتم: عمر با ام کلثوم «کفو» نبود

محور هشتم: ازدواج با تهدید و زورگویی

محور نهم: بررسی روایات اهل تسنن

فریب کنکاشی دراسلام راستین۳

طرح و ایده تشیع

عوامل جذب

عـوامـل زیـادى بـاعـث شد که من به خط اهل بیت و طرح تشیع جذب شوم .
از این عوامل , برخى مـربوط است به طرح اهل سنت و برخى به مو قعیت اسلامى و برخى مسائل شخصى است و برخى نیزمربوط به طرح تشیع است .
امـا آنـچه مربوط به ایده و طرح اهل سنت است , پس همانطور که تذکر و توضیح دادیم , این طرح , دسـت آورد سـیـاسـت مـى بـاشـد کـه فـقه رجال را بر فقه متون مقدم داشته است .
و این اشکال واقـعـى است که اهل سنت نمى خواهند آن را برطرف سازند .
و اما آنچه مربوط به موقعیت اسلامى اسـت , ایـن هـم خـلاصـه مى شود در تجربه طولانى که با گروه هاى مختلف اسلامى داشتم و از نزدیک شاهدعمق مشکلات فکرى و انقلابى آنان بودم و علتش همان تبعیت ازایده اهل سنت بود و امـا شخص خودم , پس در دورانى که سنى بودم , شعار عقل را برافراشتم ولى در میان اهل سنت , جـایـگاهى براى آن نیافتم , و بدینسان تهمت ها و شایعه ها و اهانت ها دنبالم بود, و بعدا فهمیدم که استفاده از عقل نزد اینان , به معناى زندقه ,الحاد و گمراهى است , ولى به تحقیق دریافتم که کنار گـذارى عـقـل ,معنایش ذوب شدن در گذشته است که سرانجام , انسان ازشخصیت خویش باید دست بردارد واقعیت ها را نادیده بگیرد.
بـه یاد مى آورم وقتى که زندانى بودم در اوائل سالهاى هشتاد, برخى از رهبران گروه جهاد به من پـیشنهاد کردند که با آنها همکارى فکرى داشته باشیم و زیر نظر آنان در زندان فعالیت کنم , ولى من این پیشنهاد را به این علت رد کردم : #من هیچ کارى را بدون دقت و بدون تفکر و تعقل انجام نمى دهم و این به نفع شما نیست .
#من اگر با شما موافقت کنم , بین دو امر, مخیر خواهم بود : یا این که با ایده اى که خود دارم , با ایده شـمـا مـخـالـفـت کـنم و یا این که تسلیم ایده شما گردم و به زبان شما سخن بگویم که در این حالت ,چیزى اضافه نشده است .
و همانا مسلح شدن به سلاح عقل , انسان را قدرت اختیار مى بخشد.
و بدینسان , با این سلاح , به سوى خطاهل بیت کشیده شدم و آن را برگزیدم .
و بى گمان این امر, محقق نمى شد اگر مسلح به سلاح خرد نمى شدم که آن مرا بر شکستن ودرهم فرو ریختن قیودى که ایده تسنن مرا در بند و گرفتار نموده بود, یارى نمود. ((275)) و امـا آنـچـه مرا به سوى خط اهل بیت کشاند و مجذوب تشیع نمود,طرح تشیع است که آن را در مطالب زیر خلاصه مى کنم :

قرآن و عقل

خداوند قرآن را نازل کرد که میان مردم داورى کند و دستورزندگیشان باشد .
ولى مردم در طول دوران هـا و سـالـهـاى زیـاد, وارث بـسـیارى از روایت ها و اجتهادها شدند که بر زندگیشان غلبه کـرد,پس آن را برگرفتند و دینشان را از آن اخذ کردند و سر انجام قرآن را رها نمودند .
و آنچه این حـالـت را رشـد داد و ایـن وضـعـیـت راتقویت کرد, حکام بودند که آن را وسیله تخدیر و تسکین مـسـلـمـانـان قـرار داده و وادار به اطاعت خویش ساختند .
چه این که آن همه روایتى که اطاعت حاکمان را واجب کرده , با قرآن تناقض ومخالفت دارد, از این روى بود که قرآن را از متن زندگى مسلمانان دور ساختند .
و هر که خواست خود را از این وضعیت , رها کند وعقلش را داور قرار دهد, پس به الحاد و زندقه متهم مى شد تا به آسانى از او رها شوند و دعوتش را در نطفه خفه کنند.
و چـه بـسـا مـسلمانانى که در این راه , توسط حاکمان و فقیهان (و عاظالسلاطین ) شهید شدند.
((276)) بى گمان اگر قرآن و عقل , نقش خود را در مسیر اسلام از دست نمى دادند, امت به این وضـعـیـت کـه امروز رسیده است نمى رسید , چه وضعیتى که همواره باید خضوع کند و متفرق و پراکنده باشد و مردان را بپرستد ! در غیاب قرآن بود که بسیارى از روایتهاى گمراه کننده ساخته شد.
و در غیاب عقل بود که این روایت ها جاى قرآن را گرفت .
در غیاب قرآن بود که اسلامى نوین ساخته شد.
و در غیاب عقل بود که فقیهان , آن را توجیه کردند.
در غیاب قرآن بود که میراث , دین شد.
و در غیاب عقل بود که فقها این میراث را تایید کردند.
و در غیاب قرآن و عقل بود که ما اسیر دست حاکمان و فقهاى گذشته شدیم .
و امـا تـشـیـع کـه قـرآن و عقل را در دایره ایده خود تثبیت نمود, آن راقدرت و توانى بخشید که هـمـواره مـحـتـوایـش تـجـدیـد شود و باوضعیت روز و واقعیت زمان سازگار گردد .
ولى ایده تسنن همچنان خشک و سربسته باقى ماند زیرا در برابر قرآن و عقل , سرفرود نیاورد, و بدینسان به طـور غـیـرمـسـتـقیم , تقدسى براى تمام محتواى طرحشان پدید آوردند, که پیشاپیش آنها کتب احادیث وبویژه بخارى و مسلم بود که از قداست خاصى نسبت به سایر کتابهابرخوردار شدند.
در مـیـان اهـل سـنت , سلاح تکفیر علیه هر تلاشى که روایات بخارى و مسلم را زیر سؤال مى برد, بـرداشـتـه مى شود .
مثلا برخى از عقلاى اهل سنت خواستند احادیث مربوط به سحر شدن پیامبر (ص ) را کـه در بـخـارى آمـده اسـت , انـتقاد کنند ولى ناگهان با تهدید مواجه شده ونزدیک بود بـرچسب گمراهى والحاد به آنان زده شود, که ناچارعقب نشینى کردند .
و کار به جائى رسید که دانـشـگاه الازهر یکى ازاستادان خود را اخراج کرد زیرا بعضى از این احادیث را موردبررسى قرار داده و انکار کرده بود ! هـمـانـگـونـه کـه گفته شد اهل سنت , داورى قرآن در احادیث را ردمى کنند, و بدینسان قانون خـطـرنـاکـى را ابداع و اختراع مى کنند که روایت را همسان با قرآن قرار دهد, زیرا روایت را مورد اعـتماد قرارمى دهند هر چند با قرآن سازگار نباشد, کافى است که طبق قواعدخودشان , صحیح بـاشـد .
تـو گوئى که این قواعد را نیز به منزله احادیث بالا برده اند .
و به تحقیق اگر عقل نزد آنان نقش و احترامى داشت , اینچنین , قواعد و نظریاتى را به دیوار مى کوبید.
از اینجا بود که طرح و ایده تشیع به این قاعده مزین گشت : قـاعـده احـتـرام و داور قرار دادن قرآن و عقل و آن را در جایگاه شرعیش که نصوص قرآنى , مقرر کـرده , قـرار دادن و تـثبیت نمودن .
مرا خرسند کرد که این قانون در تمام کتابهاى حدیث و آنچه ازروایـات و اقوالى که از پیامبر و ائمه اهل البیت یا فقهاى شیعه رسیده است , سرایت کرده و تسل ط دارد. ((277))

امام على

هـنگام مطالعه کتابهاى اهل سنت , سخن ابن حنبل توجهم را جلب کرد که مى گوید : على داراى دشـمـنـان زیـاد اسـت , پـس دشـمنانش درجستجوى عیبى براى او بودند, چیزى نیافتند, ناچار شـخـصـى راپیدا کردند که با على دشمن است , پس به خاطر عداوت و کینه باعلى او را ستایش و مدح کردند .
این سخن حرکت تاریخ را خلاصه کرده است ,حرکتى که مربوط است به نزاع اهل بیت بـا دشمنانشان .
و اگر ابن حنبل , مقصودش از دشمن على , معاویه است پس وى ازآن سوى تاریخ تـسـنـن را مـحکوم کرده هر چند غرضش این نبوده است .
چرا که تاریخ اهل سنت , بر اساس تایید حـکـام بـنـى امیه و بنى عباس که خط اهل بیت را نابود و ائمه شان را به شهادت رساندند,استوار گشته است .
و همچنین بر اساس تایید میراثى بر پاشده است که به خاطر سازش بین آنان و این حاکمان زائیده شـده اسـت ,همان میراثى که فعالیتش مبتنى بر تحقیر امام على و اهانت به اهل بیت است .
ارتباط اهل سنت باخط حاکمان , آنان را مجبور ساخت که روش دشمنى با امام على و اهل بیت را, روش و وجهه خود قرار دهند و این طبیعى بود,چرا که این حکام , خود دشمنان على و اهل بیت اند.
آنان بودند که ابوبکر و عمر و عثمان را مقدم بر على دانستند.
آنان بودند که مقام ابوسفیان و فرزندش معاویه را بالا بردند و او راهمسان با على قرار دادند.
آنان بودند که نصوص وارده درباره امام على و اهل بیت را,برخلاف معناى واقعیش , توجیه و تاویل نمودند.
و ایـنـچنین دیدگاه هائى , دلیل طرفدارى کامل آنان و تایید بى چون وچراى دشمنان امام و اهل بیت مى باشد.
من این دیدگاه ها را از آقایان مى یافتم و از خود مى پرسیدم : راز این موضعگیرى ها چیست ؟
و چه انـگـیـزه اى پـشـت سـر آن است و چه شده است که حضرت على , اینچنین مورد ستم دشمنانش قرارگرفته است ؟
سخن ابن حنبل , پاسخى به یک گوشه از این سؤال بود, ولى پاسخ ‌کامل آن که او نتوانست آن را بر زبـان بـیـاورد, ایـن است که این قوم ,پس از وفات رسول خدا (ص ) علیه امام توطئه کردند, و این تـوطـئه ,آنـان را واداشت که نصوص وارده درباره آن حضرت و اهل بیت را,توجیه نموده و یا نابود سازند, بلکه روایاتى بر خلاف آن , بسازند.
بـا ایـن حـال , و عـلـى رغم چنین دیدگاهى , گاهى سخن مى گویند که تردید انگیز است , مثلا ملاحظه کردم که اینان واژه امام را فقط برعلى بجز دیگر اصحاب , اطلاق مى کنند .
وانگهى ادعا مـى کنند که امام على , افرادى را که معتقد به الوهیتش بودند, در آتش سوزاند.من هر گاه به این دو مطلب برخورد مى کردم , از خود مى پرسیدم :چرا اینان واژه امام را ویژه حضرت قرار داده اند ؟
و چگونه الوهیت او را بجز دیگر صحابه , یاد آور شده اند ؟
پـاسـخ ایـن دو سـؤال , وقـت بـسیارى از من گرفت که به تحقیق وبررسى پرداختم تا این که به نصوصى دست یافتم که امام را بالاتر ازدیگر افراد, قرار مى داد .
و این ویژگى از زبان قرآن و رسول اکـرم (ص ) بـیـان شـده است .
این ویژگى , طهارت از رجسى است که او رالایق جانشینى حضرت رسول قرار مى دهد و مسئولیت امامت راپس از پیامبر به او مى سپارد .
و این چیزى است که این قوم از عـلى دریافتند ولى سیاست آن را پشت پرده قرار داد و تنها چیزى که ازآن باقى ماند, همین یک واژه امام بود که بر على , اطلاق مى شد .
واین بود که برخى قائل به الوهیت او شدند زیرا معجزات زیـادى رااز آن حـضـرت دیـدنـد , ایـن در صـورتـى اسـت کـه مـا قـائل به صحت چنین روایتى باشیم ((278)) .
اینان به ما نگفتند که چرا برخى على را پروردگار خودخواندند؟
گویا آنان هر چند این روایت را ذکر مى کنند ولى غرضى جز این ندارند که از این راه , شیعیان امام عـلـى را مـورد طـعـن و انتقاد قراردهند و هر تصورى که در ذهن مسلمانى درباره ویژگى امام على پیدا شود, آن را از بین ببرند.
گویا با نقل این روایت مى خواهند ثابت کنند که امام نیز آن خطرایج را تایید مى کرده و هر کس از آن خـط فـراتـر مـى رفـتـه و او را ازدیـگـران مـتـمـایـز مـى سـاخته , حضرت با دست خود او را مـى سوزانده است .
پس دعواى الوهیت امام , خود آن را در نطفه خفه کرده و پس از آن هیچ ادعائى پـدیـد نـیامده که امام را از دیگران , مشخص نماید.و اما شیعیان گروهى هستند که هیچ اصالتى ندارند و دشمنان اسلام , این گروه را پدید آورده اند !! ((279)) از آن کـه بـگـذریم هر وقت اهل سنت نام امام را مى برند, پس از آن مى گویند کرم اللّه وجهه .
و وقـتـى از مـعـنـاى این سخن سؤال کردم گفتند : معنایش این است که : على هرگز براى بتى , سـجده نکرده ,هر چند تمام اصحاب براى بت سجده کرده اند .
در دل خود گفتم :این ویژگى که از لـسـان اینان بیان شده , قطعا تاکید بر مقام و منزلت والا و موقعیت شرعى حضرت دارد چنانکه روایت ادعاى الوهیت و توصیف وى به امام نیز چنین مطلبى را به اثبات مى رساند.
لذا سخت مرا منزجر کرد که اهل سنت على را آنچنان بى ارزش وانسان معمولى , معرفى مى کنند.
مرا سخت متاثر و نگران کرد که عثمان را على رغم کارهاى زشت وقبیحش بر او مقدم مى دارند.
مرا بسیار متنفر کرد که او را با معاویه آزاد شده و حقیر, همسان مى دانند.
مـرا بسیار منزجرو خشمگین ساخت که گناه هاى کوچک و بزرگ راگاهى به آن حضرت , نسبت مى دهند.
و همه اینها مرا واداشت که از فقه آنان و ایده شان , متنفر شوم و درجستجوى حقیقت باشم , تا این که بر طرح تشیع دست یافتم و درآن چیزى یافتم که روانم را آرامش بخشید.
در این طرح نوین , ویژگى و مقام والاى على را یافتم .
در این طرح , علم و دانش على را ـ که اهل سنت پنهانش کرده بودندـ یافتم .
در ایـن طرح , على را آن امام معصوم یافتم که صفت عصمت ,منعکس کننده ویژگى او است و بر این اساس , تمام امورى که درفقه اهل سنت ـ درباره امام ـ برایم ایجاد اشکال کرده بود, حل شد.
فهمیدم که چرا درباره اش مى گویند : امام ؟
و چرا مى گویند : کرم اللّه وجهه ؟
و چرا برخى او را خداى خود مى دانند ؟
مقام والاى امام , همچو خورشیدى تابناک مى درخشد, هر چند این قوم بخواهند با توجیه هاى خود آن را از دیـدگان مسلمین پنهان کنند .
و من یکى از آنها بودم که آفتاب حقیقت بر وجودم تابید و راه را بـه سـوى صراط مستقیم , صراط اهل بیت عصمت و طهارت ,روشن کرد و تمام قید و بندها وخـس و خـاشـاک هـائى کـه آن قـوم براى دربند نمودن خرد و پنهان کردن حقایق , برایم فراهم کرده بودند, در هم کوبید.

اجتهاد

مطلب دیگرى که در طرح تشیع , توجهم را جلب کرد, باز بودن باب اجتهاد بود که نزد طرف دیگر, قرن ها است بسته است .
بـنـیـاد دیـنـى مـعاصر نزد تشیع داراى عده اى مجتهد والا مقام است که در بسیارى از مسائل و احکامى که طرف سنى , در آن سردرگم است , اجتهاد و پیشرفت علمى کرده است و در راس آنها مسائل مربوط به ربا و بانک ها است .
اجتهاد نزد شیعیان , محکوم به نص است , نه با آن برخورد دارد و نه از آن فراتر مى رود, یعنى مانند اهل سنت نیست که مبتنى است برروش در نص اجتهاد نیست .
هر چند خود آن را نقض کرده , چرا که اجتهادات عمر بن خطاب در نصوص را مورد تایید قرار داده اسـت , و آن را نـوعـى ویـژگى براى شخص عمر مى داند چرا که او جزء راشدین است و پیامبر اورا ستوده است ! ((280)) ادله استنباط نزد شیعه عبارت است از : کتاب و سنت (صحیح ) وعقل .
و بـدیـنسان , مصادر دیگرى را که اهل سنت , بر مصادر تشریع اضافه کرده اند مانند اجماع , قیاس , استحسان وو. .
نمى پذیرد , این مصادرى که راه را براى بدعت و ساختن احکامى که همچنان صورت اسلام را بدجلوه مى دهد, گشود.
در طـرح شیعى , بر مردم عوام واجب است که طبق قاعده تقلید اعلم از مجتهدین تقلید کنند و لذا هیچ انسان شیعى را نمى یابى جز این که از یکى از مراجع مجتهد زمان تقلید مى کند. ((281)) مـعـنـاى تـقلید این است که در مسائل فقهى از مجتهد تقلید کند نه این که پیروى مطلق داشته باشد .
و همچنین واجب است بر مقلد,خمس و زکات اموالش را به مرجع تقلیدش بپردازد.
مسائل فقهى نزد شیعیان , مختص مجتهدین و فقها است و روانیست بر مردم عوام که در آن اظهار نـظـر کـنـنـد, و ایـن مـسـالـه نـوعـى انـضـبـاط و نـظـم در میان شیعیان پدید آورده است که جـلـوگیرى مى کند از پیدایش بدعت ها و کژروى ها نزد اهل تشیع , در حالى که اهل سنت همواره گـرفـتـار تعدد گروه ها و افزایش ایسم ها ومکتب ها و بالا گرفتن نزاعهاى مذهبى , هستند زیرا داراى ضوابطى براى پیروى و فراگیرى نیستند, وانگهى مسلمانان چندان اعتمادى به فقهاى اهل سنت ندارند در حالى که مجتهد نزد اهل تشیع ,همواره مورد اعتماد است .
جالب است که تقلید بستگى به زنده بودن مجتهد دارد, پس اگرمجتهد مرجع تقلید از دنیا برود, بر مقلد است که از مجتهد اعلم زنده تقلید نماید.
ایـن بـدان معنى است که مقلد با قضایاى زندگى , ارتباط مستقیم داردو نظرش پیوسته به سوى امـروز و فـردایـش دوخته است .
بنابر این ,تقلید میت یعنى کهنه پرستى و باقى ماندن بر یک خ ط ثابت که بى گمان نتیجه اش , تعصب و درجازدن است که این را نزد اهل سنت به تحقیق مى یابیم چـرا که هنوز باقى بر فتاواى اهل قبور است .
یکى از مهمترین دست آوردهاى باز بودن باب اجتهاد نـزد شـیـعیان ,پیشرفت در روبرو شدن با واقعیت ها و ارتباط با آن است , و لذاشیعیان را نیافتم که درگـیـر مـسـائل جزئى و سطحى باشد , همان مسائلى که تمام وقت اهل سنت را پر کرده است , مـانـند مساله ریش و لباس عربى و نقاب زنانه و تحریم هنر و فرهنگ و دورى ازسیاست و جدال با مسیحیان و دیگر قضایایى که علتش دور بودن از واقعیت هاى زندگى است .

بنیاد مذهبى

آنـچـه بنیاد مذهبى را نزد شیعیان , مشخص مى سازد استقلال و دوربودنش از سیطره حکومت ها اسـت .
از ایـن روى هـمـواره داراى دیـدگـاه ها و مواضع سیاسى شجاعانه اى بوده که در جامعه , ایجادتحول و تحرک و تغییر مى کرده است .
و ایـن اسـتـقلال , به ارتباط بنیاد مذهبى با توده هاى مردم باز مى گرددکه اطاعتش مى نمایند و اموالشان را به او مى سپارند و در برابراحکام و قوانینش , خضوع مى کنند.
بـه عـنوان مثال , هیچ مجتهدى را نمى یابى که در منزلش یا دفترکارش نشسته باشد و روبرویش عـکـس حـاکـمـى از حکام نصب شده باشد, که حتى طلبه هاى حوزه هاى علمیه نیز چنین کارى رانمى کنند.
از رویـدادهـائى که ارتباط مستقیم توده ها را با بنیاد مذهبى تشیع روشن مى سازد, انقلاب تنباکو اسـت کـه یـکى از مراجع به خاطرقطع منافع شرکتهاى بیگانه , فتواى تحریم تنباکو را صادر کرد وتـوده هـاى مـردم , بـدون چون و چرا اطاعت کردند و بدینسان با یک فتواى کوچک , بزرگترین منافع اقتصادى شرکتهاى بیگانه در ایران ,قطع و نابود شد. ((282)) و هـمـچـنـین مى توان از انقلاب قانون اساسى (مشروطه ) نام برد که برخى از فقها در سال 1906 میلادى آن را بر پا نمودند و در نتیجه قانون اساسى ایران صادر شد که دولت را مجبور به تبعیت از احکام شریعت مقدس مى نمود و مجتهدین را حق تسلط بر قوانین مى بخشید ((283)) .
و بى گمان انقلاب اسلامى ایران نیز به خاطر همین ویژگى , پیروزشد.
و اگـر ارتـباط مستقیم مجتهدین با توده ها نبود هرگز چنین انقلابى که آنها رهبریش مى کردند پیروز نمى شد.
بـه هر حال , بازگشت این رابطه معنوى با مردم , به مساله امامت منتهى مى شود, چرا که شیعیان , مـرجـع تـقلید را نائب امام غائب مفترض الطاعه به شمار مى آورند و لذا اطاعتش را بر خود واجب ولازم مـى دانـنـد .
در حالى که بنیاد مذهبى نزد اهل سنت , درست به عکس این است , چرا که آن بـنیادى است وابسته به حکام و تحت نفوذ و سیطره آنان اداره مى شود, و فقهاى اهل سنت , حقوق خـودرا از حاکمان وقت دریافت مى کنند .
از این روى , ارتباطشان همواره با حاکم است نه مردم .
و فتوایى که صادر مى کنند نیز, منافع حاکم رامد نظر قرار مى دهد نه ملت .
و به همین خاطر بود که گـروه هـاى اسـلامـى گوناگون , این بنیاد دینى را محکوم کردند چرا که آن رابنیادى حکومتى دانسته که در خدمت حاکم است نه اسلام .
بنابر این , بنیاد مذهبى اهل سنت گرفتار مشکلى بزرگ است که حیثیتش را تهدید و آینده اش را بـه خـطـر مـى انـدازد .
از یـک سـوى اعـتـماد ملت هاى مسلمان را از دست داده و از سوى دیگر قدرت هیچ نوع اداره اى ندارد چرا که هم اسیر حاکم است و هم اسیر فقه گذشتگان .

دو اشکال در طرح تشیع

عصمت وغیبت

هـنـگامى که در مسیر پژوهش در محیط تشیع بودم , با دو مساله برخورد کردم که تا مدت زمانى عقلم را سرگردان کرده بود:عصمت و غیبت .
در طـرح تشیع پاسخ بر اشکالهاى زیادى را یافتم که در ذهنم خطورمى کرد, جز این دو مساله که پـاسخشان را در چند کتابى که نزدم بود, نیافتم و اگر مطلبى بود چندان کفایت نمى کرد که مرا ازسـرگـردانـى و تحیر بیرون آورد .
وانگهى حمله ها و کینه ها وطعنه هاى مخالفین تشیع , بیشتر روى ایـن دو مطلب تکیه مى کرد .
وهمچنین چپى ها و لیبرالها و روشنفکرها نیز این دو مساله را, نقطه ضعفى در ایده تشیع میدانستند.
بهر حال راجع به این دو مطلب , با سؤالهاى زیادى روبرو مى شدم که لازم بود, تحقیق بیشترى در این زمینه بنمایم تا به راه حل دست یابم .
در طول دوران تحقیق , گاهى به نتیجه هایى میرسیدم ولى چندان قانع کننده نبود.

جایگاه اشکال

پس از مدت زیادى از تامل و تحقیق , سرانجام به این نتیجه رسیدم که دیدگاهم نسبت به این دو مـساله , اشتباه بوده است , چرا که من این دو مساله را دو مطلب مستقل مى پنداشتم و آنرا از طرح اهل بیت , جدا فرض مى کردم و لذا با دیگر مخالفینى که این دو مساله رازیر سؤال مى بردند و آن دو را جداى از طرح اهل بیت , بحث مى کردند, هم فکر شده بودم .
بـى گـمان عصمت و غیبت , دو مطلب اند که ارتباط مستقیم وناگسستنى با قضیه امامت دارد و اصـولا بـرانـگیخته شده از امامت اند.و اگر مساله امامت بدرستى روشن نشود بدون شک این دو مساله نیز روشن نخواهد شد.
امامت اصل است , و عصمت و غیبت دو فرع از فروع آن اند.
دانستن امامت , انسان را به دانستن عصمت و غیبت سوق مى دهد.
جهل به مساله امامت , انسان را به رد کردن این دو مساله مى کشاند.
از این رو, بار دیگر به بحث و کنکاش در مساله امامت پرداختم , وبه نتیجه مهمى دست یافتم و آن ایـن کـه قـرار دادن امـامـت , به عنوان اصلى از اصول دین , از نظر شرعى و عقلى , مطلب درستى است زیرا امامت ستون اصلى اسلام است که اسلام بدون امامت ,سیمایش پنهان و هویتش ناشناخته اسـت و بـدیـنـسان به آسانى تحریف مى شود و متونش تغییر مى یابد .
و به هیچ وجه ممکن نیست , مساله امامت خوب درک شود جز این که آن را اصلى ازاصول اسلام بدانیم .
پس نگریستن به آن , به عـنوان یک مطلب حاشیه اى , بى ارزش خواهد بود که این قوم چنین کردند و به آن اهمیت ندادند, پس لازم است نظرى بیافکنیم بر دیدگاه فقهاى اهل سنت نسبت به این مساله مهم .
شـهـرسـتانى گوید :در اسلام هیچ قانون دینى مورد تاخت و تاز قرارنگرفت چنان که امامت قرار گرفت ((284)) .
ایـن رک گـویـى از شـهرستانى ثابت مى کند که قضیه امامت , یک قضیه مهم و خطرناک است و داراى مـقـامـى اسـت والا, و تـاکید مى نماید براین که نباید آن را بى اهمیت دانست یا از مضمون واقـعـیـش ,جـدایـش کرد .
ولى این قوم بین امامت و خلافت , فرق گذاشتند وامامت را مفهومى دانستند که منحصر در حکم است , و این چیزى است که مورد نظر شهرستانى مى باشد.
پـس در نـظر فقهاى اهل سنت , امامت چیزى جز یک منصب اجتماعى نیست که هدفش حکومت کـردن بـر امـت اسـت , و هـیـچ شـرطى در امـام لازم نـیـسـت بـاشـد جز قرشى بودن و توانایى حکومت کردن .
و اما مساله عدالت شرط نیست , پس ممکن است یک فاسق تبهکار نیز بر مسلمانان حـکـومـت کـند و واجب است از او اطاعت کردن هر چند ظلم و ستم در میان امت روا دارد و بى گـنـاهـان راتـازیـانه زند و اموال بیت المال را چپاول کند, و هرگزروا نیست , ازاطاعتش دست بردارند چه رسد به این که علیه او قیام کنند. ((285)) این تصویرى است از امام در نظر اهل سنت .
و همانگونه که پیداست تصویرى است زشت و قبیح که نه تنها براى این منصب احترامى قائل نیست بلکه آن را در دایره شک و تردید قرارمى دهد.
اگـر امت پیرو چنین امامانى باشد, و اگر اسلام در گرو مانند این امامان باشد, پس اسلام و امت اسلامى بر باد خواهد رفت ! و همینطور هم شد .
پس از وفات رسول خدا (ص ) خلفاى اموى وعباسى و دیگر حکام مسلمین که در نـظـر آقـایـان , امـامـان امت هستندو پیامبر بشارت به قدومشان داده و اطاعتشان را بر مردم واجب دانسته , چه بر سر امت آوردند؟
چه شد؟
جز این که اسلام ربانى ازمیان رفت و اسلام دیگرى جـایـگزینش شد .
مساله امامت نزد اهل سنت , دستخوش سیاست شد و تمام متونى که در باره اش واردشـده بـود,بـه نـحوى که در خدمت حاکمان باشد و مشروعیت به حکومتشان بخشد, تاویل و توجیه شد.
مـسـلم ـ در صحیحش ـ از پیامبر (ص ) نقل مى کند که گفت : این امرتمام نمى شود جز این که دوازده خـلـیـفـه در مـیـان آنـان بـاشـد و درروایـت دیـگر :اسلام همچنان عزیز خواهد ماند تا دوازده خلیفه ((286)) .
ایـنک فقهاى اهل سنت دچار سردرگمى مى شوند که چگونه این دوازده امامى را که منظور نظر پیامبر (ص ) است , تعیین نمایند؟
ولى در نهایت , چنین تعیینشان کردند: اول ابـوبـکـر ـ دوم عـمـرـ سوم عثمان ـ چهارم على ـ پنجم معاویه ـ ششم فرزندش یزید! سپس عبدالملک بن مروان و چهار فرزندش , من جمله عمربن عبدالعزیز!! ((287)) .
مـنحصر نمودن دوازده امام در میان بنى امیه , بوى سیاست از آن ,استشمام مى شود, وانگهى قرار دادن یزید بن معاویه در میان این امامانى که پیامبر بشارت به قدومشان داده است , با آن همه فساد وتـبـاهـى والـحـاد ـ به شهادت خود اهل سنت ـ معنایش این است که قضیه امامت در فقه ایشان , قـضـیـه بـى ارزشـى اسـت و از هیچ اساس واصلى برخوردار نمى باشد .
و این امر ثابت مى کند که سیاست , نقش خود را در طرح اهل سنت خوب پیاده کرده است .
اینک چند سؤال پیش مى آید: چرا اهل سنت عدالت را از شروط امام نمى دانند؟
چرا اسلام را در گرو مانند چنین حاکمانى قرار مى دهند؟
چرا خلافت و امامت را اینچنین با هم مرتبط مى سازند؟
در بررسى رویدادهاى تاریخ , چنین برمى آید که با این فساد وتباهى که در میان حکامى که فقهاى قـوم آنـان را ائمـه مـسـلـمـیـن قرارداده اند, دیده مى شود, انسان را قانع مى سازد که مقصود از امـامـانـى که حضرت رسول (ص ) بشارت به قدومشان داده است , افراددیگرى غیر از این حاکمان مـى باشند .
و تلاش براى ربط دادن این روایات با حکام و ربط دادن خلافت با امامت و چشم پوشى ازشـرط عـدالـت در حـاکـم , هدفى ندارد جزباز کردن راه براى این حاکمان که در جایگاه امامان واقعى قرار بگیرند, و امامان شرعى مورد نظر پیامبر از صحنه خارج گردند.
و اگر اینان , عدالت را پذیرفته بودند و آن را درست اجرا کرده بودند, اینچنین حاکمانى که آنها را امـام خـود قـرار دادنـد, هـرگـز بـه حکومت بر مسلمین دست نمى یافتند, زیرا بیوگرافى اینان مالامال است از فسق و ظلم و خونریزى و تجاوز و غصب حقوق و هتک نوامیس مسلمین که آنان را از دایـره عـدالـت خارج مى سازد .
و بى گمان امثال چنین حاکمانى , هرگز نسبت به اسلام توجه نـدارنـد,بـلـکـه تـمام هم و غمشان دنیا و کرسى حکومتشان است .
اینان اسلام را به فقهاى دست نـشـانـده شـان واگذار کردند که آن را به بازى بگیرندو تنها وقتى که احساس خطر مى کردند به سراغش مى آمدند !! و اگـر رسـول خـدا (ص ) آخـریـن پیامبر است و پس از او رسولى نخواهد آمد, پس بى گمان نیاز فـراوان اسـت کـه پـس از آن حـضـرت ,افـرادى بـراى حـفـظ اسلام و نگهدارى آن برخیزند و به زبـان حـضـرتـش سخن گویند .
بنابر این , هرگز معقول نیست که چنین حاکمانى , حافظان دین بـاشـند بلکه باید گروهى برگزیده و رهبرانى والا, این نقش مهم را پس از رحلت رسول گرامى اسلام (ص ) برعهده گیرند, و مورد پذیرش مردم باشند.
اینجا است که رخ زیبا و جلوه حقیقى امامت , نمایان مى گردد.
اینجا است که معلوم مى شود, امامت , ادامه دهنده راه رسول اللّه است .
و اگر امامت در راستاى نبوت است , پس لازم است که امام داراى ویژگیهاى منحصر بفرد باشد و مورد محبت و تعظیم و تکریم مسلمانان باشد تا به سوى او روى آورند و از او پیروى کنند واسلام را با اطمینان خاطر از او دریافت کنند.
از این روى , وقتى بر طرح اهل بیت آگاه شدم و تئورى امامت رانزد اهل سنت و اهل بیت مقایسه کـردم , بـر مـن روشـن شد که امامت اهل بیت , امامت مشروع است و این قوم تلاش کردند که آن راپـشت پرده قرار دهند و مسلمانان را از آن دور سازند .
و همانامنظور رسول اکرم (ص ) از خلفاى دوازده گانه ـ در حدیثى که گذشت ـ ائمه اهل بیت است و بس .
و بـى گـمان این امامان والا مقام داراى صفات و ویژگیهاى مخصوصى هستند که آنان را سزاوار چـنـیـن مـقـامـى مـى کـنـد, و بـا یک مقایسه کوتاه میان آنان و حاکمان زمانشان , آنان را بدون حرف ,مقدم مى دارد .
اصلا ممکن نیست که کفه ترازوى ابوبکر و عمر وعثمان بر کفه ترازوى على سنگینى کند, و هرگز قابل قبول نیست که معاویه با امام على یا امام حسن , مساوى باشند و محال است یزیدبن معاویه با امام حسین یا هشام بن عبدالملک با امام على بن الحسین مساوى باشند.
و نمى شود مقایسه کرد بین هشام و محمد باقر.
و بین منصور و جعفر صادق .
و بین هارون الرشید و موسى کاظم .
و بین مامون و على بن موسى الرضا.
و بین معتصم و محمدالجواد.
و بین معتز و على الهادى .
و بین معتمد و حسن عسکرى .
مـا قـدر ایـن امـامـان و مـنزلتشان را نمى توانیم بفهمیم جز پس ازشناخت طرف مقابل یعنى آن حاکمانى که جاى آنان را غصب کردند.
هر گاه فسق و فجور اینان را بدانیم , تقوا و پارسایى امامان اهل بیت را خواهیم دانست .
و هـرگاه به هواى نفس و دنیاپرستى اینان پى ببریم , به ارتباط کامل امامان با آخرت و علاقه شان به جهان جاویدان پى مى بریم .
و هرگاه شدت انحراف اینان را از اسلام ببینیم , شدت محبت وتمایل ائمه را با اسلام در مى یابیم .
و هرگاه اسلام این حاکمان را بشناسیم , اسلام امامان را مى توانیم شناخت .
و هـرگـاه مـى بـیـنـیـم این حاکمان و فقهایشان (وعاظ السلاطین ) در نازو نعمت و امن و امان زنـدگى مى کنند و ائمه اهل بیت در تنگنا وفشار دایم به سر مى برند, مى توانیم پى ببریم به فرق میان اسلام امامان و اسلام حاکمان .
ایـنـچـنـیـن امامانى که پیوسته مواجه با ظلم و ستم بودند و در میان دریاى متلاطم فتنه ها, در ناامنى بسر بردند, قطعا داراى چنان ویژگى هستند که حاضر نمى باشند تسلیم هوا و هوس حکام شوندو اسلام را دستخوش انحراف نمایند.
اینجا است که مساله عصمت هویدا مى گردد, مساله اى که مربوط به بزرگترین نقش امامان پس از رحلت رسول خدا در میان امت است .

عصمت

بـا نگرشى سطحى و زودگذر به مساله امامت , چنانکه از فقهاى قوم فرا گرفتیم , نمى گذارد که مساله عصمت درست شناخته شود.
و رهائى از این دیدگاه , انسان را به پذیرش تئورى عصمت وامى دارد .
زیرا تا وقتى که انسان معتقد بـاشد به این که حاکمان ,همان امامان مى باشند و اشکالى ندارد که فاسق و فاجر باشند وپیامبر به هـمین حال , بشارت به قدومشان داده است , هرگزنمى تواند قضیه عصمت را بپذیرد .
و اگر طرح امـامـت پـوشیده باشدو مسلمان چیزى از آن نداند و جز این تئورى که فقها وضع کرده اند, نداند, چطور مى تواند مساله عصمت را درک کند؟
پیش از مساله عصمت , مساله تئورى اهل سنت در باره امامت ,برایم مطرح بود, سپس مساله امامت نزد اهل بیت که در آغازپژوهشم از یادم رفت .
ایـن نـمـونـه غلط از امامان که در کتب اهل سنت مطرح است , قطعاایجاد شک و تردید مى کند و وجـود نـمـونـه اى دیـگـر را ضـرورى مى نماید .
زیرا معقول نیست آینده اسلام در گرو این نمونه فاسدباشد .
و هنگامى که فقها, قضیه امامت را با حاکمان مربوط ساختند,امت را در میان دو مطلب مخیر کردند: اول ـ امت دین خود را از حاکمان در یافت کند.

دوم ـ امت دین خود را از فقیهان اخذ نماید.
و امـت اخـتـیار دوم را پذیرفت هر چند در حقیقت , مجبور به پذیرش اختیار اول شد, چرا که فقها دین را در خدمت حکام قراردادند ! و هـر دو طرف (فقیهان و حاکمان ) از پر کردن فاصله اى که در اثرنبودن امامان واقعى ایجاد شده بود, ناتوان ماندند.
بـنـابر این , درک کردن عصمت , مستلزم دانستن نقش امام واقعى نیزهست .
آیا آن حکم و ریاست است ؟
یا سخن گفتن به نام اسلام است ؟
یا هر دو است ؟
اگـر پـیامبرانى پس از رسول خدا (ص ) مى خواستند بیایند ممکن بود,پاسخ اول را بپذیریم یعنى نـقـش امـام را مـنـحـصـر در حکومت وریاست بدانیم ولى چون رسول خدا, خاتم پیامبران الهى اسـت ,پـس بـاید منصب امامت داراى ویژگى هایى باشد که شکاف و فاصله پس از رسول خدارا پر کند و مانع از بازگشت مسلمین به قهقرا وارتداد از اسلام .
امام آن الگوى پیامبرى است که پس از رسول خدا, امت از پرتووجودش بهره مند مى گردد .
و مادام که او نمونه پیامبراست , بایدداراى همان ویژگى ها و خصوصیات و اخلاق پیامبرى باشد .
ولى اگر به نظریه فقهاى قوم معتقد شویم و امامت را بر هر کس منطبق بدانیم , آن را به مسخره گرفته ایم و نقش امامت را بى اثر و بى فایده پنداشته ایم .
و اگر امامت بر هر فاسق و فاجرى منطبق باشد, پس ازهر تاثیرى تهى خواهد بود .
زیرا چگونه مى تواند یک امام فاسق تبهکار, امت را رهبرى کند؟
این فقها نه تنها امامت را از اهل بیت جدا کردند و حکام را به جاى آنان نصب نمودند, بلکه امامت را از اسلام نیز جدا ساختند .
وبدینسان حکومت و دین هر دو به دست سیاستمداران افتاد و درنتیجه , اسلام در میان هوا و هوس آنان , قطعه قطعه شد و قربانى آن ,مسلمانان بودند.
حـال کـه معلوم شد نقش امام , نگهدارى دین است و پس از رسول خدا, رهبرى امت را به جاى آن حـضـرت بـر عهده دارد, پس لازم است که امام داراى عصمت باشد,چرا که اگر مانند سایر مردم باشد,ممکن است از خط رسول اللّه منحرف گردد و در نتیجه تکلیفش رادرست انجام ندهد.
اگـر امـام بـا مـردم یـکـسان باشد, هیچ امتیازى بر دیگران نخواهدداشت و بدینسان خصوصیت رهبرى از او زدوده مى شود.
اگـر امام با مردم یکسان بود, هر آینه رسول خدا, آخرین پیامبرنمى توانست باشد, چرا که باید پس از او پـیـامـبـرانى مى آمدند که داراى همان خصوصیات و امتیازها باشند و داراى ملکه عصمت نیز باشند تا مردم به آنان اطمینان کنند و احکامشان را از آنهافراگیرند.
امـت عرب مانند دیگر امتها هستند, پس باید آنچه بر آنان گذشته , براینان نیز بگذرد, و آنان همه دچـار انـحـراف و ارتـداد پـس از رحـلـت پیامبرانشان شدند, پس همچنان که خداى سبحان , در امتهاى گذشته افرادى را مى فرستاد که جلوگیرى از ارتداد و انحراف مردم کنند, در امت محمد (ص )نـیز باید کسانى را تعیین کند که این نقش مهم را بر عهده گیرند .
و این وظیفه امام است .
و اینجا نقش امام ثابت مى شود.
تـا به این حقیقت رسیدم , مساله عصمت برایم حل شد و از دائره شک به دائره پذیرش و یقین گام گذاشتم .
بـراى مـن ثابت شد که عصمت در وجود هر یک از ما هست , ولى درجه عصمت از هر فردى با فرد دیگر تفاوت دارد و هر چه ایمان و تقواى انسان بیشتر باشد, درجه عصمتش بالاتر است .
آن کسى که در مسیر مسجد گام مى گذارد, و در راه بر میخانه ها ومراکز فساد عبور مى کند ولى هـرگـز بـه سـوى آنـهـا روانه نمى شود,بلکه راه خود را مستقیم به طرف مسجد مى پیماید, این انسان ,معصوم است و همین مقدار از عصمت است که او را از رفتن به درون مراکز فساد باز داشت و به مسجد کشاند.
آن جـوانـى که با داشتن شهوت , در برابر هواها و هوس هاى دنیامقاومت و ایستادگى مى کند, زنا نـمى کند, دزدى نمى نماید و لب به مى نمى زند معصوم است و آن زن جوان با عفتى که دامن خود راهـرگـز آلـوده بـه گـناه نمى کند و چون کوه , در برابر شهوات و فتنه ها,ایستادگى مى نماید, معصوم است .
مانند این الگوها که روزانه شاهدشان هستیم ولى نمى توانیم وضعیتشان را درک کنیم , در حقیقت نمونه هایى زنده از عصمت مى باشد که همواره نظاره گرشان هستیم .
بـهـر حـال , هرکس مى تواند درجه عصمت خود را با تعهد بیشترنسبت به احکام دین , بالا تر ببرد, پـس اگـر نـمـاز بـیشترى بخواند وپیوسته خدا را یاد کند, بى گمان وقت خود را بیشتر در کار خیرگذرانده و از کار بد کاسته است .
و اگر انسانى دست خود را ازدزدى باز دارد و گامش را در راه خدا بردارد و زبانش را با ذکر الهى عادت دهد, بر درجه والایى از عصمت استوار است .
پـدرى که خوب فرزندش را تربیت کند, او را از انحراف بازداشته وبه همان اندازه که او را تربیت و تادیب نموده ,به همان اندازه برعصمتش افزوده است .
پس پدر معصوم , فرزندانش را عصمت مى بخشد, همچنانکه پدرتبهکار, فرزندانش را تباه مى سازد.
اگر اینچنین است حال افراد معمولى , پس چگونه خواهد بود حال امامان ؟
قطعا درجه عصمت امام بسیار بالاتر و والاتر از درجه عصمت افراد معمولى است زیرا :
1 ـ امام برگزیده از سوى خداوند است , چرا که خداوند پیامبر رابرمى گزیند و پیامبر امام را.
2 ـ امام در خاندان نبوت , تربیت یافته است .
3 ـ امام بر بالاترین قله تقوا و دانش قرار گرفته است .

غیبت

مساله غیبت هم مانند مساله عصمت است , نمى شود آن را جداى ازمساله امامت دانست یعنى اگر بـخـواهـیم به آن پى ببریم باید امامت راخوب درک کنیم .
غیبت مربوط به امام دوازدهم , حضرت مهدى عجل اللّه فرجه است .
و ایمان به یازده امام , ضرورت ایمان به امام دوازدهم را مى رساند, زیرا او فـرزنـد امـام یـازدهـم اسـت .
پـس اگـربخواهد در این مطلب , جداى از امامت , بحث کند, به جایى نخواهد رسید و عقلش از ادراک مطلب باز خواهد ایستاد.
و اصـلا بـحـث کـردن درباره این مطلب با کسى که چیزى از امامت نمى داند یا آن را قبول ندارد, خود, جهالت و نادانى است , بلکه همان جدالى است که هیچ نتیجه اى نخواهد داشت .
و همانا دانستن امامت , مقدمه اى است براى دانستن عصمت , وعصمت مقدمه دانستن غیبت است .
پـس رابـطـه اى قـوى مـیـان ایـن دومـسـالـه وجود دارد .
وانگهى نیاز امام زمان به عصمت , در حـال ظـهـورش خـیلى زیادتر است از نیاز امامان گذشته , چرا که آن حضرت با فتنه ها و هواهاى زیـادى در دوران مواجه خواهد شد که بى گمان , فتنه هاى دوران هاى گذشته در برابرش ناچیز اسـت .
از آن گذشته , نقشى که امام زمان در دوران خویش بر عهده دارد, نقشى است جهانى و فرا گـیـر کـه نتیجه اش برخوردى همه جانبه با تمام دنیا است .
پس وظیفه و مسؤلیتش , مسئولیتى بین المللى و جهانى است نه منطقه اى چنان که امامان قبل از او از آن برخوردار بودند.
و پـشت پرده بودن امام , اهمیت زیادى نسبت به وظیفه خطیرش دارد, چرا که وجودش در خارج مـحـدوده زمـان , او را قـدرتـى بسیاربه رودررویى و برخورد و ایستادگى و مقاومت , که در اهل زمـان ,وجود نخواهد داشت , مى بخشد .
پس او گویا از جهانى دیگر آمده است که مقیاس مادى در آنـجـا نـیست و آنچه هست تقوا و ایمان مطلق است .
و از تمام خس و خاشاک مادیات زمان به دور است , ولذا هرگز میل به دنیا و تجملاتش و زینتهاى مادیش نمى کند.
و همانا اگر امام زمان در میان ما زندگى مى کرد و مردم او رامى شناختند, چنانکه امامان پیش از او را نـیـز مـى شـنـاخـتـنـد, ظهورش براى همگان شناخته شده بود و قطعا دشمنانش در تلاش مـى شـدنـدکـه او را از بین ببرند و در نتیجه نمى توانست دنیا را پر از عدل و دادکند, گو این که حالت انتظار از بین مى رفت و اصلاحاتش به کندى مى انجامید.
یـازده امـام گذشته , مردم را آماده استقبال از امام مهدى نمودند و این آمادگى , میراث جاودانى اسـت کـه از خـط اهـل بـیت باقى مانده است .
پس غیبت امام مهدى معنایش غیبت خط اهل بیت نـیست , چرا که این خط پیوسته باقى است و امت را آماده استقبال از آن حضرت مى کند و آنها را به پیروى و تبعیت از ایشان فرا مى خواند.
غیبت , مدد و کمکى معنوى است براى مؤمنین متعهد به خط اهل بیت در طول زمانها و دورانها .
و اگـر هـر آیـنـه امـام مـهـدى ظـهور کرده و مانند سایر امامان از دنیا رفته بود, این مدد و یاورى مـتـوقـف مـى شـد و نسلهائى که مى خواستند پس از او بیایند, از این جرعه هاى ایمان که از حالت انتظار براى روز رهایى از ظلم و فساد بر دست امام منتظر, بر مى آید, باز مى ماندند.
اگـر غـیـبـت و انتظارى نبود, پس حال مؤمنین مانند حال رمه بى چوپانى بود که هیچ امیدى به اصـلاح و پـیـشـرفـتـش نیست .
و این همان حالتى است که آن طرف دیگر دارد, چرا که از ارزش انـتـظـارتـهـى مـانده و قربانى پیروى هاى گوناگون از حکام و گاهى از فقها ویا از گروه هاى سیاسى شده است .
خـود نـومـیـدى از امـکـان تحول و برخورد با نیروهاى مستکبر وطاغوتى زمین و حالت شکست هـمـیشگى که گروه هاى اسلامى دارند و از بین رفتن اعتماد و اطمینان نسبت به حکام اسلامى کـه خـود ـ در حـقیقت ـ در راستاى همان نیروهاى طاغوتى قرار دارند,همه اینها ما را به این باور مـى کـشـاند که تغییر و تحولى مى تواند, این نیروها را از بین ببرد که زیر نظر رهبرى ربانى است و فراتر از دائره زمان است .
امـت هـا در طـول زمـان , همواره منتظر مصلحى جهانى بوده اند که آنان را رهبرى کند و از دایره ظلم و ستم و بردگى به دایره عدل وعزت و آزادگى بکشاند.
پس اگر امت معاصر, این انتظار را هم نداشته باشد, چه برایش مى ماند؟
! ما هرگز ارزش انتظار را نمى توانیم درک کنیم , جز این که حال کسى که از این ارزش به دور است را, بدانیم .
ما هرگز این ارزش را درک نخواهیم کرد, جز این که مقدار زیانى که در صورت نبودن این ارزش , وارد مى آید, درک کنیم .
نهضت ها هرگز به پیروزى نمى رسند جز با کمک افرادى بسیج شده و آماده به خدمت که تا مصلح جـهـانـى قـیـام کـنـد و ظـهور نماید,از این افراد یارى بطلبد تا وظیفه و مسئولیت خویش را به اتـمـام برساند .
ولى اگر آن مصلح رهایى بخش , ظهور کند و مردم را به خواب فرو رفته بیابد, چه مى تواند براى آنان بکند؟
و چگونه مى تواند نقش فعال خود را انجام دهد؟
و این تفاوت میان کسانى است که انتظارامام را مى کشند, و کسانى که منتظرش نیستند.
آنان که به انتظارش نشسته اند, بسیج شده و آماده اند.
و آنان که در انتظارش نیستند, به خواب رفته و غافل اند.
آنان که منتظرند, همواره در پى اصلاح اوضاع فاسدند.
و آنان که منتظرش نیستند, خوارند و تسلیم اوضاع موجود.
و بر اساس انتظاربود, که انقلاب اسلامى ایران بر پا شد و به پیروزى رسید.
و بـر اسـاس عـدم انـتـظـاربـود کـه نـیـروى بـاطل تقویت شد و روح انقلاب (در میان مخالفین انتظار)کشته شد.
بـى گـمـان اگـر تئورى انتظار در میان تمام مسلمین حکمفرما بودهرگز دولتمداران دیروز و امروز نمى توانستند مسلمانان را اینچنین تحت فشار قرار دهند و بر آنان چیره شوند.
اصـلا این حاکمان نمى توانستند ادامه حیات دهند اگر وعاظالسلاطین نیامده بودند و روایتهاى وارده در مورد جماعت و ائمه را تطبیق بر آنها نکرده بودند. ((288)) قـطعا ایمان به نقش اهل بیت و مسئولیت مقدسشان , انسان را به ایمان به مساله غیبت وا مى دارد.
زیـرا آن مـقـام والایـى کـه شـارع مـقـدس بـراى آنـان در نظر گرفته , ویژگیهاى خاصى را به ایـشـان بخشیده است , آنها الگوهاى ویژه اى هستند, پس عجیب نیست ,اگر آخرین امام ذخیره اى باشد و مسئولیتى داشته باشد که کمتر ازمسئولیت پیامبران نیست .
امـا مـساله طول عمر امام , این خود یکى از مسائلى بود که مدتهاخواب را از دیدگانم ربوده بود و نـتـوانـسـتـم راه حـلـش را بـیـابم مگروقتى که متوسل به آیات قرآن شدم , پس در قرآن شواهد زیادى یافتم که خبر از معمرین مى دهد.
داستان حضرت نوح را یافتم که 950 سال , امتش را دعوت مى کرد. ((289)) داستان صاحب قریه را خواندم که خداوند صد سال او را کشت وسپس زنده اش کرد. ((290)) داسـتـان یاجوج و ماجوج را خواندم که همچنان از روزى که سد برآنان ساخته شد, در حال غیبت زندگى مى کنند. ((291)) داسـتـان اهـل کـهـف را یـافـتـم کـه سـیـصـد سال در کهفشان ماندند, آنگاه دوباره برانگیخته شدند. ((292)) شـایـد گـفـتـه شـود که عمر نوح نمى تواند مورد استدلال باشد زیرا اوپیامبر بود و مهدى پیامبر نیست , پس نمى شود حضرت مهدى را باحضرت نوح مقایسه کرد! ایـن سـؤال دلـیـل نـادانـى نـسـبت به نقش اهل بیت و مقامشان است ولى بهر حال ما بنا نداریم مقایسه اى میان مقام نوح و مقام مهدى کنیم بلکه این استدلال فقط به خاطر پذیرفتن امکان طول عـمـر اسـت واین مطلب , خیلى روشن است ولى در هر صورت لازم به دانستن است که نقش امام مهدى در آخر الزمان خیلى مهم تر و به مراتب عظیم تر از نقش حضرت نوح است در زمان خویش .
الـبـتـه شـبـاهـتى میان نقش حضرت نوح و حضرت مهدى و شرایطقیامشان وجود دارد .
دعوت حـضـرت نـوح در آغـاز پـیـدایـش بشر ودعوت حضرت مهدى در پاپان دوران بشر است , و هر دو قرن هازندگى کرده اند.
کـسى که داستان صاحب قریه را با دقت مطالعه کند, به این نتیجه دست مى یابد: این داستان یک مـنـظـور بیشتر شاید نداشته باشد و آن به اثبات رساندن اعجاز الهى در محیط مرگ و بعثت .
زیرا صـاحـب قریه , تعجب کرد از شهر خراب شده اى که تمام ساختمانهایش ویران گشته است و بعید دانـسـت که خداوند این شهر را دوباره زنده کند, پس خداوند روحش را قبض کرد و تا یکصد سال مـرده بود تااین که به او فهماند که میراندن و زنده کردن براى او تفاوتى ندارد.قطعا صاحب قریه خودش اولین و آخرین استفاده کننده از این حادثه است , چرا که در جامعه اش هیچ تاثیر اجتماعى , اقـتـصـادى یاسیاسى ندارد و فقط ابعادش منحصر مى شود, در بعد عقائدى .
خداوند براى این که قدرت خود را ثابت کند, چنین کارى را بر سرصاحب قریه در آورد .
پس اگر خداوند فقط به خاطر اثبات قدرت الهیش یکصد سال , مردى را مى کشد و سپس او را زنده مى کند,سزاوار نیست که عمر امامى را طولانى کند که بالاترین نقش را درآینده اسلام و بشریت ایفا خواهد کرد؟ !
و اگـر خـداى مـتعال یاجوج و ماجوج را صدها سال زنده نگه داشت تا در آخرالزمان خارج شوند و فـسـاد در زمـین بکنند, آیا سزاوارنیست مهدى موعود را چند صد سال زنده نگه دارد تا زمین را ازفساد و ظلم , پاکسازى کند و امور جهان را اصلاح نماید؟ !
و اگر به امر خداوند, اهل کهف , سیصد سال مى میرند, سپس زنده مى شوند, و هیچ هدفى براى آن کـار, جـز اظـهـار قـدرت و اعجاز الهى نمى باشد, چرا که این جوانان هیچ نقشى را در دعوت ایفا نکردند,نه این که جامعه نخستین را در دین خدا وارد کردند و نه جامعه اى که در آن زنده شدند را متحول ساختند, زیرا جامعه باایمانى بود,آیا سزاوار نیست این معجزه الهى در مورد حضرت مهدى اعمال شود که دین خدا را در کره زمین , اعلام خواهد کرد؟
و اگر خداوند عمر ابلیس را ـ که الگوى شر و بدى است ـ تا قیام قیامت (یا تا روز موعود) طولانى مـى گـردانـد, آیـا سـزاوارتـر نـیـسـت که عمر مهدى را ـ که خود بارزترین الگوى خیر است ـ تا آخرالزمان نگه دارد؟
و ایـن که خداوند مى فرماید: (هوالذى ارسل رسوله بالهدى و دین الحق لیظهره على الدین کله ) ـ خـداونـد رسـولـش را بـا هـدایـت ودیـن حـق فـرستاد تا آن را بر تمام ادیان ظاهر سازد, این آیه دلالـت مـهـمى براى آینده دارد .
زیرا اسلام ـ که دین حق است در هیچ وقت و هیچ زمانى بر تمام ادیـان نـمـایـان نـگشت و غالب نشد, نه در زمان حضرت رسول (ص ) و نه پس از آن حضرت , پس معلوم است نیرویى از سوى خداى سبحان ظاهر خواهد شد که ظهور و بروزاسلام را در زمین و بر تـمام ادیان , محقق خواهد ساخت یعنى جزاسلام , هیچ دینى باقى نخواهد ماند .
و بى گمان کسى کاندیداى این نقش مهم جز حضرت مهدى نیست .
آیا این هدف والا دلیلى نیست براى طول عمر حضرتش ؟
بهر حال , با وجود این نتیجه گیرى ها, همواره در ذهنم این سؤال پیش مى آمد: چه لزومى دارد که خـداونـد حضرت مهدى را در طول این قرن ها زنده نگه دارد, با این که خود توانا است که از مردم آن زمـان , مـردى را بـرانـگـیـزاند تاآن نقش را ایفا کند و دین را غالب برسایر ادیان نماید؟
آیا بهتر نیست ...؟ !
با نخستین دیدگاه پژوهشگرانه در وضعیت گذشته و حاضر اهل سنت به من گوشزد مى کرد که ایـن سـؤال از اصـل , مـردود اسـت واصـلا قابل پاسخ دادن نیست , چرا که این آقایان معتقدند که مـهـدى ,اهل همان زمانى خواهد بود که در آن ظهور مى کند, یعنى هنوز زاده نشده است !و على رغـم چـنـین عقیده اى , هیچ اثرى از این عقیده درمیانشان دیده نمى شود, پس هیچ حکمتى در ظهور و پیدایشش نیست .
آرى اینها خواب اند و در حال غفلت , و هیچ خبرى ازمهدى ندارند, گویا او ابـدا ظـهور نخواهد کرد! و برخى نیز درظهورش تردید کرده و روایات وارده درباره اش را انکار نمودند.
مـگـر نه این است که اگر کسانى منتظر قدوم مهدى هستند, بایدآمادگى براى ظهورش داشته بـاشـند و بشارت به قدومش بدهند واعلام تبعیت و پیروى از او بکنند .
ولى وضعیتشان درست به عکس این است , زیرا چنان که گفتیم آنها همچنان به خواب غفلت فرورفته اند, گذشته از این که حـکـامـى را تـایـید و پشتیبانى مى کنند که دشمن مهدى اند, و بدینسان تلاش در کوبیدن خط و سـیـرش دارند.چنین قومى با این گذشته و حاضرشان , روا نیست که مهدى درمیان اینان ظهور کند, چرا که اوضاعشان چنین نویدى نمى دهد که یک شخصیت بزرگى مانند مهدى در میانشان پـدید آید .
و اگر ظهورکند, زیر سؤال خواهد رفت .
و شاید همین علت پیدایش شخصیتهاى زیادى در میان آنان باشد که همه ادعاى مهدى بودن مى کنند و به زودى دروغشان برملا مى گردد .
پس نه اینان قوم مهدى اند و نه این وضعیت قیام و ظهور مهدى است ؟
پس حال که مهدى قطعا از اینان نیست , و حال که قطعا مهدى باید این نقش مهم و سرنوشت ساز را که مشابه با نقش حضرت رسول است , ایفا کند, باید چنین شخصیتى ,انسانى برگزیده و از گروهى ویژه انتخاب شده باشد.
و باید خارج از دایره این زمان باشد, چرا که او آخرین سلاله ازگروه برگزیده ـ اهل بیت ـ است و خـداونـد او را زنـده نگه داشته تا آن روز که قیام و ظهور نماید, و این طول عمر هم از باب اعجاز الهى است و هم براى آزمایش امت .

پس از تشیع

تـشـیـع من در مصر از نیمه هاى سالهاى هشتاد, و پس از آزادى اززندان , آغاز شد .
آن روزها مصر آکـنـده از دشـمنى با تشیع و ایران بود, چرا که جنگ عراق و ایران در اوج خود قرار داشت , و مصر بـاتـمـام قـوا در طرفدارى و پشتیبانى از عراق بسر مى برد, و لذا تمام رسانه هاى خبرى مصر علیه ایـران بسیج شده بود و روزنامه ها کاملامجاز بودند که هر چه مى خواهند علیه تشیع و ایران تبلیغ کـنـند.سپس وهابیت و عراق با هم و در کنار هم در مصر به تبلیغات دامنه دار خود و با زیر پوشش گرفتن روزنامه ها, مجله ها,انتشارات , شخصیتهاى اسلامى و گروه هاى انقلابى مسلمان مصرى و حـتـى منابر و مقاله نویسان چپى و لیبرالى , ادامه دادند, وهمه اینان بسیج شده بودند که شیعه و ایران و خصوصا امام خمینى را بکوبند و بد جلوه دهند. ((293)) دیده ها از هر سوى و از هر کوى بر ما دوخته شده بود.
دیدگان حکومت ! دیدگان اطلاعات و دستگاه امنیت ! دیدگان روزنامه ها و مجلات و تبلیغات ! دیدگان سایر کشورها بویژه عراق ! و سرانجام دیدگان آمریکا و اسرائیل ! هـمه اینان در کمین شیعه در مصر نشسته بودند .
و بالاخره ضربه هاى متوالى سختى بر پیکره این گروه تازه رشد یافته به خاطرنابود کردن و در نطفه خفه کردنش , فرود آمد. ((294)) و هـمـچنین دشمنى ها و کینه توزى ها علیه شیعیان و ایران در طول سالیان جنگ ادامه داشت .
و چـقدر عجیب بود که تا جنگ خاتمه یافت , این حمله نیز پایان پذیرفت , گویى با هم پیوند خورده بود .
واز آن روز فشارهاى سازمان امنیت مصر, علیه شیعیان , به تدریج کم شد.

شخصیت مصرى

لازم اسـت حـال کـه سـخن از, مرحله پس از تشیع به میان آمده نگرشى کوتاه بر شخصیت انسان مـصـرى داشـته باشم , چرا که اکنون این شخصیت نیز وارد در فرقه شیعیان شده است و مى توان ادعـاکـرد که امروزه تشیعى مصرى با شرایطى مخصوص به خود ومربوط به جامعه مصرى , پدید آمده است .
مـن از ایـجـاد تغییر در شخصیت مصرى , چه در سطح تشیع و چه درسطح تسنن رنجها کشیدم , چرا که نه شیعه و نه سنى این شخصیت را نتوانستند متحول سازند.
شخصیت انسان مصرى به گونه اى است که عقاید تازه رسیده رامى خواهد طبق شرایط و وضعیت خـودش فـراگـیرد, نه این که خودرا طبق آن عقاید, سازش دهد .
و در نتیجه یک نمونه اسلامى بااعتبارهاى مخصوص مصرى , ساخته مى شود.
از ایـن رو, پدیده نرمش به روشنى در نمونه انسان مسلمان مصرى دیده مى شود, چه آن نمونه اى کـه دولـتـى اسـت و چـه آن که مربوط به گروه هاى اسلامى است .
هر چند در جامعه مصر, طرح خـشـن وهـابـیـت پدید آمد و توانست در میان گروه هاى اسلامى جا باز کندولى با این حال , این گروه ها رفتار دیگرى با آن داشتند که این رفتاربا طبیعت انسان مصرى سازگار است .
و از ایـن روش , مـستثنى نیست جز گروه هاى کوچکى که با اعتماد برروش تند وهابیت , بنا را بر خـشـونـت و بـرخـورد بـا جـامـعـه قرار دادولى بهر حال عمر این گروه ها کوتاه بود, زیرا جامعه مصرى پذیرش چنین وضعیت تندى را ندارد.
یکى دیگر از ویژگیهاى طبع انسان مصرى , کهنه پرستى و میل به گذشته است که این صفت نیز بـر اسـلام مـصـرى حـکـمـفـرمـا اسـت ,مـثلا الگوهاى متدین و متعهد مصرى معمولا خود را با روش زندگى شخصیتهاى گذشته , سازش مى دهند, و هر چه الگوى اسلامى , متعهدتر به وضعیت گذشتگان باشد, بیشتر در میان مردم مصر, تاثیر مى گذارد .
و شاید این طبع میل به گذشته , به خـاطـر تنفراز وضعیت موجود و تلاش بر رهایى از آن , ایجاد شده است , وشاید همین عامل پخش شـدن مواد مخدر میان مردم عوام باشد که باپناه بردن به مواد مخدر, مى خواهند, واقعیت موجود را بـه فـرامـوشى بسپارند .
و هر چند مشروب از مواد مخدر, به مراتب ارزان تر است ولى کمتر میان مـردم مـعـمولى , رواج دارد و این باز هم به خاطرمتدین بودن مردم است .
زیرا اهل مصر, تناقضى مـیـان دیـنـدارى ومـواد مـخـدر نمى بینند ولى این تناقض را میان دین و شرب خمر به روشنى مشاهده مى کنند.
و از دیگر ویژگیهاى مردم مصر, گوشه نشینى است .
ملت مصر,ملتى است منعزل و گوشه نشین کـه از حـرکـت و رفـت و آمـد خـیـلى خوششان نمى آید, بلکه بیشتر مایل اند در جا بزنند هر چند این کناره گیرى چندان مناسب زندگیشان نباشد و آنان را از نظر رزق وروزى در مضیقه و تنگنا قـرار دهـد ولى بالاخره این پدیده تنها به خاطر روزى بیشتر تغییر پیدا کرد, لذا اگر هم مصرى ها مسافرت کنند, هیچ انگیزه اى جز کار کردن و پول در آوردن ندارند و لذامصرى را نمى یابیم که به خـارج از کـشورش مسافرت کند جز باویزاى کار, چرا که انسان مصرى هرگز به فکر بیرون رفتن ازوطـنـش نیست مگر این که قرار داد کار رسمى داشته باشد و اجرتش را تضمین نماید و لذا هیچ وقـت انـسان مصرى را نمى یابیم که مثلابه یک کشور آفریقایى هجرت کند زیرا ضمانت کارى در آنـجـانـدارد .
و حتى هنگامى که انسان مصرى به خارج از وطنش ـ و براى کار ـ مسافرت مى کند, تـنها در محدوده کارش مى اندیشد و به فکرپیشرفت در کار و تغییر وضعیت زندگیش یا دست و پـاکـردن تـجـارتـى پیشرفته و یا قصد توطن کردن در کشور بیگانه نیست .
هرگز این مسائل او را مـشـغـول نـمـى کند, بلکه تنها به فکر وطنش است که با دستى پر به آنجا بازگردد و خانه اى در قریه اش یاآپارتمانى در شهرش بسازد سپس به محل کار خود برگردد و کارخود را ادامه دهد.
خـطـرنـاکـترین صفت از صفات انسان مصرى , رنگ به رنگ شدن وتغییر ماهیت دادن است .
این شـخـصـیـت بـا تـغـییر اوضاع سیاسى واجتماعى , فورا تغییر مى کند .
شخصیت انسان مصرى در دوران پادشاهى غیر از دوران ناصرى است و همچنین در دوران سادات مثلا, فورا طبق اوضاع روز, شـخـصیت مصرى تغییر مى کند و امروزباز یک شخصیت جدایى دارد غیر از شخصیت آن دوران .
مـلـت مصر خیلى سریع به سوى فساد روى مى آورد و به زودى نیزمى توان اورا به راه صلاح آورد.
یـعـنـى حـکـومتش مى تواند او رابدترین و تبهکارترین انسان ها تربیت کند, همچنانکه مى تواند او رافورا به بهترین انسان هاى روى زمین تبدیل نماید.
از دیـگـر صفات اهل مصر اتکالى بودن است .
یعنى با تکیه کردن بردیگران و به پشتیبانى قدرتهاى دیـگـر, زنـدگـى کـردن .
همچنان که انسان مصرى در طول تاریخش تکیه بر نهر نیل دارد و در کـنارش زندگى مى کند, و اگر آبهایش زیاد شد گشایش در روزیش پیدامى شود و اگر آبهایش کـم شـد, بـه قحطى روى مى آورد, بر حکومتهانیز تکیه دارد .
مردم مصر آنچنان بر حاکمان خود تـکـیه مى کنند که معتقدند همه چیز بدست آنها است و لذا چشم و گوش بسته خودرا در اختیار حاکمان قرار مى دهند و به امید رهایى به دست آنان هستند.
و شاید به همین علت باشد که مصرى ها مایل اند, کار حکومتى داشته باشند و آن را بر کارهاى دیگر تـرجیح مى دهند زیرا بنظرشان رزق و روزى حکومت ثابت و قطعى است ولى روزى در جاى دیگر ضمانت ندارد.
خـلاصـه رزق و روزى مـهـمترین چیزى است که ایده کلى مصرى هارا نسبت به زندگى , بیان مـى کند .
و لذا همه چیز حتى دین را خاضع براى این ایده مى دانند .
و هر چه با رزق منافات دارد, از نـظـر آنـان مـردود و مـحـکـوم است .
پس اگر روزى انسان مصرى مختل شود,همه چیز نابود مى گردد و در راه بدست اوردن ان , همه کارى ممکن است انجام دهد.
و هـمـین اندیشه است که روح تهور در بدست آوردن روزى را نزدآنان کشته است , چرا که ممکن اسـت ایـن تـهور باعث نابودى روزى گردد .
و به خاطر همین اندیشه است که برخورد با حاکم را مردودمى دانند.
از نظر تاریخى , معروف است که بیشتر رهبریهاى مصر ـ اگر نگوییم همه شان ـ از خارج آمده اند و گـویـا خود مصرى ها برایشان حکومت کردن چندان اهمیت ندارد, فقط آنچه برایشان مهم است , بـدست آوردن روزى است , پس تا وقتى که روزى مى رسد, هیچ مشکلى وجود ندارد .
انور السادات هـم از هـمـین نقطه ضعف مصرى هااستفاده کرد, وقتى که اسرائیل را به رسمیت شناخت زیرا به مردم مصر اعلام کرد که صلح با اسرائیل کشور را به به روزى و رفاه مى اندازد و همین انگیزه بزرگ ! بود که مصرى ها را وادار به پیوند باسادات کرد و اندیشه اش را مورد تایید قرار داد.
آنـچـه این عقیده را مى پروراند (عقیده روزى و بى اهمیت دادن به رفتارهاى حاکم ) این است که مـلـت مـصـر, مخلوطى است ازجنسهاى گوناگونى که ریشه هاى عمیق در خود مصر ندارد .
و لذاعمق وطن پرستى مصرى ها اگر با دیگر ملتها مقایسه شود, بسیارضعیف است .
دیـنـدارى مـصـرى نیز تو خالى و قشرى است و لذا به آسانى مى توان مصریان را وادار کرد به بلند کردن هرشعارى اسلامى , چه از سوى دولت باشد یا از سوى گروه هاى اسلامى .
و هـمـین پدیده قشرى بودن باعث تجارت کردن از راه دین شد, که این نوع تجارت نیز در جامعه مـصـرى رواج زیـادى پـیدا کرد .
و ازهمین راه شرکتهاى سرمایه گذارى که تحت پوشش اسلام , مـتولدشده بودند, و شرکتهاى سیاحتى که از راه حج و عمره نان درمى آورند, شروع به کار و سوء اسـتـفاده کردند .
احزاب سیاسى نیز به خاطر جذب مسلمانان , از راه شعارهاى اسلامى وارد شدند وشـروع به تجارت در روادید حج از طریق عربستان کردند و ازهمین راه شرکتهاى سیاحتى , این روادید را به قیمتهاى بالا تحت عنوان حج سیاحتى به مردم فروختند ((295)) .
بهر حال این منش هاى مخصوص به مصریان , دیندارى آنان را نیزمنقلب کرد که طبق اوضاع روز, مـتـحـول شـود و گـاهـى هـم همرنگ سیاست حکومت در آید! و لذا على رغم شهرت دیندارى مصریان ,امروزه چیزى که این مطلب را به اثبات برساند, مشاهده نمى شود.مثلا گروه بسیار کمى از مـردم مـقید به خواندن نمازهاى یومیه هستند ولى بیشتر مردم مداومت بر نماز جمعه دارند! و هـمـه مـردم عـاشق زیارت خانه خدا و زیارت قبر رسول اکرم (ص ) هستند, ولى محقق شدن آن , چـیزى بر رفتار و کردارشان نمى افزاید, چرا که انسان کج همواره کج است و تارک الصلاة همیشه بى نمازاست .
جـالـب اسـت بـدانید که مردم مصر زیاد تکیه بر حج و روزه دارند وبیشتر مردم به این دو فریضه دیـنـى روى مى آورند زیرا معتقدند حج و روزه , گناهان گذشته را پاک مى کند پس هر گاه ماه رمـضـان فرارسید, آنها خوب به عبادت و نماز و تلاوت قرآن و روزه مى پردازند ولى تا ماه به پایان رسـیـد, به حالت گذشته خود بازمى گردند !و حاجى که به مکه مى رود نیز معتقد است که حج اوتمام گناهان گذشته اش را پاک مى کند و او مانند کسى است که تازه از مادر زائیده شده است !! و حـتـى مـحبت اهل بیت که در اعماق قلوب مصریان ریشه دارد, به خاطر تاثیرگذارى حکومت اسـت بـویژه دوران فاطمیان , لذا این محبت , سطحى است و به ولایت حقیقى منتهى نمى شود .
و شایدهمین محبت باعث منتشر شدن روش هاى صوفیگرى در میان مصریان بود که پس از مدتى به صورت یک گروه اسلامى اصلى درمصر در آمد ((296)) .
و در سـطـح تـشـیـع نیز, مصرى ها ریشه هایى از گذشته دارند که تلاش کردند آن را نیز به رنگ خویش در آورند .
و لذا تشیعشان مانندتشیع در زمان بنى امیه است که بسیار مقید به تقیه و پنهان کردن مذهب هستند و این با واقعیت فعلى منافات دارد .
و همچنین آنان تحت تاثیر انقلاب اسلامى ایـران قـرار گـرفـتند نه بخاطر ایمانشان به خط انقلابى بلکه به خاطر امید به تغییر مانند چنین انقلابى دروضعیت زندگیشان که حتى همین امید نیز براى آنها گران تمام شدو دولت براى این آرزو نیز بازخواستشان کرد ((297)) .
مـثـلا انـدیـشـه امام غایب , مصریان را خیلى تحت تاثیر قرار داد چراکه این اندیشه با خواسته هاى درونـیـشـان و آرزوى تـحول از طریق دیگران , سازگاراست .
وانگهى حضرت مهدى قطعا داراى یـک نـیروى فوق العاده است و مورد تایید پیوسته پروردگار مى باشد,پس پیروزیش حتمى است .
بـنـابـر این , طبیعت نرمش و اتکالى بودن و کهنه پرستى , آنان را به سوى تشیع ممکن است سوق دهد.
همچنان که تجارت از طریق دین , در روش اهل سنت , وجود دارد,در سطح تشیع نیز, این تجارت دیـده مـى شـود .
شـگـفـت زده شـدم وقتى که دیدم برخى از افرادى که خود را منسوب به تشیع مى دانند,این تشیع را به خاطر رسیدن به آرزوهاى شخصى خویش ,مى پرورانند.
از روزى کـه متعهد به خط اهل بیت شدم , و مى خواستم , گناهان سالیان گذشته را پاک کنم , بر خـود واجب دانستم که با هر یک ازمسلمانانى که در گذشته با وى آشنایى داشتم , بحث کنم و او رانـسـبت به طرح و ایده اهل سنت , بدبین نمایم .
از این روى , با من رفتارى خشن داشتند و بدون ایـن کـه بـه مـن نـزدیـک شوند, از دور به من سنگ مى زدند .
تنها افراد معدودى بودند که از این سـیـاست دست برداشته و به من نزدیک شدند و وقتى حقایق بر آنها روشن شد, به سوى اهل بیت روى آوردند.
و بـحـمـداللّه تـوانستم در مدتى کوتاه بسیارى از عناصر را از گروه هاى مختلف اسلامى مصر, به تـشیع فرا خوانم , از گروه تکفیر گرفته تاجهاد و تا اخوان و حتى از گروه هاى سلفى .
و همچنان کـه در ایـام سـنى بودنم , نقش رهبرى را بازى مى کردم , تشیع مرا ناچار کرد که این نقش را ادامه دهـم زیـرا تشیع در آغاز سالهاى هشتاد میلادى ,تازه به میدان آمده بود و نیاز به این داشت که به مردم درست شناسانده شود.
حـرکـت تـشـیـع نـیـاز داشت به یک پشتیبانى تبلیغاتى قوى و نیرومندکه از یک سوى , تبلیغات دشمنان را خنثى کند و از سوى دیگر,مؤمنین را رشد فکرى بخشد و آنان را درست هدایت نماید.و چون در زمینه مسائل تبلیغاتى , تجربه داشتم , این وظیفه را برعهده گرفتم و توانستیم بخواست خـداونـد, یـک , مـؤسـسه انتشاراتى کوچکى تحت عنوان البدایه تاسیس کنیم .
این کار در اواخر سـال1986 انـجـام پـذیرفت که این مرکز با همکارى و یارى برخى برادران شیعه عرب که در مصر اقـامـت داشـتـنـد, بـامدیریت اینجانب بر پا شد و سر انجام با شرکت این مؤسسه در نمایشگاه بین المللى قاهره , در سال 1987, مایه شگفتى شیعیان و دشمنانشان بود.
بهر حال , این مرکز از سوى گروه سلفى وهابى مورد هجوم قرارگرفت و نشریات زیادى علیه آن مـرکـز منتشر کردند و مسلمانان رااز هرگونه همکارى با آن , هشدار دادند و لزوم دورى از آن را اعلام داشتند! مـهـمترین نشریات آنان علیه مرکز, جزوه اى بود به نام آغاز شر وخط وحشیان ! که در آن جزوه , هـجـومـى شـدیـد علیه اینجانب چاپ شده بود, و کتابها و نوشتجات مرا که قبلا پخش شده بود, موردانتقاد قرار داده و با استدلالهایى واهى , مى خواست مردم را قانع کند که انتشارات البدایه از سوى ایران تغذیه مى شود.
در هـر صورت این یورش علیه دار البدایه از سوى گروه وهابى سلفى , دلیل پیروزى مابود .
ولى آنـچـه مـا را زجـر مـى داد, حـمـلـه نـابـخردانه و دشمنى عجیب و غریبى بود که از سوى برخى شـیـعیان نسبت به ما مى شد که مى پنداشتند این فعالیت تبلیغاتى , حرکت تشیع را در مصر تهدید مى کند! و باعث مى شود که دعوت به سوى تشیع در نطفه خفه شود! ولى من فکر مى کردم که باید دعوتمان را آشکار کنیم , زیرا: اولا: ـ هـیـچ مـعـنى ندارد که دعوت را پنهان کنیم و منتظر بهبودى اوضاع باشیم , زیرا این بدین معنى است که حرکت تشیع در گرویک امر احتمالى قرار داده شود.
ثـانـیـا: ـ حـرکـت ما هیچ دشمنى بااوضاع روز یا با حکومت ندارد, وهیچ راهى نیست براى اثبات مدعایمان جز با حرکت تبلیغاتى که در حقیقت حرکتى است علنى و آشکار.
ثالثا: ـ نمى توان اندیشه روبرو شدن با واقعیت ها را تاخیر انداخت و آن را گام به گام اجرا کرد زیرا تصورات هرگز در برابر سیاست گام به گام , خاضع نمى شود.
رابـعا: ـ آینده دعوت را نمى شود در گرو گروهى خاص یا افرادى معدود قرار داد .
و هرگز آینده حـرکـت تـشـیع در مصر, وابسته به مانیست تا اینقدر در تقیه و پنهان نگه داشتن حقایق , مبالغه کنیم .
خامسا: ـ پیروزیهایى که دعوت در طول زمان به دست آورده است , از راه آشکار شدن بوده است و روبرو شدن با واقعیت هابوده است نه گوشه گیرى و کناره نشینى و دورى از صحنه .
و ایـنچنین هم شد, زیرا فعالیت گسترده تبلیغاتى ما, دشمنان راواداشت که علیه ما اعلام جنگ بـکـنـنـد, و ایـن در نتیجه , عکس العمل بزرگ تبلیغاتى ایجاد کرد که در حقیقت تبلیغ بزرگ به نفع تشیع بود و ما حتى تصورش را هم نمى کردیم .

بهر حال کتابها, مقالات , سخنرانى ها و مطالب زیادى علیه تشیع برپا شد و حکومت نیز در دو سال پـى در پـى (89 ـ 1988) شیعه رامورد حمله قرار داد و دارالبدایه را منحل کرد و ما را متهم نمود که به خاطر طرفدارى از ایران , علیه حکومت , فعالیت وتلاش مى کنیم .
ولى این قضیه به زودى رو شـد و بـى گـنـاهـى مـا ثـابـت شـد وچـندى نگذشت که ما را رهاکردند, پس از آنکه دشمنان , بزرگترین هدیه به ما مرحمت نمودند, زیرا حرکت و تبلیغات ما همگانى وزبانزد مردم شد و دائره دعـوتـمان گسترش بى سابقه اى پیداکرد, وبدینسان از این محنت , با صلابتى افزون و استقامتى بـیـشـتـر وسـرمـایه اى زیادتر, خارج شدیم و هرگز این امر محقق نمى شد اگراین قیمت کم را نمى پرداختیم .
و این است سنت همیشگى دعوتها.
هـرگز نمى شود حق را گدایى کرد و آزادى را آسان بدست آورد, که باید با فعالیت و تلاش , آن را از دیگران گرفت .
و من در طول سالهاتجربه این مطلب را درک کرده ام و هر خردمند با تجربه اى بـایـد بـه آن مـعـتـقـد بـاشـد .
براى این که بتوانیم حق خود را بستانیم و آزادى خود را در افشاى عقیده مان بدست آوریم , باید آشکار در میدان باشیم و با مخالفین خود به بحث و استدلال بپردازیم تا پرده شک وتردید را بدرانیم و اعتماد دیگران را به خویش محقق سازیم .
و بدینسان مهمترین دست آوردهاى رودرروئى تبلیغاتى در این میان , عبارت بود از: برطرف شدن شبهه ها نسبت به تشیع نزد بسیارى از فرهنگیان وروشنفکران مصرى از گروه هاى اسلامى و دیگران .
جذب شدن بسیارى از مردم بسوى خط اهل بیت .
گستردگى انتشار کتابهاى شیعیان .
کشش بسیارى از عناصر به مکتب تشیع .
تغییر دیدگاه حکومت و سازمان امنیت نسبت به تشیع .
و قـطـعـا چنین دست آوردهایى بدست نمى آمد, اگر ما همچنان مخفیکارى مى کردیم و اعتماد مردم نیز به ما جلب نمى شد.
پـس از انـحـلال دارالـبدایه , بنیاد دیگرى را به نام دارالهدف تاسیس کردیم که همچنان ادامه دارد و هـر سـال در نمایشگاه بین المللى کتاب قاهره شرکت مى کند, و در حقیقت مرکز تبلیغاتى شیعیان درمصر به شمار مى رود.
باز هم اظهار تاسف مى کنم که برخى از شیعیان علیه این بنیاد نیزجبهه گرفتند و عامل وقفه اى کـوتـاه در فـعـالیتهایش , براى مدت زمانى شدند, و این در حالى بود که دولت از آغاز پیدایش این بنیادـ سال 1989 تاکنون , هیچ مخالفتى اظهار نداشته است ! بـهـر حـال , چـون من رودرروى دولت و گروه هاى اسلامى و سایرگروه هاى سیاسى , ایستادم و مـقـاومـت کـردم , سـازمـان امنیت پیوسته مرا زیر نظر گرفته , و به عنوان شخصیت شماره یک شـیعیان به حساب مى آورد, و از این هم فراتر رفته مرا وابسته ایران در مصرمى داند و چنین تبلیغ مى کند که من به نفع اطلاعات و امنیت ایران ,همکارى مى کنم (جاسوس ایران هستم )! الـبته این موضعگیرى دولت نسبت به من بى حساب هم نیست بلکه بازگشتش به تاریخ گذشته مـن و هـمکارى با حرکت اسلامى وارتباط با گروه هاى اسلامى و فعالیت گسترده ام در سالهاى هفتاد وهشتاد میلادى است , به علاوه این که بیش از سه سال در زندان بسربرده ام .
بـحـمـداللّه تـوانستم با سازمان امنیت به بحث و گفتگو بپردازم تا شک و تردیدشان نسبت به من شـکسته شود و شبهه ارتباطم با ایران محوگردد .
چرا که دولت بر این باور بود که ایران پشتیبان شـیـعـیـان مـصـراست و ما ثابت کردیم که این مطلب , عارى از صحت است و چنین امرى , وجود خارجى ندارد. ((298)) و همچنان که با سازمان امنیت به گفتگو مى پرداختیم , با گروه هاى سیاسى مانند مارکسیستها و مـلـى گـرایـان و نـاصریست ها نیز بحث وگفتگو مى کردیم .
بهر حال این گروه ها به این نتیجه رسـیـدنـد کـه ایـدئولوژى تشیع , با واقعیت هاى موجود, سازش بیشترى دارد و دربرابر رویدادها, بیشتر مقاومت مى کند و سرانجام , تشیع اسلام دیگرى را عرضه مى دارد غیر از اسلام هراس انگیز و وحشت زایى که آن گروه هاى سلفى عرضه مى دارند, و گروه هاى سیاسى با آن سخت در ستیزند.
در هـر صـورت , ایـن گـفـتـگوها به اینجا منتهى شد که گروه هاى سیاسى موجود, موضعگیرى مـسـالـمـت آمیزى نسبت به تشیع پیداکردند و کتابهاى شیعیان را مورد استقبال قرار دادند و از مادرخواست کردند که در کنفرانسها و نشست هاى خود, با آنان مشارکت و همراهى کنیم .
ایـن بـرخوردهاى فرهنگى و گفتگوهاى سازنده با گروه هاى گوناگون , نه تنها شیعه را معرفى کـرد و شـبـهـه هـا را نـسـبت به طرح تشیع زدود, بلکه به نفع جمهورى اسلامى نیز واقع شد, و سیاست جمهورى اسلامى را در برگرفت .
امـروز در سراسر مصر بویژه در میان فرهنگیان , سخن از جمهورى اسلامى ایران به میان مى آید, تا آنجا که بحث در باره تشیع به معنى بحث در باره ایران است , و سخن از ایران گفتن , یعنى در باره تشیع حرف زدن .
امروز در ذهن انسان مصرى با فرهنگ , به ثبوت رسیده است که رابطه اى قوى و سرنوشت ساز میان ایـران و تـشـیـع , نـه تـنـها در سطح مصر, بلکه در سطح تمام جهان , وجود دارد .
از این روى , در تـمـام بحث هاى مربوط به تشیع , بحث از ایران , خودنمایى مى کند .
و به خواست خداوند, توانستیم بـسـیـارى از شـبـهـه ها و اندیشه هاى غلطى که در ذهن روشنفکران مصرى نسبت به ایران بود, برطرف نمائیم ((299)) .
یـادم نـمى رود که یکى از اندیشمندان روزى به من گفت : در این زمینه , باید پوزش ما را بپذیرید زیـرا چـندان اطلاعات درستى راجع به ایران نداریم , گو این که پیوسته تبلیغات منفى و مستمر, نسبت به ایران وجود دارد, و بلندگوهاى مخالف , همواره علیه ایران , تبلیغ ‌مى کند.
حـق ایـن است که دعوت به سوى تشیع در مصر, تنها و تنها به برکت اهل بیت علیهم السلام پیش مى رود وگرنه هیچ امکانات وبرنامه هاى سودمندى براى پیشبرد این نقش تبلیغاتى ـ که همواره درحـال پـیشرفت است ـ به چشم نمى خورد .
و نه تنها یک پشتوانه ثابت و رهبرى قدرتمندى براى تشیع وجود ندارد, بلکه از نظر کتاب نیز, واقعا کمبود دارد و تنها جایگاهى که منبع اصلى کتاب به شـمـارمـى آیـد, نمایشگاه کتاب است که سالى یک بار برگزار مى شود, وتنها روزنه اى است براى تبلیغ کتابهاى تشیع .

انجمن شیعیان

پـیـشرفت و دامنه دار شدن تبلیغات و دعوت بسوى تشیع دراستانهاى مختلف مصر, تشکیل یک انـجـمـن بـراى شـیعیان راضرورى و لازم مى دانست .
از این روى , اندیشه تشکیل انجمن تشیع را مـطـرح کـردیـم و مـورد قبول همگان قرار گرفت , سپس گامهاى لازم براى عملى ساختن آن برداشتیم ((300)) .
و بـه خـاطـر هـمگامى با واقعیت موجود و طرز تفکر اهل مصر نسبت به تشیع وحساسیت دستگاه حـاکـم و سـازمـان امنیت نسبت بهرفعالیت اسلامى بویژه فعالیت شیعیان , چار چوب این انجمن وفعالیتهایش رامنحصر در امور اجتماعى دانستیم , و اینچنین ,اهداف آن را اعلام کردیم : انـجمن تمام مؤمنین را در سراسر استانهاى مصر در بر مى گیرد, وسخنگوى رسمى آنان در همه ادارات رسمى و غیر رسمى به شمارمى آید.
ایجاد رابطه میان مؤمنین و همکارى در مسائل گوناگون اجتماعى .
تاسیس مساجد و مراکز مذهبى .
انتشار روزنامه اى که سخنگوى انجمن باشد.
برپائى کتابخانه هاى عمومى عام المنفعه .
بر پائى و بزرگداشت مناسبتهاى اسلامى .
تاسیس صندوق خمس و زکات .
انتشار کتابها و بحثهایى که خط اهل بیت را براى مردم شناسایى ومعرفى کند.
به راه انداختن کاروان هاى حج و زیارت عتبات مقدسه .
این انگیزه ها و اهداف انجمن بود که آن را فقط یک بنیاد اجتماعى قلمداد مى کند و معلوم مى شود هیچ برخورد سیاسى ندارد .
واینچنین انجمنى , فعلا با اوضاع مردم مصر بیشتر سازش دارد.
بـاز هـم در ایـنـجا اظهار تاسف مى کنم که برخى از شیعیان ,موضعگیرى خوبى نسبت به انجمن نداشتند,و شاید علتش همین باشد که انسان مصرى بهر حال , بیشتر به سازشکارى و ملایمت روى مـى آورد و از هـر گـونـه برخوردى هراس دارد .
و همچنین حالت یاس و نومیدى که جزء کیان و شـخـصـیـت انسان مصرى است , برخى از شیعیان را وادار به گوشه نشینى و دورى از مردم ودر نتیجه مخالفت با اصل تاسیس انجمن واداشت .
امروزه در میان شیعیان مصرى , بسیارى ازثروتمندان وجود دارندکه مى توانند خدمات قابل توجه و ارزنـده اى نـسـبـت بـه تـبـلـیغات تشیع انجام دهند وآن رابه پیش ببرند ولى متاسفانه خود را کـنـارکـشـیده اند, گویى این امر هیچ ارتباطى با آنان ندارد, و این نیز درحقیقت , برگشتش به مـاهـیت و طبیعت انسان مصرى است که فقطمى خواهد گلیم خود را بیرون بکشد! ولى من این مـعنى را به هیچ وجه نمى پذیرم .
معقول نیست که پس از سالها رنج در میان اهل سنت و آن تجربه طولانى که مرا از سنى بودن ,به تشیع رساند, همه را نادیده بگیرم و در صف نظاره کنندگان باشم که فقط نقش بیننده را به خود بگیرم و هیچ فعالیتى انجام ندهم ! اینجا بود که تصمیم گرفتم , راه تالیف و نشر و تبلیغ را دنبال کنم وهر چه در توان دارم , در طبق اخـلاص بـگـذارم , و دفـاع از خـط اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نمایم و این خط را تا آخـر,دنـبـال و پـشـتیبانى کنم و خس و خاشاک ها را از میان بردارم و همت و غیرت را در نفوس مـؤمـنـیـن بـرانـگـیـزانـم تـا ایـن دعـوت مـقـدس راهـمـواره دنـبـال کـنـنـد و تـبـلـیـغ نمایند ((301)) ((302)) ((303))

قرآن - اگر عثمان قرآن هارا نسوزانده بود, بنى امیه وجودى نداشتند

بسیارى از متن هاى قرآنى مرا به حیرت و شگفتى واداشت , و درمیان کتابهاى تفسیر,نتوانستم راه حـلـى بـراى آن شـگـفـتیهایم بیابم .
بالاترین متنى که مرا به اندیشه و تفکر واداشت , آیه (انما یرید اللّه لـیـذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا) بود .
زیرا این آیه را یافتم که در میان آیات مـخـصوص زنان پیامبر در سوره نساءجا داده شده است واین به معناى مخفى نگه داشتن حقیقت اهل بیت است , و شاید موضع اهل سنت را تقویت کند که معتقدند زنان پیامبر نیزجزء اهل بیت اند! و از سـوى دیـگـر, ایـن مـطلب شک برانگیزاست زیرا قرآن در سوره تحریم برخى از همسران پیامبر رانـکـوهـش کـرده است و این نکوهش اشاره به این است که اینان ,مقصود از آیه تطهیر نیستند, و افرادى که منظور نظر آیه است ,کسانى دیگرند.
از اینجا بود که در ترتیب و تدوین قرآن , نیز شک کردم زیرا معتقدشدم برخى از اصحاب , در اینجا نـیـز خـواسـتـه اند, شخصیت و مقام اهل بیت و نقش آنان را پشت پرده نگه دارند .
و اهل سنت نیز بـرهـمین منوال به تفسیر قرآن پرداختند, خصوصا آیات مربوط به اهل بیت را که طبق هواى خود تفسیر نمودند.
و بدینسان تحقیق من در تاریخ قرآن , یکى از عواملى بود که مرا درایده و طرح اهل سنت , به تردید مى انداخت .
و اینک خلاصه اى ازتحقیقم را یاد آورمى شوم :

جمع قرآن

از زمان حضرت رسول (ص ) تا دوران عثمان , قرآن هاى زیادى دردست اصحاب بود, و هیچ یک از اصـحـاب یـا حـتـى خـلـیـفه اول وخلیفه دوم اعتراضى در مورد این قرآن ها نداشتند, تا این که عثمان سر کار آمد و دستور داد تمام قرآن ها را بسوزانند و فقط قرآنى که خود جمع آورى کرده بود, در دسـتـرس باشد .
سئوالى که خود نمایى مى کند این است : چرا عثمان این کار را انجام داد؟
و آیا این کارواقعااختلاف ها را از میان برد و وحدت امت را حفظ کرد یا نه ؟
اگـر به این مطلب معتقد شویم , معنایش این است که عثمان آغازگراختلاف ها بود, و اما ابوبکرو عـمـر, هیچکدام در این زمینه فعالیتى نداشتند, ولى این امر اشاره به مسائل دیگرى دارد .
مشهور است نزد اهل سنت که عثمان , مسلمانان را بر یک قرائت متحد نمود وقرائتهاى دیگر را منع کرد.
ولى این تفسیر, ناتمام است زیرا احادیث صحیحه اى نزد اهل سنت وجود دارد که قرائتهاى هفتگانه قـرآن را مـى پـذیـرند و تا امروزبه آن معتقدند .
پس اگر عثمان قرائتهاى دیگر را منع نمود و امت رامجبور به یک قرائت کرد, چرا قرائتهاى دیگر تا امروز مانده اند؟
و آیا این کار عثمان مخالفت آشکار با پیامبر(ص ) نیست که مى فرماید:قرآن بر هفت حرف (قرائت ) نازل شده است , پس هر چه مى توانید از قرآن بخوانید.
اینک شبهه دیگرى درباره موضوع قرائتها مطرح مى شود و آن این است که : اگر رسول خدا اجازه داده اسـت کـه قـرآن را بـا هفت حرف مختلف (یعنى هفت قرائت ) بخوانند, پس این خود مبررى است بر نبودن هیچ اختلافى , ولى چون واقعا اختلاف بوده است , پس معلوم مى شود مسئله قرائتها یک مسئله اجتهادى است که نصى درآن رسیده است .
و حق هم این است که تردید زیادى نسبت به احادیث مربوط به قرائتها چه از نظر سند و چه از نظر مـتـن وجـود دارد .
و اخـتـلاف آشـکـارى مـیـان اهـل تفسیر درباره این قرائتها هست که آیا این قـرائتـهاتوفیقیه است یا اختیاریه .
و این اختلاف دلیل است بر این که هیچ نصى در این زمینه وارد نشده است .
از ایـنجا مى توان گفت که مسئله قرائتها, مطلب مهمى نبوده است که عثمان را وادار به سوزاندن قرآن ها کرده , بلکه علت دیگرى وجوددارد.
ایـن شـبهه مرا وادار کرد که به گذشته باز گردم و جمع قرآن را باتحقیق بیشترى بررسى کنم , چرا که روایات دلالت دارد بر این که عمر, ابوبکر را وادار کرد که قرآن را جمع آورى کند.
بخارى نقل مى کند که عمر به ابوبکر گفت : در نبرد یمامه , بسیارى از قراء قرآن کشته شدند, و من هـراس دارم کـه در جـاى دیـگـر نـیـزقراء به قتل برسند, و بسیارى از آیات قرآن از بین برود .
لذا پـیـشنهادمى کنم که دستور بدهى قرآن را جمع آورى کنند: ابوبکر گفت :چگونه کارى بکنیم که رسول اللّه انجام نداده است ؟
عمر گفت :به خدا این کار خوبى است .
ابوبکر گوید: و پیوسته عمر مرا یاد آورمى شد تا خداوند قلبم را بر این کار گشود و نظرم , با نظر عمر,مطابقت کرد.
از این روایت , نتیجه مى گیریم که : پیامبر امت را رها کرد در حالى که قرآن فقط در سینه هاى مردم بود.
به خاطر جنگ یمامه , قرآن تهدید به نابودى شد! ابوبکر اهمیتى به این امر نمى داد.
عمر, ابوبکر را به اهمیت و ضرورت این امر یادآورشد.
ابوبکر استدلال کرد که پیامبر این کار را انجام نداده است .
عمر در این امر, بسیار پافشارى کرد.
این نتیجه گیرى ها تاکید بر یک نکته دارد و آن این که پیامبر درمسئولیتش ـ والعیاذ باللّه کوتاهى کـرد و قـرآن را نـامـرتـب مـیـان سینه هارها کرد تا جائى که ممکن بود قرآن از میان برود! و این بى گمان تهمت زدن به پیامبر به کوتاهى در امر رسالت است ! ولـى بـا بـررسـى روایـت هـا از زبـان رسول اکرم (ص ) ثابت مى شود که قرآن در زمان آن حضرت جمع آورى شده , و گروهى از مشهورین اصحاب , کاتبان وحى بوده اند که یکى از آنان حضرت على عـلـیـه الـسـلام اسـت .
و بسیارى از روایات از حضرت رسول (ص ) واردشده که امت را تشویق به تمسک جستن به قرآن و اصرار بر خواندن قرآن و اهمیت دادن به آن مى نماید.
بنابر این , شبهه کوتاهى کردن آن حضرت , بکلى از میان مى رود,ولى شبهه دیگرى به میان مى اید و آن مـوضـع ابـوبـکـر و عـمـر نـسبت به قرآن است .
پس حال که قرآن وجود داشته و جمع آورى شده بوده , چرا عمر اصرار بر جمع و گردآورى آن دارد و به قضیه نبردیمامه , متوسل مى شود؟
ایـن کـه ابـوبکر به مساله جمع قرآن , اهمیت نداده است , معلوم مى شود که مقصود از جمع قرآن , مـطـلـب دیـگرى است .
و اگر مطلب مربوط مى شد به آینده قرآنى که پیامبر آن را در میان مردم مى گذارد,ابوبکر لحظه اى درنگ روا نمى داشت , زیرا این مساله تردید نداردو نیازى هم ندارد که کسى یاد آورش شود چه رسد به این که اصرارورزد .
ولى معلوم مى شود, انگیزه از گردآورى قرآن چیز دیگرى است .
و اصلا معقول نیست که ابوبکر, از زید بن ثابت بخواهد که قرآن راجمع کند و به او بگوید : تو جوان خـردمـنـدى هستى و مورد تهمت قرار نگرفته اى و در زمان پیامبر, از نویسندگان وحى بوده اى , پـس در پـى جـمـع آورى قـرآن باش ! و او نیز گوید که : قرآن را از لیفه هاى درخت خرما و پوست حـیـوانـات و از سـیـنـه مردم جمع آورى مى کردم تا این که آخر سوره توبه را فقط نزد ابو خزیمه انـصارى یافتم , و نزد کسى دیگر آنرا نیافتم ! و بدینسان قرآن ها نزد ابوبکربود تا این که از دنیا رفت , سپس نزد عمر بود و پس از عمر, نزدحفصه دختر عمر! بى گمان چنین گردآورى قرآن , انسان را به شک و دو دلى مى اندازد.شاید برخى از آیات فراموش شـده و یـا جـا بـه جـا شده باشد! چرا که بشر آن را جمع کرده است .
و لذا مى بینیم که براى اثبات صحت آیه ,دو شاهد مى آورند! سرانجام , در این روش گرد آورى , بدست مى آید که : تنها زید دنبال جمع آورى قرآن بوده است .
آیات قرآن در میان لیفه هاى درخت خرما و پوست حیوانات وسینه مردم , پراکنده بوده است .
آخر سوره توبه فقط نزد یک نفر (ابو خزیمه ) بوده است .